Ekonomik sektörler

EKONOMİK SEKTÖRLER
1- Enerji (Petrol ve Doğal Gaz) Sektörü: Petrol Omanda 1962 yılında bulunmuştur, 1967 yılında itibaren de ihraç edilmeye başlanmıştır. Ülkenin petrol rezervleri diğer petrol ihracatçısı ülkelere göre sınırlı olup 2007 yılı itibariyle keşfedilmiş petrol varlığı 5,5 milyar varildir. Günlük 710.000 varil petrol çıkarıldığı göz önünde tutulursa, yeni rezervlerin keşfedilememesi halinde, ülkenin petrol varlığı 20 senelik bir ömre sahiptir. İşte bu nedenle, Oman başta sanayi ve turizm alanlarında olmak üzere çeşitli projelerle petrole bağımlılığını azaltmaya çalışmaktadır.
Omanda petrol üretiminin %90’ı doğal gaz üretiminin tamamı PDO (Petroleum Development Oman) şirketince yapılmaktadır. PDO’unun %60 hissesi Oman devletine aittir. Geriye kalan hissesinin %34’ünü Dutch/Shell Grubu, %4’ünü Total ve %2’sini ise Partex paylaşmaktadır.
Doğal gaz Omanda daha geç keşfedilen ve Oman ekonomisine ciddi katkı sağlaması beklenen bir kaynaktır. 2006 yılı itibariyle Oman’ın doğal gaz rezervi 795,2 Milyar m³’tür. Yıllık doğal gaz üretimi ise 17,2 milyar m³ olup bunun 9,1 milyar m³ lük kısmı ihraç edilmektedir.
Öte yandan, Oman’ın doğal gazının gerek sanayide kullanılması, gerekse petrol çıkartılmasında kullanılacak olması nedeniyle ihtiyaca karşılık vermeyeceği düşünülmektedir. İlerde Omanın yeni kaynaklar bulamaması halinde doğal gaz ihraç eden değil ithal eden bir ülke olabilceği uzmanlar tarafından ifade edilmektedir.
1982 yılında kurulan ORC (Oman Refinery Company) ise Omanda rafine petrol ürünleri üreten tek şirkettir.
Omanın petrol ve doğal gaz ihraç ettiği başlıca ülkeler Çin, Tayland, Japonya ve G. Koredir.
2-Tarım: Tarım ve balıkçılık Oman’ın petrol öncesi temel geçim kaynaklarını oluşturmakta idi. Petrol sonrası tarımın GSYİH içindeki payı hızla azalmış ve %2’lere düşmüştür. 2007 Yılında Tarım+Balıkçılık’ın ürettiği değer 500 milyon dolar civarında olup GYİH’nın ancak %1,33’üne tekabül etmektedir. Bununla birlikte, nüfusun önemli bir kısmı hala tarım ve balıkçılıkla geçinmekte olduğundan önemini korumakta ve devlet tarafından desteklenmektedir. Örneğin, yeni barajlar ve su kanalları inşa edilmektedir. Tarım araç- gereçlerinin, gübrenin ve hayvan yemlerinin ithalinden vergi alınmamaktadır.
Ülkenin kuzey bölümünde tarım, sahil boyunca ve iç vadilerde yapılmakta ve bu bölgede hurma, lime (misket limon), tütün, domates ve soğan yetiştirilmektedir. Muson yağmurları alan güneydeki dar bir bölgede ise hindistan cevizi, papaya ve muz yetişmektedir.
Oman’ın bir miktar tarımsal üretimi bulunmakla birlikte bu miktar ihtiyacını gidermekten son derece uzaktır. Ülke, gıda ihtiyacının ancak %10’unu üretebilmekte, %90’ını ithalat yoluyla karşılamaktadır. Ülkemiz gıda ihracatçıları için Oman ne yazık ki henüz keşfedilmemiş bir pazar niteliğindedir.
3-Hayvancılık: Omanda küçük çaplı da olsa hayvancılık yapılmaktadır. FAO araştırmasına göre Oman’da 2005 yılı itibariyle 375 bin koyun, 1 milyon keçi, 355 bin sığır ve 123 bin deve bulunmaktadır.
4-Balıkçılık: Balıkçılığın ülke GSYİH’na katkısı %1 in altında olsa da nüfusun yakklaşık dörtte birinin doğrudan yada dolaylı olarak bu sektörle ilgili olması nedeniyle, devlet tarafından önem verilen ve ciddi yatırımlar yapılan bir sektör olduğu söylenebilir. Söz konusu desteklere örnek olarak balıkçılık için limanların ve pazar yerlerinin inşası, balıkçılık yapmak isteyen genç Omanlılara gerekli teçhizatın sağlnaması gösterilebilir.
Ancak, 2007 yılında yaşanan Gonu felaketi nedeniyle Oman balık varlığının önemli bir kısmını yitirmiş olup, söz konusu stoğun yenilenmesinin zaman alacağı belirtilmektedir.
Oman sularında bulunan başlıca balıklar, ton balığı, kerevit, kaya balığı, ıstakoz, sardalye ve karidestir.
5-Madencilik: Madencilik de Oman’ın geleneksel geçim kaynaklarından biridir. Başlıca madenleri bakır, krom, nikel, demir, altın ve gümüştür. Ayrıca ülkede metalik olmayan alçı taşı, kireç taşı ve kaliteli mermer yatakları da bulunmaktadır. Ancak söz konusu sektörün GSYIH’a katkısı son derece düşüktür.
Omanın krom rezervelerinin 2 milyon tonun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. 2006 yılı itibariyle yıllık üretim 67 bin ton olan krom üretimi 1991 yılından beri Oman Krom Şirketi (OCC) tarafından yapılmaktadır.
Altının ticari anlamda işlenmeye başlanması 1994 yılında başlamış olup 2006 yılı itibariyle toplam altın üretimi 4,640 ons’tur.
6-İmalat Sanayi: Omanda ekonominin çeşitlendirilmesi ve petrol dışı sanayinin güçlendirilmesi bağlamında yukarda belirtildiği üzere, çeşitli atılımlar yapılmıştır. Bu alanda yapılan yatırımların toplam bedelinin 2020 yılına kadar 15 milar doları bulması beklenmektedir. Yapılan yatırımlar sonucu imalat sanayinin Milli Gelir içindeki payı artmaya başlamıştır. Nitekim 2005 yılında 2,555 milyar dolardan 2006 yılında 3,226 miyar dolara, 2007 yılında ise 4,050 milyar dolara çıkmıştır. 2007 yılında imalat sanayiinin GSYİH içindeki payı %10 civarında gerçekleşmiştir.
Oman’da gelişen imalat sanayi daha çok hafif endüstri diye tabir edilen faaliyetlere yönelmiştir. 1990 yılında doğal gaz rezervlerinin keşfedilmesi ile gazın enerji girdisi olarak kullanıldığı bazı projeler öne çıkarılmıştır.
Ülkenin sanayi faaliyetleri 7 bölgede yoğunlaştırılmıştır. Bunlar Rusayl, Sohar, Raysut, Sur, Nizwa, Buraimi ve Al Mazunah bölgeleridir. Bu bölgelerin ilki başkent Muskat’ın dışında 1983 yılında 340 hektarlık bir alanda kurulmuş olan Rusayl bölgesidir. Bu bölgede, 130 kadar şirket tarafından çeşitli kimyasallar, yapı malzemeleri, kablolar, bazı elektrik malzemeleri, gıda maddeleri, tekstil ve hazır giyim ürünlerinin üretimi gibi hafif sanayi faaliyetleri yapılmaktadır.
Sohar Endüstri Bölgesi (Sohar Endüstriel Estates) Başkent Muskat’a 200 km, Dubai’ye 180 km uzaklıktaki Sohar şehrinde 334 hektarlık bir alanda 1992 yılında kurulmuş olup halen 60 firma aktif olarak faliyet göstermekte, 18 firma kuruluş aşamasında, 44 civarında firma da başvuru yapmış bulunmaktadır. Bölgede faaliyet gösteren firmalar mermer, mobilya, kağıt, içecekler, diş macunu, cam, çelik çubuklar, deri ve motor yağı üretimi yapmaktadır.
Sohar Limanı genişletme projesi tamamlandığında bölge hem kara hem deniz yolları bakımından çok elverişli bir konumda olacaktır. Sözü edilen projenin bir ayağı olan 850 metre uzunluğundaki su yolu inşa projesini ülkede faaliyet gösteren 13 inşaat firmasından biri olan STFA tarafından üstlenilmiş bulunmaktadır.
Oman’ın imalat sanayiindeki en önemli faliyeti çimento üretimi olup Muskat ve Salalahta bulunan 2 fabrikada yapılan üretim yıllık 2 milyon tonu bulmaktadır. Buna rağmen ülkede inşaat-altyapı faaliyetlerinin canlı olması nedeniyle söz konusu üretim ülke ihtiyacını karşılayamamaktadır. Demir-çelik ve çimento Oman’da en çok aranan ürünlerin başında gelmektedir.
2006 yılında Sur yakınlarında kurulan bir fabrika 1,65 milyon metreküp üre ve 250 bin ton Amonyak üretme kapasitesine sahiptir.
Soharda yapımı devam eden aliminyum fabrikasının ise yıllık 26 bin ton üretim kapasitesine sahip olacağı belirtilmektedir.
Öte yandan, Al Mazunah’ta bir Serbest Bölge kurulmuş olup, Salalah ve Sohar’daki serbest bölge çalışmaları da devam etmektedir.
Özel Endüstrü bölgelerinde sağlanan avantajlar, ucuz arsa, ucuz elektrik, su ve enerji olarak sıralanabilir. Buna ucuz işgücü de dahil edilebilir. Serbest bölgelerde arsa satın almak da mümkündür.
Oman’a yatırım yapmayı düşünen firmalarımızın, Sohar ve diğer endüstri bölgelerinde ve serbest bölgelerde yürütülen ekonomik faaliyetler ve bu bölgelerin sunduğu avantajlar hakkında daha fazla bilgi için: http://www.peie.om/estates.shtml adresini ziyaret etmelerinde yarar bulunmaktadır.
7-İnşaat Sektörü Ve Sunduğu Fırsatlar: Oman son yıllarda dünya şirketleri için hem iyi bir yatırım yeri hem de inşaatla ilgili firmalar için iyi bir saha ve pazar olmuştur. Oman devleti ekonominin çeşitlendirilmesi ve altyapının güçlendirilmesi için bir çok büyük çaplı turizm, sanayi, elektrik ve su, karayolları, savunma ve havaalanları projeleri başlatmıştır. Nitekim, inşaat sektörünün GSMH’ya katkısı 2006 yılında %20 artarak 908 milyon dolara, 2007 yılında ise %35 artarak 1,224 milyar dolara çıkmıştır.
FINCORP (Şirketler Araştırma Bölümü) raporuna göre Oman Hükümeti 2005-2017 yıllları arasında 40 milyar dolarlık yatırım yapmayı öngörmektedir. Bu yatırımın 17 milyar $lık kısmı turizme, 21 milyar $’ı sanayiye , 546 million $’ı su ve elektrik projlerine, ve 59 million $ lık kısmı savunma projelerine, , $784 million $’lık kısmı da havaalanı yapımı ve genişletme projlerine ayrılmıştır.
Büyük ve nitelikli projeler, tecrübe ve büyük makine parkı gerektirdigi için yabancı firmalar tarafından üstlenilebilmekte ve söz konusu firmalar bu projeleri gerek yerli ve gerekse yabancı taşeron firmaları kullanmak suretiyle sonuçlandırmaktadırlar. Bu çerçevede, Oman’da faaliyet gösteren dünyanın önde gelen firmaları arasında Bechtel, CB&I The Woodlands, Foster Wheeler, Turner, Brown & Roots, Mitsubishi, LG, Dosan, Deawoo, Dodsal, CCC Athens, Hochtief, Enelpower, China Railway Cons., Dar al-Handesah yer almaktadır.
Oman’da sürdürülen büyük altyapı yatırımları kapsamındaki kamu ihaleleri oldukça seffaf bir süreç içinde yürütülmektedir. “Yerel” ve “uluslararası” olarak ikiye ayrılan ihalelerde nadir de olsa yeterlilik aranmaktadır. Yerel ihalelerde genel olarak aranan şart firmanın İhale Kurulu nezdinde kayıtlı olmasıdır. Uluslararası ihalelerde ise teklif veren firmanın Oman Ticaret ve Sanayi Bakanlığı nezdinde kayıtlı olması gerekmektedir. İhale Kurulu tarafından açılan ihaleler Oman İhale Kurulu’nun www.tenderboard.gov.om adresli internet sitesinden takip edilebilmektedir. Kurul tarafından açılan uluslararası ihaleler ise bu sitenin yanı sıra, Middle East Economic Digest isimli dergide yayımlanmaktadır. Ayrıca, www.pdotenders.com ve www.chamberoman.com diger ihale ilanlarının yer aldıgı internet adresleridir.
Oman inşaat sektöründeki canlılık hem inşaat malzemeleri ve makinaları üreticelerimiz için hem de taahüüt işi yapan büyük firmalarımız için önemli fırsatlar sunmaktadır. Oman’daki ihalelere başvurmak isteyen firmalarımızın yukarıda verilen internet adreslerini sık sık ziyaret etmelerinde fayda bulunmaktadır.
8-Turizm: Petrole bağımlılığın azaltılması bağlamında ümit bağlanan sektörlerden biri de turizm sektörüdür. Bu nedenle, devlet turizm alanında yabancı yatırımları teşvik etmektedir. Oman 1980’li yılların başından beri adım adım çöllerini, dağlarını ve kıyılarını turizme açmaya başlamıştır. Oman Observer Gazetesinin haberine göre 2007 yılında Oman’ı 1 milyon 400 bin turist ziyaret etmiştir.
Öte yandan, Oman turizm alanında yeni dev projeler başlatmıştır. Bunlardan en büyüğü 15 milyar dolarlık Mavi Şehir (Blue City=Medina Zerqa) projesidir. Söz konusu projenin 2 milyar dolarlık ilk etabı Türk şirketlerinden ENKA ile Yunanlı ortağı Elliniki Tehchnodominiki (TEB) firması tarafından yapılmaktadır. Proje ile, 200.000 kişinin yaşayabileceği konutlar, hoteller, spa, alışveriş&spor&eğlence merkezleri, restoranlar vb. imkanların sağlanacağı Dubai’ye alternatif bir cazibe merkezi oluşturulması hedeflenmektedir.
Blue City dışında, diğer önemli turizm projeleri Wave Muscat, Sama Dubai, ITC Turizm Kmpleksleri, 7000 kişilik toplantı ve fuar merkezi projesi, Crown Plaza oteli inşası ve golf merkezleri projesi olarak sıralanabilir.
Yukarıda değinildiği gibi Oman devleti 2005-2017 yılları arasında 17 milyar dolarlık turizm yatırımı yapmayı hedeflemektedir. Bu rakamın zamanla artacağından hiç kuşku yoktur. Bu çerçevede, Oman gerek turizm ve restoran sektöründe yatırım yapmak isteyen, gerekse inşaat/taahhüt işi yapan firmalarımıza önemli fırsatlar sunmaktadır.
9-Bankacılık ve Finans: 1974 yılında kurulan Oman Merkez Bankası (CBO) hem para politikasını yürütmekte, hem de ticari bankaları düzenlemekte ve yönelendirmektedir. 16 adet ticari banka vardır. Bunlardan 7’si yerli şirketlere aittir. Ayrıca, 4 adet uzmanlaşmış banka bulunmaktadır. Bunlar: Oman İmar Bankası, Oman Kalkınma Bankası, Alliance İmar Bankası ve Oman Sanayi Bankası’dır.
-Muskat Menkul Kımetler Borsası:
1988 yılında kurulan Sermayesi Piyasası Otoritesi piyasayı düzenlemektedir. 1989 yılında faaliyete geçen Muskat Menkul Kıymetler Borsası, henüz küçük bir borsa olmasına karşın gittikçe büyümekte ve derinleşmektedir. Nitekim 2006 yılı sonunda borsada temsil edilen hisselerin değeri 16,6 milyar dolara çıkmıştır.