Eksen yayincilik

Kültür-sanat yaşamı üzerindeki boğucu sermaye tekeli

Kitlelerin kültür-sanat yaşamının ürünlerine/etkinliklerine ulaşması, bunları edinme ya da izleme olanaklarından yoksun bırakılması sorunun bir yanıdır. Bunu yapan bir sınıfın, emekçilerin kültürel-sanatsal ilgi, yetenek ve yaratıcılıklarını ortaya koyabilecekleri kurum, araç ve imkanları onlara sunma sorununa hepten kayıtsız kalacağı ise sorunun temele önemde bir öteki yanıdır.

Burjuvazi cumhuriyetin ilk birkaç on yılında ve elbette tümüyle kendi sınıf egemenliğini yerleştirme ve güçlendirme kaygısı çerçevesinde, bu doğrultuda bazı adımlar atma yoluna gitmişti. Halkevleri ve Köy Enstitüleri gibi popüler girişimler bir ölçüde olsun bu işlevi de görmüşlerdi. Bunlar bile son derece sınırlı ve iğreti adımlar olmakla kalmamış, çok geçmeden denetlenemeyen sonuçlar ürettikleri görüldüğünde ise ya kapatılmış ya da destekten yoksun bırakılmışlardı. Bugün artık bu türden adımlar olmadığı gibi, burjuvazi, kültür-sanat yaşamını sermaye ve devlet gücüyle denetim altında tutmakta, toplum yaşamı üzerindeki tekelini bu alanda da sıkı tutmaktadır. Bu ise kültür-sanat etkinliğini dar bir azınlığın işi haline getirmekle kalmamakta, bu azınlığın burjuvazi ve devlet tarafında doğrudan ya da dolaylı biçimde(369)denetlenmesini, daha ötesi, sunduğu baştan çıkarıcı olanaklarla satın alınmasını kolaylaştırmaktadır.

Burada yalnızca işçilerin ve emekçilerin kendi bünyelerindeki kültür-sanat potansiyelini ortaya koyabilecekleri zeminlerin kurutulması değil, yanı sıra herşeye rağmen bu alanda ortaya çıkan yeteneklerin ise sistemli bir çabayla düzene entegre edilmesi, satın alınarak ve yozlaştırılarak düzen hizmetine koşulması çabası ve elbette başarısı söz konusudur. Sermayenin kültür-sanat ürünlerinin sunumunu olanaklı kılan kurum ve araçlar üzerindeki tekeli ve piyasanın ticarileştirdiği bu ürünleri satın alma ya da denetleme gücü, etkili bir biçimde bu sonuca yolaçmaktadır.

Buradan karşımıza devrimci kültür-sanat cephesiyle bağlantılı ikili bir görev alanı çıkmaktadır. Bir yandan, işçi ve emekçi insanın kendi sanatsal ilgi, yetenek ve yaratıcılığını ortaya koyabileceği; öte yandan ise, ilerici ve devrimci sanatçıların kendi sanatsal ürünlerini sermaye gücüne bağımlı kalmaksızın emekçilere sunabileceği kurumsal araç ve olanaklar yaratmak. Kolayca anlaşılabileceği gibi gerçekte bu ikili görev birbirini tamamlamaktadır. Sözkonusu olan aynı çabanın iki yönü, biribirinden ayrılamaz iki cephesidir.