Elektronika sxemalar

Elektronika sxemalar

Mavzu: Elektr zanjirida o’zaro induktivlik

• Reja
• 1.O’zaro induktiv bog’langan elementlar zanjiri.
• 2.Induktiv bog’langan zanjirni xususiyatllari.
• 3.Musbat va Manfiy induktivliklar.

O’zaro induktiv bog’langan element zanjiri.

Yuqorida tarkibida fa q a t L, r va C elem entlari b o ‘lgan

zanjirlam ing nazariy va a m a liy m asalalarini k o ‘rilgan edi, bu esa

ta ’riflashni v a o ‘zla sh tirish n i ancha soddalashtirgan edi. U shbu

bobda boshqa elem entlar b ilan birga shoxobchalari v a konturlari

orasida o ‘zaro induktiv bogM anishda b o ‘lgan zanjirlar m asalalari

k o ‘riladi. 0 ‘zg aru v ch an t o k zanjirlari konturlari orasida induktiv

bog‘lanishlam ing m av ju d lig i alohida hususiyatli qurilm alar paydo

b o ‘lishiga sabab b o ‘ldi. B unday qurilm alar qatoriga, birinchi

navbatda, transform atorlar kiradi. § 7.3 elektr zanjiri elem entlaridan

biri b o ‘lgan tra n sfo rm a to rla r nazariyasiga bag‘ishlangan.

Y uqorida keltirilgan elek tr zanjirlari nazariyasiga taalluqli

Y uqorida keltirilgan elek tr zanjirlari nazariyasiga taalluqli

boMgan ko‘rsatm alam i o ‘zaro induktiv bogMangan zanjirlarga

tadbiq etish m asalasi biro z q o ‘shim chalar kiritishni talab qiladi.

B iror elek tr za n jirin in g ikki konturi [1 raqam li birinchi kontur

(7.1,ü-rasm ) va 2 raq am li ikkinchi kontur] etarli darajada yaqin

joylashganda, bir k o n tu m in g m agnit m aydoni ikkinchi konturga

ta ’sir etadi. N atijada, faqat b irin ch i konturdan oqayotgan tokka (z’i^O; /2=0)

proporsional boMgan m a g n it oqim iga ikkinchi kontur ham ilashadi.

Vu = M2\ ■ i\ (7.1 )

Bunda, b irin ch i k o n tu r bilan ilashgan m agnit oqim Wn qiym ati

shu kontur to k i va ch u lg ‘a m induktivligi L\ ning ko‘paytm asiga teng.

Vu — •/”i. (7.2)

Shunga o ‘xshash, fa q a t ikkinchi konturda i2 tok m avjud b o ‘lsa,

birinchi k o n tu r bilan ilash g an oqim .

V’n = Mn –i1 (7.3)

g ateng boMadi.

B ir necha induktiv b o g ia n ish la r bo’lg an d a, m asalan, u c h elem enti Lu L2, £ 3 boMgan va A/,,, A/,3, A/3, o ‘zin d u k siy a koeffitsiyentlari bilan tavsiflangan bogM anishda, har bir e le m e n t klemm alarining uchlarini belgilashda Bu koefFitsiyentlam ing s o n

B ir necha induktiv b o g ia n ish la r bo’lg an d a, m asalan, u c h elem enti Lu L2, £ 3 boMgan va A/,,, A/,3, A/3, o ‘zin d u k siy a koeffitsiyentlari bilan tavsiflangan bogM anishda, har bir e le m e n t klemm alarining uchlarini belgilashda Bu koefFitsiyentlam ing s o n

qiym atlari yoki m usbat, yoki m anfiy b o ‘lishi m um kin.

Induktiv bog’langan zanjirlar xususiyati

O‘zaro induktivlikka ega bo‘lgan zanjirlarni hisoblashni ko‘rib chiqish uchun misol tariqasida ω1 va ω2 o‘zaro induktiv bog‘liq bo‘lgan konturlarni olamiz.

Ularda i1 va i2 toklar mos holatdagi magnit oqimlari F11 va F22 larni hosilqiladi. Sxema 1–rasmda tasvirlangan. Ko‘rib chiqilayotgan harikkala kontur ham i1 tok hosilqilgan magnit oqimi liniyalari bilan tutashgan bo‘lsin va faraz qilaylikki, i2=0 bo‘lsin.

O‘zaro induksiya koeffisenti qo‘yidagicha

O‘zaro induksiya koeffisenti qo‘yidagicha

M12=M21=M berilgan. Kirxgofning 2–qonuniga asosan, 1–rasmda aylanib chiqish yo‘nalishi ko‘rsatilgan kontur uchun tenglama tuzish mumkin. Faraz qilaylik, aylanib chiqish yo‘nalishi va tokning musbat yo‘nalishi bir xil bo‘lsin

M u sb a t va manfiy o ‘zaro induktivliklar. U m um iy holda MuM2i

M u sb a t va manfiy o ‘zaro induktivliklar. U m um iy holda MuM2i

v a h.k. O ‘zaro induktivliklar m usbat yoki m anfiy ishorali boMishi

m u m k in ; algebra qoidalariga binoan, bu ishoralar faqat m azkur son

q iy m a tla ri-n in g o ‘rniga q o ‘yishda am alga oshishi m um kin, m asalan,

M 2 = - 0 , 14mHz.

A g a r e le m e n tla r soni faqat ikkita bo‘lsa {L\ v a L2) va ular

o ra sid a g i bogM anish faqat bitta o‘zaro induktivlik M bilan

ifo d a la n sa , u h o ld a elem ent klem m alarini belgilaganda shunday

q ilin a d ik i, k o effitsiy en t M m usbat ishorali boMsin. U m um an

olganda, faqat ikki konturdan iborot boshqariluvchi o ‘zaro

in d u k tiv lik boM ganda ham koeffitsiyent M m usbat yoki m anfiy

230ishora qabul qilishi m um kin. M asalan, bir chulg‘am ik k in ch isig a

nisbatan 180° burchakka burila oladigan ikki x alq asim o n

ch u lg ‘am larda o ‘zaro induktivlik qiym ati berilgan M0 dan –Mn g a c h a

o ‘zgarishi m um kin. B unday holda ham klem m alarini b elg ilash

zarurati yo‘qolm aydi.