Erenler sayı: 2 Kasım 2001

<Yaşamış ve Yaşayan Alevî Bektaşi Ozanları>

NOKSANÎ

<Tarık ÇİMEN>

<>Elazığ’ın Sün köyünün Ağuçan ocağından, kendisine isim babalığı yapmış Sadık Dede müridi ve asıl adı İsmail olan Noksanî, Erzurum’da dünyaya gelmiş ve 19. yüzyıl başlarında yaşamıştır.

Tarihe adını yazdırmış Noksanî ve emsallerinin, Ehlibeyt mektebini yaşatmak uğruna çektikleri zahmetlerin günümüze dek aktarılmış olması, bir şans eseri değildir. Ehlibeyt mektebinde yetişmiş bu yüce insanların varlıkları, tarih boyunca hep bağnaz toplulukların korkulu rüyaları olmuş, despot yönetimler tarafından çeşitli entrikalarla susturulmaya çalışılmıştır.

Bu yüzden, tarihe adını yazdırmış bu tür şahsiyetleri sıradan bir ozan olarak görmek, onlara yapılan bir haksızlık olur. Gerçekte bu yüce insanlar, mevlâları İmam Zeynelabidin (a.s)’ın yöntemi ile yola çıkmış dava adamlarıdırlar. Emevî sultanlarının baskısı altında kalan İmam Zeynelabidin (a.s), Ehlibeyt öğretilerini dua yolu ile insanlara ulaştırmış, insanları bu yolla terbiye etmişti. İmam Zeynelabidin’in yüce yaratana olan yakarışlarından bir kısmı Sahife-i Seccadiye adı eserde toplanmıştır. Bu duaları okuyan herkes, İmam’ın ilmi, irfanı ve üstün feraseti karşısında hayran kalmaktadır.

Ehlibeyt mektebini bizlere ulaştıran, günümüzde halk ozanları olarak tarif edilen bu yüce şahsiyetler de, aynı metot ve yöntemle, ilim ve irfanı şiir kalıbına sığdırarak bu yüce mektebin unutulmamasını sağlamışlardır.

Eğer Noksanî ve benzeri şahsiyetlerin Ehlibeyt aşkı yüklü olan ilim ve irfan dolu şiirleri olmasaydı, bu yüce değerler günümüze kadar bizlere ulaşmayacak ve çeşitli entrikalarla karşı karşıya kalan insanlarımız belki de Ehlibeyt mektebinden soyutlanacaktı. Umarım, onların  izlediği bu akıl dolu yolu sıradan bir ozan kalıbına sığdıranlar, yanlışlarından döner ve tarihi detaylı bir şekilde inceleme fırsatını yakalarlar. Tarihin silemediği bu yüce şahsiyetleri biz de bu küçük makalede hayırla yâd ediyor ve önlerinde saygıyla eğiliyoruz.

Ehlibeyt dergâhında, kendisine bırakılan irfan mirasını gelecekteki aşıklara en güzel şekilde aktaran bu gönül adamının şiirlerinden siz değerli okuyucularımıza bir kesit sunuyoruz.

<GEL YETİŞ>

El-aman mürüvvettir kapına geldim

Muhammed Ali gel yetiş

İsyan deryasına gark oldum kaldım

Hünkâr Hacı Bektaş Veli gel yetiş

 

Tamah aldatmaktır her bar

Hırsa nefse fırsat verme ya Cabbar

Sana sığınmışım Vahid’ül-Kahhar

<>Car günüdür İmam Zeynel gel yetiş

 

Yezidler elinde müşkül hâlimiz

Münkir münafık feshetti yolumuz

Ya Muhammed Bâgır sen al elimiz

İmam Cafer kaldır gel yetiş

 

Dağlarca günahım vurma gül yüze

Cehennem narını gösterme bize

Musa-i Kâzım ile pirim İmam Rıza

Taki, Naki, İmam Ali gel yetiş

 

Tevbekârım muhabbetim var bu yolda

Mürüvvete gelmişim kusurum var elde

Göster cemalini eyleme darda

Hasan’ül-Askerî şahım gel yetiş

 

Noksanî arzu eder didar-ı cennet

Masum-i paklardan erişe himmet

El-aman mürüvvet Mehdi Muhammed

Sarı Saltuk, Kızıl Deli gel yetiş

 

Noksanî’nin söylediği bu şiir âdeta, günümüzü yorumlayan bir üslûptadır. Sanki zamanımızın bu karanlık çağını yaşıyormuş gibi ifade etmiştir. İsyanın çoğaldığı, şeytan hilelerinin arttığı, manevî değerlerin çöktüğü, insanî değerlerin kalmadığı, maddî çıkarcıların ön plânda olduğu bir ortamda, “Yetiş ya Muhammed! Yetiş ya Ali!” feryatları bizlerin kurtuluş parolası olacaktır. Onların, öğretilerine sahip çıkmak, o yolda yürümek, insanlığın tek kurtuluş yolu olduğuna inanmak mistisizm olmasa gerek. Çünkü Ehlibeyt, hem dünya, hem de ahiret <>işleriyle birlikte, ekonomi ve siyaset gibi dünya ilimlerini de bizlere öğretmiştir. Ama biz garip insanlar, bu kutsal yolu bırakıp kendi nefsi isteklerimizi ön plânda tuttuğumuz için hep hüsrana uğramaktayız.

Noksanî anlamaz adlı şiirinde de bizim eksiklerimizi dile getirip ismini taşıdığımız değerlere sahip çıkmamız gerektiğini şöyle dillendirmiştir.

 

ANLAMAZ

 

Bezirganım deyip kervanına gelir

Kalkıp gideceği yoldan anlamaz

İple sarrafım der çuhacı olur

Satarım cevheri maldan anlamaz

 

Şirin şerbetinden kanayım deyü

Pervaneyim oda yanayım deyü

Bülbülüm gülşana konayım deyü

Bülbülüm der ama gülden anlamaz

 

Hak için bu yola emek çekmemiş

Gönlünden kinle kibri atmamış

Gözünden hasret yaşın dökmemiş

Yanmamış yüreği selden anlamaz

 

Hak için bu yolda bir emek çekmez

Gönlünden kin ile kibri atmaz

El etek yandırıp ikrara yetmez

<>İkrar bilir ama yoldan anlamaz

 

İmam Zeynel, Bâgır, Cafer’e ermez

Kâzım Musa, Rıza darına durmaz

Taki’ye, Naki’ye meylini vermez

Arifim der ama hâlden anlamaz

 

Noksanî Şah Askerî’den seçile

Mehdi gele hülle donu biçile

Özün öldürmez ki gözü açıla

Gözü açık ama kuldan anlamaz

 

Noksanî, “Korktuğun Yerlerden Aşırır Seni” adlı şiirinde gerçek bir insan-ı kâmile olan hizmet erbaplığından gerçek bir mürşid-i kâmil peşinde gitmenin insanı kurtuluşa götüreceğini; elinden, belinden, dilinden zarar gelmeyenin insan sayılacağını vurgulamaktadır. Yalancıya, kalleşe hizmetin insanı felâkete, bataklığa götüreceğini, zahirî ilimlere bakılmamasını, şeytanın da hilesinin bu olduğunu, dilin söylediği ama kalbin inanmadığı inancın hiçbir faydası olmadığını vurgulamaktadır. En son beytinde de, kusuru her insanın kendinde araması gerektiğini, nefsî arzu ve isteklerin ön plâna alınmamasını, yoksa insanın bu doğru yoldan sapacağını söylemektedir. Noksanî’nin adı geçen şiiri şöyledir:

 

KORKTUĞUN YERLERDEN AŞIRIR SENİ

 

Bir kâmile candan hizmet eylesen

Nar-ı aşka salup bişürür seni

Teslim olup her sırrını söylesen

Korktuğun yerlerden aşırır seni

 

<>Yalancı, kalleşe hizmet eyleme

Mutlak münafıktır ülfet eyleme

Harf ile üstüne gelse söyleme

İblisten eşeddür şaşırtır seni

 

Zahir ilmi çoktur mahluka satar

Ellerin bağrında şakıyıp öter

Yakınına varma yakanı tutar

Hakkın dergâhlarından düşürür seni

 

Dilde kavlü ikrar muhabbet çoktur

Zerrece hak nişanı kalbinde yoktur

Batılımı görmezsen demek ki haktır

Dar kapta kaynama taşırır seni

 

Noksanî sakınıp uyma her cana

Bin can içre, bir can yeter irfana

Kusuru sende bul düşme yabana

Nefse uyma yoldan düşürür seni

<Bayram Özden>

<>EMANET VERDİN

Nuru ilahi yarattığın günden beri

Elif lam mim dedi Muhammed Ali

Bir cevher yarattın bu güzel aklı

Emanet verdin ruhu, can u bedeni

Enel hak dedi yarattın sen Hallac’ı

Manayı bilmez astı onu birkaç kadı

Sırrı sen verdin abdesti oldu kanı

Emanet verdin ruhu, can u bedeni

Sen yarattın gönül bendimi ya Rabbi

Sensiz gönülde sevgi olur mu Yani

Var eden sensin güneşi yıldızı ayı dünyayı

Emanet verdin ruhu, can u bedeni

Kalbi mekan eyledin senindir tahtı Cemaline maşuk Bayram görürse ahireti Nesimi yüzüldü son sözü bildi enel Hakk’ı Emanet verdin ruhu, can u bedeni   HAK NURU BİR MUHAMMED BİR ALİ Sen öyle bir bilinmez kudretsin ya Rabbi Sana her cismi canlı cansız varlık tabi Hem ismi alemsin hem kudreti ilahi Nurun Şit’ten zuhur etti biri Muhammed bir Ali   <>Hem bu fani dünyayı hem gerçek ahireti Sen var ettin Musa’yı,  İsa’yı, hem Muhammed’i Sevsin Muhammed ümmeti unutmasın Ehil-i Beyt’i Nurun Şit’ten zuhur etti biri Muhammed biri Ali   Hatice-tül Kübra göz bebeği Fatıma-tüz Zehra’yı Ali-yül Murtaza’yı, Hasan-ül Müçteba’yı Hüseyn-i şehid-i Kerbela’yı Taktir senindi Yezit kesmedi Zeyn-el Abid’ini Nurun Şit’ten zuhur etti biri Muhammed biri Ali   Meleklerin varken sen yarattın Beni Adem’i Hem akıl verdin hem zeka bir de kalbi beyni Fırsat verdin kula bilmez kul kendini Nurun Şit’ten zuhur etti biri Muhammed biri Ali   Söylettin dilimi Bayram maşuktur deli Selman’ı Farisi, Hallac-ı Mansur’u, seyit Nesimi Ahmet Yesevi, Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli Nurun Şit’ten zuhur etti biri Muhammed biri Ali     BİR BEN BİLİRİM BİR MEVLAM BİLİR Sırr-ı alemdir bu Adem Oğlu Kâhi yanlış kâhi doğruyu <>Kur’an gerçek Hakk’ın yolunu Bir ben bilirim bir Mevlam beni   Cihana geldiğim günden beri Tartar dururum dostlar kendimi Kahi helal yedim, kahi haramı Bir ben bilirim bir Mevlam beni   Çardarım kurulduğu günü Kıblemdir insani kamil Adem Oğlu Alınca felek can u ruhumu Bir ben bilirim bir Mevlam beni   Varsa sende insanın soyu Bilir yanlışı insan hem doğruyu Bayram yemez haram yetim tüyü Bir ben bilirim bir Mevlam beni   BEKLERİM SENİ ALİM Cemaline kurban olayım Ali’m Sevgi nuruna maşuk olan benim Sensin benim dinim hem imanım Hüzünlendim beklerim seni Ali’m   <>Arzuladım göreyim imam Hasanı İçirdi zehri  Yezit yazdı fermanı Ona kast edenler benim düşmanım Hüzünlendim beklerim seni Ali’m   Yoldaş oldu yetmiş iki bin can Döndü geri kaldı yetmiş iki canan Şah Hüseyn’e kast eyledi o Mervan Hüzünlendim beklerim seni Ali’m   Mahşer günü davacı ol Bayram Fatıma anayı sardı acı figan Hüseyin’in kanı Yezid’e olsun haram Hüzünlendim beklerim seni Ali’m   BÜLBÜL  GİBİ Ehli kamil hanesine niyet eyledim Gül bahçesi göründü gözüme dostum Has bahçede kızarmış gül gördüm Bülbül gibi söylendim lal oldum   Ol bahçeye seyr-u nazar eyledim Güle baka kaldım hayli yoruldum Ehli kemal ile pazar eyledim <>Bülbül gibi söylendim lal oldum   Gülün kıymeti pahadır sorma dedi Yoksa sende gül sevgisi, yorulma dedi Bahçıvan görmesin burada durma dedi Bülbül gibi söylendim lal oldum   Bayram Ehli kemal ile sohbet eyle Bu yol incedir has otur pazar eyle Diken ile gülü sev de bir eyle Bülbül gibi söylendim lal oldum     SEMAH  DÖNEN Farkında olmadan dönüp duran Pervane gibi durmadan dönen Kâhi geceyi kâhi gündüzü getiren Semah dönen dünya değil mi? Doğdu o da senin benim gibi Okudu ilimi Fars idi dili Döndü etrafında buldu pirini Semah dönen Selman değil mi? İkrar ile bağladı kendi bendini Şemsi Tebriz’e verdi elini <>Gerçek Hakk’a bağladı özünü Semah dönen Mevlana değil mi? Turnalar göç eder durur Kanatları çırpa çırpa vurur Havada pervane eder durur Semah dönen Turna değil mi? Bayram ne bilir neler söyler Dünya fanidir bir gün göç eder Hacılar her yıl Mekke’ye gider Mahber etrafında dönen semah değil mi?   SEN KENDİNİ TOPARLA BİRLİK OL Ne yapsan da seni sevmez bilmezler Sen kendini toparla birlik ol Yeter sana kem küm etmesinler Sen kendini toparla birlik ol Asırlar sana bir anı olmaz mı? Tarih aslını kökünü yazmaz mı? Yavuzlar’ın yaptığını aklın almaz mı? Sen kendini toparla birlik ol Saklandık ormanda dağda mağarada Hor göründük şehirde köyde kasabada Vurun dediler vurun kızıl baş bi namaza Sen kendini toparla birlik ol <>Oku Kerbela’yı unutma hiçbir zaman Davayı verdik halleylesin ulu divan İnkar edenin yoktur derdine derman Sen kendini toparla birlik ol Oku Bayram hem düşün hem de yaz Asırlardır Aleviyim diyorlar kimse anlamaz Sen onları sevsen de onlar sana inanmaz Sen kendini toparla birlik ol