Ergonomi dersi 8-14 ÜNİte arasi finallere kadar
Yüklə 94,34 Kb.
|
|
ERGONOMİ DERSİ 8-14 ÜNİTE ARASI FİNALLERE KADAR ÜNİTE 8 AYDINLATMA ***Göz yorulmasında ışık en önemli unsurdur IŞIK NEDİR? Gözün ağ tabakasını uyarabilen ve görsel duyu oluşturabilen ışınım enerjisine ışık denilir. Işınım enerjisi (radiant energy) tayfının yalnız, yaklaşık olarak 380-760 nanometre (1 nm = 10-9 m) dalga boyu bandında bulunan ışınımlar görsel duyu oluşturabilir. IŞIK MİKTARI VEYA IŞIK ENERJİSİ: Bir ışık kaynağından yayımlanan toplam ışık akışının, yayımlanma süresi ile çarpımına ışık miktarı veya ışık enerjisi denir, sembolü “Q” ve birimi ise lümen-saniye (1m.s)’dir IŞIK AKIŞI: Işık akışı (Luminous flux) ise birim zamanda yayılan veya üretilen ışık miktarı olup, sembolü “” ve birimi ise lümen (lm)’dir. Bir ışık kaynağının ürettiği toplam ışık akışı veya bir yüzeye gelen ışık akışı lümen cinsinden ölçülür. LÜMEN: Lümen (lümen), uluslararası birim sisteminde ışık akısının birimidir. Her yönde üniform olarak 1 kandela (cd) ışık yeğinliğinde ışık yayan bir nokta ışık kaynağından, birim katı açı (1 steradyan) içerisinde yayılan ışık akışı 1 lümen olarak tanımlanmıştır. AYDINLATMA: Nesnelerin görülüp algılanabilmeleri için yüzeylerine ışık uygulanmasıdır AYDINLATMA DÜZEYİ: üniform aydınlatılmış bir yüzeyin, birim alanına gelen toplam ışık akışıdır. sembolü “E” olup, birimi ise (metrik sistemde) “lüks”tür. Diğer bir ifade ile Uluslararası Birim (Metrik) Sistemi’nde lüks, (1m/m2), İngiliz birim (Metrik Olmayan) Sistemi’nde ise fut kandil (footcandle), (1m/ft2) kullanılan aydınlık birimleridir. Aydınlık düzeyi ölçümlerinde aydınlık-ölçer (lux-meter, illuminance-meter) kullanılır (Şekil 1). ***Aydınlatma birimi “lüks”tür. IŞIKLIK: bir ışık kaynağı ya da aydınlatılmış bir yüzey üzerindeki bir noktanın, herhangi bir doğrultudaki ışıklığı, söz konusu noktayı çevreleyen sonsuz küçük yüzey alanından, o doğrultuda yayımlanan ışık yeğinliğinin, bu yüzey alanının o doğrultuya dik bir düzlem üzerindeki iz düşüm alanına oranıdır. Parlaklığın sembolü “L” olup, birimi ise Uluslararası Birim (Metrik) Sistemi’nde kandela/metre-kare, (cd/m2), İngiliz birim (Metrik Olmayan) Sistemi’nde de futlambert (footlambert, fL) kullanılmaktadır. ***Yüzeylerin ışıklılığı ışıklık-ölçer (luminance-meter) ile ölçülür. ***Işık veriminin birimi “lümen/W”tır.
Cisimle hemen bitişikteki yüzey arasındaki ışıklılık oranı 3:1 En karanlık yüzeyin ışıklılığı arasındaki oran, 10:1 En parlak yüzeyin ışıklılığı arasındaki oran, 1:10 Duvar yüzeylerinin ortalama ışık yansıtma katsayısı % 50 ile % 70 arasında olmalıdır. Döşeme yüzeyinin ışık yansıtma katsayısı % 20 ile % 40 arasında olmalıdır. Büro ve benzeri iş yerlerinde çalışma masası yüzeyi için uygun ışık yansıtma katsayısı % 25 ile % 45 arasında olmalıdır ***Tavanı açık olan yerlerde “gömülü ışıklılar” ile aydınlatma yapılmalıdır ***Tavandan yansıtılan ışık göz kamaşmasını engeller.
a) Işık b) Kontrast c) Kamaşma d) İris e) Işıklılık 2. Gözün, cisimlerin en ince şekil ve doku ayrıntılarını, en küçük ışıklılık ve renk kontrastlarını ve görüş alanı içerisindeki en zayıf hareketleri ayırt edip algılama yeteneğine ne ad verilir? a) Göz-hareket konsantrasyonu b) Görme keskinliği c) Göz-hareket senkronizasyonu d) Göz-hareket algılaması e) Görme kalitesi
a) Gözün seğirmesi b) Görüntü bulanıklığı c) Görüntü bozukluğu d) Görüntü kontrastı e) Göz kamaşması
a) Baş dönmesi b) Miğde bulantısı c) Göz kamaşması d) Gözün dönmesi e) Görme yetersizliği
a) 4:1 b) 10:1 c) 20:1 d) 3:1 e) 25:1 6. Büro vb. iş yerlerinde çalışma masası yüzeyi için uygun ışık yansıtma katsayısı nedir? a) % 25 - 45 b) % 10 - 25 c) % 100 d) % 10 - 15 e) % 50 - 60 7. Akkor lambaların havası boşaltılmış veya içerisine asal gaz doldurulmuş tiplerine ne ad verilir? a) Asal gaz lambası b) Havasız lamba c) Akkor ışıklı lamba d) Standart akkor lamba e) Akkor aydınlatmalı gaz lambası
a) Sarı renkli basıncı yüksek lamba b) Alçak basınç sodyum lambası c) Düşük dalga boyunda lamba d) 590 nm dalgalı sarı lamba e) Sarı ve düşük dalga boyunda lamba 9. Çalışma düzleminin her yerinde yaklaşık aynı düzeyde (üniform) aydınlık sağlayan aydınlatma yöntemine ne ad verilir? a) Düzenli aydınlatma b) Düzgün aydınlatma c) Genel aydınlatma d) Çalışma düzeni aydınlatması e) Genel ışıklandırma
a) Çevre aydınlatması b) Görünür aydınlatma c) Floresan lambalı aydınlatma d) Bölgesel ışıklandırma e) Lokal aydınlatma
***Çalışanlar arasında, oksijen yetersizliğine yorulan birtakım rahatsızlıkların görülmesinin nedeni oksijen eksikliği değil, hareketsizlik dolayısıyla havanın cilt üzerinde canlandırıcı bir etkide bulunmayışıdır HAVALANDIRMA: Kapalı bir ortamdan kirli havayı boşaltmaya, bir mekânın havasını doğal yolla veya mekanik yollarla değiştirmeye, orada hava dolaşımını sağlamaya havalandırma denir. Havalandırma işleminin asıl amacı ortam içinde bulunan aşırı derecede ısınmış ve kirlenmiş hava yerine dışarıdan temiz hava alınması ve nemlilik derecesinden ileri gelen rahatsızlık duygusunun önlenmesidir ***Sıcaklık yükseldikçe çalışanın performansı düşecektir. Yapılan bir araştırmaya göre, • Sıcaklık 29 derece olursa performans % 5 düşer. • Sıcaklık 30 derece olursa performans % 10 düşer. • Sıcaklık 31 derece olursa performans % 17 düşer. • Sıcaklık 32 derece olursa performans % 30 düşer ISIL KONFOR: insanın, bulunduğu ortamın ısıl şartlarından hoşnut olma hâlidir. NEM: Nem, havada bulunan su buharı miktarıdır. ***Havadaki nem miktarı “mutlak” ve “bağıl nem” olarak ifade edilir. Mutlak nem, birim (1 kg) havadaki su buharı miktarıdır. Bağıl (rölatif) nem ise, birim hacim havada bulunan su buharı miktarının, o sıcaklıktaki doymuş havada bulunması gereken su buharı miktarına oranıdır. Çalışma şekillerine göre bağıl nemin % 30-70 olması gerekir.
***Sıcaklığın cinsiyete ve yaşa göre ayarlanması gerekir. Kadınlar ve 40 yaşından yaşlı erkekler için sıcaklık konforu 1C daha yüksek uygulanmalıdır. ***Bürolardaki ortalama sıcaklık 21-23 °C civarındadır. Bu değerler de gayet normal değerlerdir. ***Ortamın nem oranı % 50 civarında olmalıdır.
Soğuk algınlığı, Vücudun belirli yerlerinin donması, Gözleme ve reaksiyon yeteneğinin azalması, Hassas işlerde soğuk etkisiyle parmak ve vücut hareketlerindeki becerinin azalması.
Nabız frekansının yükselmesi, Deri sıcaklığının yükselmesi, Terlemenin artması, Tuz eksiklikleri, aşırı yorgunluk, sıcaktan baygınlık vb.
***Genelde bağıl nem %30 ila %70 arasında iken yoğuşmanın olmadığı farz edilir ve çok az problem ortaya çıkar *Sıcak ortamda, serinlik duygusu için hava hareketi gerekir. *Vücut hareketi 39, 5 derece civarında bulunsa, insan tamamen bitkin duruma düşme tehlikesiyle karşı karşıya kalır ISI YAYIMI Bu ısı yayınımı konveksiyon, kondüksyon, radyasyon ve buharlaşma yöntemleri uyarınca birbirlerinden farklı dört biçimde oluşur Konveksiyon, hareket halindeki bir akışkana ısı iletmek yoluyla ısıyı dışarı atmaktır. Kondüksiyon ise bir katı cisme temas ederek ısıyı ona iletmektir. İki maddenin etkileşmesi sonucu oluşan enerji transferidir. Bu etkileşmenin yönü, enerjisi yüksek olan (sıcaklık) maddenin molekülünden enerjisi düşük olan komşu moleküle doğrudur. Radyasyon, vücudun çevre ile olan termal dengesini birazcık açıklar. Çevrede herhangi bir obje, vücut sıcaklığından çok farklı sıcaklıktaysa örneğin; sıcaklığın sıfırın altında olduğu bir günde, çok büyük bir cam, insandan çok büyük bir miktar ısı radyasyonu yayılımına neden olur ve kişinin bulunduğu çevrede hava oldukça ılık olsa bile kişi üşüdüğünü hisseder. Buharlaşma, deri ve akciğerler yolu ile vücuttaki suyun buharlaşıp dışarıya verilmesi ile atılan ısıdır. 1 lt su, buharlaşmak için 580 kcal ısı emer. Dış sıcaklık 25 C’den yüksek olunca konveksiyon ve radyasyonla iletim Hissedilen (efektif) sıcaklık, Hava sıcaklığı, havanın nem oranı ve hava akım hızının beraberce kişi üzerinde oluşturduğu sıcaklık etkisidir. Diğer bir anlatımla, efektif sıcaklık, sıcaklık, nem ve hava akımına (hareketi) bağlı olmakla beraber, büyük ölçüde hava hareketine bağlıdır. olmaz. ***Havadaki en hayati bileşen kuşkusuz oksijendir. Oksijen oranı %17’ye indiği zaman, yanmakta olan bir mumun alevi söner. Halbuki, bu oran sadece %13 civarında bulunsa bile, insanın yaşamı devam eder ***Uygun havalandırma, havadaki bakteri sayısını azaltmaktadır.Görülebilir boyuttaki katı kirleticiler klasik filtreleme yöntemleri ile 75–85 oranında temizlenebilir. Mikroskobik boyuttaki kirleticiler için elektrostatik filtreler gerekir. Havalandırmada, vücut kokusunun duyulmaması esastır. İklimlendirme, kapalı bir ortamdaki havanın belirli sınırlar içerisinde, istenilen şartlarda tutulması işlemidir. İklimlendirme, endüstriyel veya konfor amaçlı olabilir. Endüstriyel iklimlendirme üretim, ürün depolama, araştırma ve geliştirme vb. endüstriyel faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan havanın şartlandırılmasıdır. Konfor iklimlendirmesi ise insanların ısıl konfor, temiz ve taze hava gereksinimlerini karşılamak amacını taşır. Yaz iklimlendirmesinin karakteristik işlemleri, ortam havasından ısı ve nem çekilmesidir. Hava, iklimlendirme sisteminde bulunan soğutucu eleman ile temas ettiğinde soğur, içindeki nem (su buharı) yoğuşarak ayrılır. Kış iklimlendirmesinde, ortam havasına ısı ve nem verilmesi karakteristik işlemlerdir. Ortam havasının istenilen sıcaklıkta tutulması, bir santralde ısıtılan havanın kanallardan geçirilerek ortama gönderilmesi ve ortama ısıtıcı cihazlar konulması ile gerçekleştirilir. Nem kontrolü için, havanın ısıtıldığı santralde veya ortamda nemlendirici bulunur. *Okullar gibi kapalı ortamlarda kişi başına hava hacmi önemlidir DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Yapılan araştırmalara göre, sıcaklık 32 derece olursa performans yüzde kaç düşer? a) 30 b) 25 c) 20 d) 15 e) 10 2. Havada bulunan su buharı miktarı neyi ifade eder? a) Buhar b) Nem c) Bağıl nem d) Bağıl buhar e) Su buharı yüzdesi 3. Birim havadaki su buharı miktarı neyi ifade eder? a) Bağıl nem b) Birim nem c) Buharlı nem d) Mutlak nem e) Mutlak buhar oranı 4. Çalışma şekillerine göre, bağıl nem hangi yüzdelik oranlarda bulunmalıdır? a) 60-80 b) 30-40 c) 10-20 d) 20-40 e) 30-70 5. Oturarak zihinsel çalışılan ortam sıcaklığının kaç derece olması gerekir? a) 12-18 b) 34-38 c) 21-23 d) 15-18 e) 30-32 6. Çalışanın, faaliyetini sürdürmesi esnasında en rahat durumda olabilmek için gerekli termal konfor şartlarının üst ve alt sınırlar arasında olan bölgeye ne ad verilir? a) Termal konfor bölgesi b) Güvenli bölge c) Konforlu bölge d) Rahat bölge e) Termal hava şartları
a) 90 b) 18 c) 0 d) 10 e) 28 8. Havanın belli bir zaman birimi içerisinde katettiği mesafe cinsinden ifade edilmesine ne ad verilir? a) Hava mesafesi b) Hava hızı c) Hava akımı d) Birimsel hava hareketi e) Birimsel hava zamanlaması
a) 90 b) 0 c) 50 d) 100 e) 40 10. İnsanların normal koşullarda beden sıcaklığının yaklaşık kaç C ‘ye eşit olan sabit bir düzeyde tutulması gerekir? a) 38 b) 37 c) 41 d) 36 e) 40 Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.D, 4.E, 5.C, 6.A, 7.E, 8.C, 9.D, 10.B ÜNİTE 10 PSİKOLOJİK İŞ YERİ DÜZENLEME ***Ergonomi, Avrupa’da Uygulamalı ya da Çalışma Psikolojisi olarak anılır. Ergonomi, kuzey Avrupa’da Uygulamalı Psikoloji ya da Çalışma Psikolojisi olarak isimlendirilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından sağlık “bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hâli “ olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise psikolojik sorunları iş doyumu, iş tasarımı ve yönetimi, çevresel ve örgütsel koşullar ile işçilerin uzmanlığı ve gereksinimleri arasındaki etkileşim temelinde tanımlamıştır. ***Ergonomi psikolojik çalışmaların temelini teşkil eder ***Ergonomi, insan - makina - çevre uyumunu sağlamaya çalışırken temelde insana önem vermektedir. Yani insanın kişilik özellikleri ile işin ve iş ortamının uyumunu sağlamak ergonominin esas amacı olmaktadır. Bu nedenle ergonominin insan psikolojisi açısından değeri oldukça fazladır *Ergonomistler önce çalışma çevresinin sağlık için tehlikeli olabilecek psikososyal boyutları yerine işçinin çalışma çevresine uygunluğunu ve uyarlanmasını sağlamaya yönelmişlerdir. ***“Rol” problemleri, psikolojik problemlere yol açar.İşçiden değerleriyle çatışan bir rolü ya da birbiriyle uyuşmayan rolleri üstlenmesi istendiğinde rol çatışması denilen psikolojik bir sorun ortaya çıkar. Çatışma arttıkça iş doyumu azalır, iş gerilimi ve kalp hızı artar. Kalp hastalıklarının ve ülserlerin rol çatışması olan kişilerde arttığı görülmüştür. ***İşten atılma baskısı, başlı başına psikolojik stres sebebidir. *İşçinin kişisel problemleri, iş başında dikkatinin dağılmasına neden olduğu gibi, işinden ve genel olarak çalışma hayatından da soğumasına yol açmaktadır. Huzursuz evlilikler, beğenilmeyen meslekler, gerçekleşmeyen idealler bu gruba örnek olarak verilmiştir. Fakirlik ve kazanılan paranın aileyi geçindirmeye yetmemesi, işini kaybetme, işsizlik endişesi başlıca stres kaynakları olarak görülmektedir. ***Takdir, iş baskısını azaltır. ***Aşırı çalışma saatleri ve vardiyalı çalışma psikolojik baskı sebebidir
*Uyum sağlama üç yolla gerçekleşir: işlev tasarrufu, çabanın en aza indirilmesi ve iyilik hâli ilkesi ***Genç işçilerde kaza yapma olasılığı daha yüksektir. ***Uykusuzluk psikolojik bozuklukların en yaygınıdır. *Psikolojik riskler, depresyona yol açabilmektedir ***Ayrımcılık, psikolojik bozukluklara sebebiyet vermektedir. *İşçi destek programları iş stresi yenmek için yapılmaktadır
*Stres yönetiminin önemli bir unsuru eğitimdir. Ergonomide, işe bağlı stres ve rahatsızlıkları önleme programlarının birincil, ikincil ve üçüncül modellerinden yararlanmak en uygun yaklaşım biçimidir. Birincil önleme modeline göre, işyerinde depresyona yol açan nedenleri ve psikososyal risk faktörlerini ortadan kaldırmak için köklü kurumsal değişimler yapmak gerekir. İkincil önlemede ise, stres yönetimi eğitimi ve yaşam stili değişikliklerini içerir. Üçüncül önlemede daha derin bazı (psikoterapöik ve psikofarmakolojik) uygulamaları kapsamaktadır. Önerilen temel yöntemler aşağıda sunulmuştur: Gevşeme: Stresin yol açtığı gerginlik gevşeme teknikleriyle önemli ölçüde giderilebilir. Bu teknikler, nefes alma egzersizlerini, meditasyonu ve zihinsel gevşemeyi kapsar. Egzersiz: Stresi azaltmakta en etkili yol olarak görülen egzersizin, mücadelenin ya da kaçmanın yerini doldurduğu düşünülür. “Aerobik” solunumu ve oksijen kullanımını artırır ve strese karşı etkilidir. Egzersizden en yüksek verimi almak için kalp ve solunum hızı haftada en az üç kez, 20-30 dakika süreyle artırılmalıdır. Yüzme, yavaş koşu, aerobik veya hızlı yürüme ile bu amaca ulaşılabilir
Davranış Değişiklikleri: Bireyin stresle içgüdüsel davranışlarla (kızarak, sigara içerek, yemek yiyerek veya içki içerek) başa çıkması kısa vadede rahatlama sağlasa bile; uzun vadede sorunu artırır. Stres kaynağını algılama biçimini değiştirmeye yönelik danışmanlık hizmeti, işçinin kaynakla mücadelesine yardım eder. Eğitim, stres yönetiminin önemli bir parçasıdır. Bir diğer yol da, zaman yönetimidir. Pek çok kişi öncelikli görevlerine yeterli zaman ayıramadığı için, iş gününü işleri yarıda bırakmanın düş kırıklığı ile tamamlar. En önemli iyileştirme denetimle ilgili olandır. Bulunduğu ortamı denetleyebiliyor olması kişinin stresini azaltır. Özerkliği sağlamak için en sık kullanılan yöntem, şirketin hiyerarşik yapısını kırmak ve çalışma ekiplerine sorumluluk vermektir. Esnek çalışma programları, son yıllarda çok sayıda şirkette uygulanmaktadır. Bunlar esnek süre kullanımını, çalışma süresinin ya da görevlerin paylaşımını içerir. Bu yöntemler sermaye unsurunu daha uzun süre kullanma olanağı sağladığı için, işverenler için de çekicidir. Ancak, işçilere de daha yüksek iş doyumu sağlayabilir. *Esnek çalışma, çalışma süresi ve görev paylaşımını içerir. *Renklerin etkisi, psikolojik düzenlemelerde kullanılmalıdır
***İş psikolojisine göre düzenleme yapmada, müzik yayınları, bitki ve çiçek yerleştirme ve renklerin düzenlemesi önemli rol oynar ***Özellikle üretimde, sabah saatlerinde çalınan müziğin üretimi yaklaşık % 4, öğleden sonraki müziğin de yaklaşık % 2,5 artırdığı gözlemlenmiştir. Bu konudaki önemli nokta, müzik türünün üflemeli çalgılar olduğu ve rahatsızlık vermeyecek bir seviyede çalınmış olmasıdır
İşletmelerde
*Psikoloji, ergonomik normlar ve mevzuatın içinde saklıdır DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Örgütsel işleyiş ve kültürün kaç farklı boyutu bulunmaktadır? a) Üç b) Beş c) İki d) Sekiz e) On 2. Aşağıdakilerden hangisi, sirkadyen ritm ve uyku düzenini bozan unsurlardan biridir? a) Gündüz çalışması b) Gece dinlenme saatleri c) Vardiyalı çalışma d) Öğle arası vakti e) İkindi molası
a) Psikolojik tedavi şartları b) Uyum hastalıkları c) Fizyolojik rahatsızlıklar d) Yıpranma e) Fizyolojik yılma
a) Gastrit b) Guatır c) Hazımsızlık d) Uykusuzluk e) İş stresi 5. İşin sürdürülebilmesi için isteğin bastırılması ve sıkıntıya direnilmesi sıklıkla hangi rahatsızlığa yol açar? a) Serzeniş b) Kavgacılık c) Bahanecilik d) Depresyon e) İlgisizlik 6. Aşırı çalışmaya bağlı ölüm vakalarına yol açan rahatsızlık aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır? a) Karoshi b) Modashi c) Kamashi d) Togashi e) Dapashi 7. Egzersizden en yüksek verimi almak için kalp ve solunum hızı haftada en az kaç kez artırılmalıdır? a) İki b) Beş c) On d) Yedi e) Üç 8. Sabah saatlerinde çalınan müziğin üretimi yaklaşık yüzde kaç oranda artırdığı gözlemlenmiştir? a) 8 b) 10 c) 4 d) 2 e) 20 9. Aşağıdakilerden hangisinin kontrast rengi beyaz ile birlikte bir tehlike, bir uyarı veya bir yasağı temsil eder? a) Sarı b) Yeşil c) Turuncu d) Kırmızı e) Mor 10. İmdat kapıları ile ilk yardım araçları hangi renktir? a) Sarı b) Yeşil c) Mavi d) Kırmızı e) Mor Cevap Anahtarı 1.A, 2.C, 3.B, 4.E, 5.D, 6.A, 7.E, 8.C, 9.D, 10.B ÜNİTE 11 BİLGİYE DAYALI İŞYERİ DÜZENLEME ***Bilişsel ergonomi günümüzde “İnsan-Yazılım” uygunluğuna bakmaktadır. BİLİŞSEL ERGONOMİ:Geçtiğimiz yüzyıl Mühendislik Psikolojisi (Engineering Psychology) olarak da adlandırılan Bilişsel Ergonomi, insan-makine sistemleri çerçevesinde insan davranışlarını inceler ve üretim ve güvenlikte artış sağlamak amacıyla alet ve makine tasarımı üzerinde çalışmalar yapmaktadır ***Endüstriyel devrimin bir neticesi olarak ortaya çıkan iş verimliliği emekten çok bilgi ye kayma gösteren işgören niteliği nedeniyle klasik ergonomik yaklaşımlar yerini zihinsel yetenekleri kas gücüne göre daha ön planda bilişsel ergonomik yaklaşımlara bırakmıştır ***ISO 9241 “Uygunluk” kavramını standardize etmektedir. ***OVID, yazılımlarda ergonomikliğe odaklanmıştır ***Arayüz Tasarımı” ile “Etkileşim Tasarımı” farklıdır. ***Pragmatik yaklaşım ISO 9241’in yazılım parçalarını göz önünde bulundurarak uygunluk sağladığı gibi HFES 200 standartlarından da fayda sağlamaktadır.
***Arayüzlerde “dengeleme” estetiğe verilen önemi göstermektedir Denge Denge resimdeki optik ağırlığın dağıtımı olarak tanımlanabilir. Optik ağırlık, bazı objelerin diğerlerinden daha ağır algılanmasıyla ilgilidir. Büyük objeler daha ağır iken, küçük objeler daha hafiftir. Denge ekran elemanların sağ, sol, yukarı ve aşağı ağırlıklarının eşitlenmesiyle sağlanabilir Eşitlik Eşitlik asılı duran ekranın ara kesit merkezini durağanlaştırmaktır. Ekranda eşitleme çıktının kendisinin merkezileştirilmesiyle başarılır. Simetri Simetri eksensel eşleştirmedir: Bir tarafta bulunan bir birimin merkez doğrusuna göre simetriği diğer tarafta da bulunur. Bu kopyalama aynı zamanda dengeleme de oluşturur fakat dengeleme bunu simetri olmadan başarır. Simetri türlerinin uygulamaları arayüz tasarımında kullanılmaktadır. Ardışıklık Tasarımda ardışıklık, belirli bir tasarımda düzenlenmiş objelerin bilgi gösterimi için gözün hareketlerini kolaylaştırmasını sağlamaya dayalıdır. Normalde göz üst sol taraftan alt sağ tarafa doğru kayarak okuma ile pratik kazanmıştır. Algı psikologları birçok şeyin gözü etkilediğini belirlemiştir. Bu büyük objelerden küçüklerine doğru kayar. Bütünlük Bütünlük görsel olarak tüm elementlerin bir bütünü oluşturacak şekilde toplandığı mantıktır. Bütünlük ile tüm bileşenler birbirine aitmiş gibi gösterilmiş olur, öyle uygun sıralanmışlardır ki tamamıyla bir tek parça gibi algılanırlar. Ekran tasarımında bütünlük eşit ölçülerin kullanımıyla ve bileşenlerin marjinlere olan mesafesine nazaran bileşenler arasına daha az alan bırakılmasıyla sağlanabilir Orantı Yıllardır devam ede gelen, insanların ve kültürlerin tercihleri orantısal olarak ilişki içermektedir. Bir kültür tarafından estetik ve güzel olarak adlandırılan şeyler bir başka toplum tarafından aynı değerde kabul görmemektedir. Ancak, bazı orantılı şekiller zamana karşın ayakta kalmış ve bugün de geçerliliğini korumaktadır. Sadelik Sadelik formun tekliği ve doğrudanlığıdır, modelin anlamı kapsanırken bileşenlerin bir kompozisyonu sağlanmaktadır. Ekran tasarımında sadelik, noktalar sıraya konulurken ekrandaki bileşenlerin sayısının optimize edilmesiyle sağlanır. Yoğunluk Yoğunluk ekranın ne kadarına nesnelerin yayılmış olduğu ile ilgilidir. Uygun yoğunluk ekrana konulan nesnelerin yoğunluğunu optimal oranda tutmak ile oluşturulur. Düzenlilik Belirli bir plan veya ilke çerçevesinde birbirine benzerlik düzenliliktir. Ekran tasarımında düzenlilik iş tutarlı boşluklandırma ve bileşenlerin gruplandırılması ile elde edilir. Ekonomiklik Mesaj aktarımın mümkün olduğunca basit gerçekleştirildiği tedbirli ve temkinli görsel eleman kullanımı ile ekonomiklik oluşturulur. Ekonomiklik mümkün en az alan büyüklüğü kullanımı ile elde edilir Homojenlik Homojenlik kompozisyonunun bağıl derecesi ekranın dört bir köşesinin arasına nesnelerin ne kadar düzgünce dağıtıldığı ile belirlenir. Düzgünlüğün derecesi nesnelerin sayısının hemen hemen eşit veya fazla olması ile ilgilidir ***Arayüz tasarımında “Kullanılabirlilik” ISO tarafından açıklanmıştır
a) Bilgi ve Teknoloji Bilimi b) Bilgi ve Mühendislik Bilimi c) Bilişsel ve Psikolojik Yaklaşımlar d) Mühendislikte Bilişsel Modelleme e) Mühendislik Psikolojisi
a) Bilişsel Ergonomi b) Bilgi Düzeyi Faktörleri c) İnsan-Ekipman Analizi d) Davranış ve Ekipman Bilimi e) Kapasite ve Beceri Değerlendirmeleri
a) Psikolojik Deneysel Çalışma b) Arayüz ve Ekipman Psikolojisi c) Bilişsel Ergonomi. d) İnsan ve Çevre Analizi e) Psikolojik Tasarım Ergonomisi
a) ISO 310 b) ISO 10010 c) ISO 21990 d) ISO 9241 e) ISO 2001 5. Kullanıcı arayüzü tasarımında aşağıdakilerden hangisi bir estetiklik ölçüsü değildir? a) Denge b) Hiyerarşı c) Simetri d) Ardışıklık e) Karmaşıklık 6. Nesnel Bakış Etkileşim Tasırım Yaklaşımında, çeşitli kullanıcıların yürütülmekte olan projeye yönelik düşüncelerini ve görevlerin analizine ilişkin fikirlerini içeren kavramlarının nitelenmesi, hangi modeli açıklamaktadır? a) Kullanıcı Arayüz Tasarımcısı Modeli b) Programcı Modeli c) Kullanıcının Algı Modeli d) Nesnel Algı Modeli e) Düşsel Algılama Modeli
a) Görsellik ve Dokunsallık b) Arayüz c) Bilgisayar Ekranı d) Web Araçları e) Ara-Bul-Geliştir Döngüsü
a) Çoklu Pencere b) Çoklu Belge c) Çoklu Ekran d) Çoklu Sihirbaz e) Çoklu Menü 9. Asılı duran ekranın ara kesit merkezini durağanlaştırılması aşağıdaki kavramlardan hangisi estetiklik ölçütlerinden biri olarak tanımlamaktadır? a) Sadelik b) Düzenlilik c) Homojenlik d) Orantı e) Eşitlik 10. ISO 9241, yazılımlarda hangi tür standardı oluşturmaktadır? a) Kullanılabilirlik Teknik Detayları b) Kullanılabilirlik Analizinin Temelleri c) Kullanılabilirlik Felsefesi d) Kullanılabilirliğin Ana Hatları e) Kullanılabilirlik Prosedür ve İşlem Analizi Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.C, 4.D, 5.B, 6.C, 7.B, 8.A, 9.E, 10.D ÜNİTE 12 GÜVENLİĞE DAYALI İŞ YERİ DÜZENLEME ***Ergonomi, güvenlikle ilgili yapılacak tüm teorik ve pratik yaklaşımların odak noktasındadır. İş sağlığı ve güvenliği konusundaki tüm çalışmalar, “Ergonomi Bilimi”nin altında değerlendirilir. Yani, iş yerinin güvenliği, ancak tüm fiziksel, psikolojik ve sosyolojik çalışma şartlarının güvenli tasarımına ve dolayısıyla insan performans ve kapasitesine uygun çalışma şartlarının sağlanmasına bağlıdır. Dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, ortamın ergonomik olup olmamasına bağlıdır. ***Güvenlik, rahatlık ya da konfordan önceliklidir. Güvenli olmayan mekanlar için ergonomiden bahsedilemez. Kısaca şu ifade edilebilir ki: İş Sağlığı ve Güvenliği, ergonominin diğer bir adıdır. *İş sağlığı hizmetlerinin amacı tüm çalışanları sağlıklı tutma ve bunu sürdürme, çalışanları iş koşullarından kaynaklanabilecek sağlık zararlarından koruma ve kişiyi fizyolojik ve psikolojik durumuna uygun işe yerleştirmektir. Bu kavram “Ergonomi” olarak ifade edilebilir. *Bilimsel çalışmalarca ispatlanmıştır ki; hiçbir kaza durup dururken, tesadüfi olarak ya da sebepsiz meydana gelmez. Bu nedenle, oluşan küçük ya da büyük tüm kazaları dikkatlice incelemek, analiz etmek, yol açan nedenleri araştırmak ve değerlendirme sonrasında gerekli ders ve önlemleri almak, kaza tekrarlarının önlenmesi veya etkilerinin en aza indirgenmesi açısından son derece önemlidir. ***Güvenlik, Ergonominin “olmazsa, olmazı”dır ***Kazalar beklenmeyen, istenmeyen ve kaçınılamayan olaylardır
***Kazalardan korunmada, güvenlik, konfordan çok daha önceliklidir, vazgeçilemez. ***Atölyelerde güvenlik tekniğine dayalı çalışma yeri düzenlemeleri üç grupta toplanır. Bunlar, “Doğrudan”, “Dolaylı” ve “Uyarıcı” güvenlik teknikleridir
Yasak işaretleri: Yuvarlak, fon beyaz, sembol ve yazı siyah, çerçeve ve çapraz çizgi kırmızı Emir işaretleri: Yuvarlak, fon mavi, sembol ve yazı beyaz Uyarı işaretleri: Üçgen, fon sarı, sembol ve yazı çerçeve siyah Yol gösterici işaretler: Dörtgen veya kare, fon yeşil, sembol ve yazı beyaz *Bilgisayar istasyonu tasarımında antopometrik verilerden faydalanılır *Klavyenin faresine uzanım aralığı gereğinden fazla ise kol vücuttan dışarıya doğru uzanır.Bilek ile dirsek aralığındaki açı 25’yi geçmemesi istenir. Kolun gereğinden fazla vücuttan uzak tutulması (9 dakika) daha az zamanda yorgunluğa neden olur. *En iyi klavye yüksekliği dirsek yüksekliğinin biraz altında (yaklaşık 5 cm) olanıdır
a) Fizyoloji b) Bilişsellik c) İş Sağlığı ve Güvenliği d) Antropometri e) Konfor 2. İSG eğitimlerinin odağında hangi bilim dalı vardır? a) Ergonomi b) Sağlık c) Güvenlik d) Uzmanlık e) Çevre Bilimi 3. Ergonomistlerin güvenlik ve sağlık hizmetlerinde en ziyade meşgul oldukları soru aşağıdakilerden hangisidir? a) Güvenlik ne zaman önceliklidir? b) Sağlık mı daha önemli, güvenlik mi? c) İlgili tüm tedbirler alınsaydı, yine de kaza olur muydu? d) “Kaza”nın “kader” ile ilgisi nedir? e) Kazalar niye olmaktadır? 4. 5510 sayılı Kanun’a göre, bir olayın kaza olarak tanımlanabilmesi için, kanunda belirtilmiş durumlardın kaçının gerçekleşmesi gerekir? a) Tümünün b) En az birinin c) En az ikisinin d) En az beşinin e) İstisnasız hepsinin 5. Aşağıdakilerden hangisi bir Kaza Sebep Teorisi değildir? a) Domino Teorisi b) İnsan Faktörleri Teorisi c) Epidemiyoloji Teorisi d) Matris Teorisi e) Sistem Teorisi
a) Kaza b) İnsan Hatası c) İş Kazası d) Tedbirsizlik ve dikkatsizlik e) İhmal ve yorgunluk 7. Domino Teori’sinde kazayı oluşturan silsile kaç ayrı evreye ayrılmıştır? a) On b) Üç c) Yirmi d) Sekiz e) Beş 8. İnsan nazarıyla fark edilmeyen, saklı kalan kaza sebeplerini algoritmik bir yaklaşımla analiz sonucu, olabilecek kazaları önceden tahmin eden model isminin kısaltması nedir? a) HFA b) HCI c) DMH d) IEA e) FMA 9. İşverenin kararlarına tabi ergonomik yaptırım ve satın alımlardaki eksiklik, aşağıdakilerden hangisini doğurur? a) Tehlike önlemeye yetersiz hareketleri b) Tehlikeli durumları c) Tehlikeli hareketleri d) Tehlikeli tehlikesiz durum ve hareketleri e) Tehlikeli davranışları
a) İş hastalığı b) Meslek hastalığı c) Epidemiyolojik hastalık d) Tanısal hastalık e) Çalışma hastalığı Cevap Anahtarı 1.C, 2.A, 3.E, 4.B, 5.D, 6.B, 7.E, 8.C, 9.A, 10.B ÜNİTE 13 ÜNİTE 14 *** İle gösterilen alanlar soru çıkma olasılığı yüksek alanlardır. Sayfa Yüklə 94,34 Kb. Dostları ilə paylaş:
|