Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

g) Ayetullah Hoi: “Tefsir, Yüce Allah’ın muradını O’nun aziz kitabından aşikâr etmektir.”⁷⁶

Bu tanımda üç eksiklik göze çarpmaktadır: Birincisi; tefsirin birinci aşaması olan ayetlerin manalarını beyan etmeyi kapsamamaktadır.⁷⁷ İkincisi; tefsirin dayanağı bu tanımda belirlenmemiş; tefsirin Arap edebiyatı usul ve kurallarına uygun, akil insanlar arasındaki teamüle dayalı bir yöntemle olması gerektiği veya ayetlerin manasının batıni ve irfani algıya dayalı olarak açıklanmasının da tefsirin alanına girip-girmediği net olarak açıklanmamıştır. Üçüncüsü de; eğer “aziz kitap” ifadesi yerine “Kurân ayetleri” ibaresini kullansaydı daha iyi olurdu. Çünkü müfessir her bir ayet üzerinde Yüce Allah’ın muradını elde edip, açıklamanın peşindedir. O sadece Kurân’ın tümünden Allah’ın muradını “Allah’ın kitabı” unvanıyla belirleme sadedinde değildir. Dolayısıyla “Kurân ayetleri” ifadesi birinci manayı daha açık şekilde yansıtırken “aziz kitap” ifadesi ikinci manada zahirdir.⁷⁸

Konunun başında da belirttiğimiz gibi bazı âlimler tefsirin tanımını “müfessirin düşünce çabası” unvanı ile ele almışlar ve zaten onların en önemlileri incelenmiştir. Bazıları da tefsirin tanımını ilim unvanı ile ele almışlardır. Bu gruptaki tanımlara, tefsiri “müfessirin düşünce çabası” olarak sunan tanımlarda zikredilenlere ilave başka sıfatlar da gelmiştir ve iki tanım hariç bunların hepsinin açıklayıcı yönü vardır. Şimdi bu bölümde o iki tanımı ele alıyoruz:

1- Bazıları “Kurân ayetlerinin telaffuz şeklini” de tefsir konusu içerisinde saymış ve onu şu tabirle ifade etmişlerdir: “Kurân lafızlarının telaffuz şekli”, “nüzul ve senet yönünden”⁷⁹ ve “Kurân olma hasebiyle.” Kurân tefsirinin alanı dışında kalan bu noktanın aslında tefsirin dayanak ve mukaddimeleri bölümünde olduğu nazara alınmalıdır. Kurân’ın tefsiri konusunda; Biz, Kurân’ı tefsir etmek istemekteyiz ve dolayısıyla onun Kurân olması ve Kurân’ın gerçek kıraatinin teşhisi ölçüsünde ayetlerin telaffuz şekli ön kabul olarak telakki edilmiştir. Gerçi ileride tefsir yönteminin birinci adımı olarak gerçek kıraatin yani Allah Resulü’nün (s.a.a) kıraatinin teşhisine değinilecek ve bundan yalnızca tefsirin bir dayanağı olarak söz edilecektir.

2- Bazıları tefsirin tanımı arasına “beşerin takati ölçüsünde” kaydını da sıkıştırmışlardır. Tefsir ilminin tanımında bu kaydın zikredilmesi şu noktaya işaret etmek içindir: Allah’ın muradına kâmil bir şekilde ulaşmak Kurân müfessirinin gücü dışındadır. Müfessir ancak kendi kapasitesi haddinde Kurâni gerçeklere ulaşabilir. Nitekim Kurân müfessirlerinin hepsi aynı seviyede ve eşit düzeyde olmayıp, onlardan her biri kendi yeteneği ölçüsünde Kurâni maksatlara ulaşabilmektedir.⁸⁰ Bununla birlikte bu takyit ve sınırlandırmayı tefsirin tanımında getirmenin herhangi bir zarureti olmasa gerek. Çünkü tefsir, her müfessirin yaptığı bir araştırma çalışmasıdır. Fakat “bu çalışması sonucunda ayetlerin mefhumuna ve Allah’ın muradına ne ölçüde ulaşmıştır?” konusu farklı bir şeydir ve tefsirin tanımına sıkıştırılmamalıdır.