Atık yönetimi
Kalan baskı patları ve kalan fularlama banyoları gibi belirli özel proses kalıntıları oldukça agresiftir, ve mümkün olduğu ölçüde atık su akımlarından ayrı tutulmalıdır.
Bu kalıntılar uygun şekilde ortadan kaldırılmalıdır: ısıl oksitlenme, yüksek ısıl değeri dolayısıyla uygun bir teknik olabilir.
Ham yün elyafta bulunan pestisit kalıntıları ile ilgili olarak çeşitli kuruluşlar kirli ve temizlenmiş yündeki pestisit içeriğini gösteren bilgilere sahiptir. İmalatçılar, analitik bir belge sunulmadığı sürece, OP ve SP ektroparazitisid gibi yasal olarak kullanılan herhangi bir pestisiti kaynağında en aza indirmek ve OC tarım ilaçları gibi en tehlikeli kimyasallarla kirlenen yünün işlenmesini önlemek amacıyla, bu bilgileri kullanabilir. Söz konusu bilgilerin elde bulunmaması durumunda, tarım ilaçlarının içeriğini belirlemek için numune testi yapılmalıdır, fakat bu seçenek imalatçı maliyetlerini artırır. Sektör dernekleri ve başlıca üretici ülkeler arasındaki işbirliği programları, yünde OP ve SP atığında ortalama içeriğin aşamalı olarak azaltılmasının yanı sıra düşük atık içeriğinin belgelendirilmesine yönelik sistemlerin geliştirilmesini sağlamıştır.
Atık yönetim politikası, üretim döngüsünün her aşamasında atık üretiminin önlenmesi ve önleme, en aza indirme, optimize etme, geri kazanım ve işlemden geçirme politikaları geliştirmek olmalıdır. İşletmede üretilen atığın kontrol edilmesi, atık üretiminin kaynağını azaltmak için gereklidir. Örnek olarak, tedarikçiye ham maddeleri daha büyük konteynırlarda teslim etmesinin mümkün olup olmadığını sormak için ham maddelerin alındığı konteynırların hacim miktarı belirlenmelidir. Başka bir tedbir ise geri dönüştürme işlemini kolaylaştırmaktır.
ÖZEL FAALİYETLERE İLİŞKİN MET’LER Ön Terbiye Örgü yağlarının kumaştan uzaklaştırılması (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.1 sayılı bölümüne denk gelir) -
Konvansiyonel madeni yağ esaslı lubrikantların yerine, biyolojik olarak bozunabilen ve suda çözülebilen lubrikantların kullanıldığı işlemlerle üretilmiş örgü kumaşların seçilmesi.
-
Örgü kumaş üretiminde madeni yağların ikame edilmesi
-
Termofiksaj işleminin yıkama öncesinde gerçekleştirilmesi ve ramözden çıkan hava emisyonlarının, yağların ayrı olarak toplanmasına ve enerji geri kazanımına izin veren kuru elektrofiltrasyon sistemleri ile işleme tabi tutulması. Bu atık suların kirliliğini azaltacaktır.
-
Hava emisyonlarını azaltma tekniklerinin uygulanması.
-
Organik çözücülerle yıkama yöntemi kullanılarak suda çözünemeyen yağların uzaklaştırılması.
-
Çözücü ile temizleme ve yıkama (yıkama tekneleri, kir ayrıştırma, çözücü buharlaştırma sistemi, buhar geri kazanım birimi, çözücünün bertarafı, hava emisyonları, yardımcı su, enerji tüketimi)
Haşıl Sökme (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.2 sayılı bölümüne denk gelir). -
İlave madde aplikasyonunun düşük düzeyde olduğu ham maddelerin seçilmesi.
-
Çevresel performansı iyileştirilmiş olan haşıl maddelerinin seçilmesi.
-
Özgü ipliklerini önceden ıslatarak haşıl madde kullanımının en aza indirilmesi.
-
Ham madde kaynağının kontrol edilemediği durumlarda oksidatif yolun takip edilmesi.
-
Haşıl sökme/yıkama ve ağartmanın tek bir adımda birleştirilmesi.
-
Haşıl maddelerinin ultrafiltrasyon ile geri kazanılması ve yeniden kullanılması.
Ağartma (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.2 sayılı bölümüne denk gelir). -
Ağartma maddesi olarak tercihen hidrojenperoksit ağartmasının kullanılması hidrojenperoksit stabilizatörlerinin kullanımını en aza indirmek için geliştirilen tekniklerin uygulanması veya biyolojik olarak parçalanabilen/elimine edilebilen kompleks oluşturucu maddelerin kullanılması.
-
Ağartma işleminde kullanılan sodyum hipoklorit ve klorin içeren bileşiklerin ikame edilmesi .
-
Ön terbiye ve boyama proseslerinde biyolojik olarak parçalanabilen/elimine edilebilen kompleks oluşturucu maddelerin kullanılması.
-
Tek başına hidrojenperoksit ile ağartılamayan keten ve sak lifleri için sodyumkloritin kullanılmasıdır. 2 adımlı bir hidrojenperoksit–klordioksit ağartması tercih edilen bir seçenektir. Elementel klor içermeyen klordioksit kullanıldığından emin olunmalıdır. Klor içermeyen klordioksit, sodyumklorat için indirgen madde olarak hidrojenperoksit kullanılarak elde edilmektedir.
-
Hipoklorit ağartmasından gelen atık su, zararlı AOX oluşumunu azaltmak amacıyla, diğer atık su akımlarından ve karma atık sulardan ayrı tutulmalıdır.
Merserizasyon (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin A.4.16 sayılı bölümüne denk gelir). -
Merserize durulama suyundaki alkalinin geri kazanılması ve tekrar kullanılması veya alkali içeren atık suyun diğer hazırlık işlemlerinde tekrar kullanılması.
Boyama (28142 sayılı ÇŞB Tebliği B.2.5) Boya formülasyonlarının dozajlanması ve dağıtımı -
Boya sayısını azaltmak (boya sayısını azaltmanın bir yolu, trikromatik sistemlerin kullanılması ile olmaktadır),
-
Boyaların dozajlanması ve dağıtımı için otomatik sistemlerin kullanılması ve sadece nadir olarak kullanılan boyalar için manuel işlemlerin kullanılması,
-
Dağıtım hatlarındaki ölü hacmin fulard hacmine yakın olduğu uzun kesiksiz hatlarda, farklı kimyasalların boyalar ile işlenmeden önce karışmadığı ve tam otomatik olarak temizlenen merkezi olmayan otomatik istasyonların tercih edilmesi.
Çektirme yöntemine göre boyama işlemleri için genel MET’ler (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.6 sayılı bölümüne denk gelir) -
Doldurma seviyesi, sıcaklık ve diğer boyama parametreleri için otomatik kontrol mekanizmaları, indirekt ısıtma & soğutma sistemleri, buhar kayıplarını en aza indirmek için başlıklar ve kapaklar ile donanmış makinelerin kullanılmasıdır.
-
Tasarlandığı nominal flotte oranları aralığında çalışmasını sağlamak için, işlenecek lot büyüklüklerine en uygun olan makinelerin seçilmesidir. Modern makineler nominal kapasitelerinin % 60’ı (veya iplik boyama makineleri nominal kapasitelerinin % 30’u) seviyesine kadar düşük bir seviyede yüklendiklerinde bile, yaklaşık olarak sabit bir flotte oranında çalıştırılabilmektedir.
-
Aşağıdaki özelliklere sahip olan yeni makinelerin seçilmesidir;
-
düşük veya ultra düşük flotte oranına sahip,
-
flottenin maldan, işlem sırasında ayrılabilmesine olanak tanıyan,
-
işlem flottesi ile yıkama flottelerinin dahili olarak ayrılabilmesine olanak tanıyan,
-
kumaş üzerinde kalan su miktarını (carry-over) azaltmak ve yıkama etkinliğini geliştirmek için mekanik flotte ayrımı yapabilen,
-
proses oyomoasyonuyla bağlantılı olarak çalışma döngüsü azaltılmış olan makineler.
-
Taşar durulama (overflow rinse) yöntemi yerine, doldurmalı-boşaltmalı veya diğer yöntemlerin uygulanması (kumaşa göre akıllı durulama) .
-
Teknik değerlendirmelere göre uygun olduğu ölçüde, ilaveler yapılarak boya banyosunun tekrar kullanılması ve durulama suyunun bir sonraki boyama için tekrar kullanılmasıdır.
Kesiksiz boyama işlemleri için MET (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.7 sayılı bölümüne denk gelir)
MET, konsantre flotte kayıplarını aşağıda belirtildiği şekilde azaltmaktır:
-
Az madde aplikasyonu sistemlerinin kullanılması ve emdirme yöntemine göre boyama teknikleri kullanıldığında emdirme teknesinin hacminin en aza indirilmesi.
-
Kimyasalların ayrı hatlarla dağıtıldığı ve aplikatöre beslenmeden hemen önce karıştırıldığı dağıtım sistemlerinin benimsenmesi.
-
Emdirme flottelerinin, alınan flotte miktarlarının ölçümü esas alınarak dozajlanmasına yönelik sistemlerden birinin kullanılması:
-
Ters akım yıkama ilkeleri kullanılarak yıkama etkinliğinin artırılması ve kumaş üzerinde kalan su miktarının (carry-over) azaltılması .
PES & PES karışımlarının dispers boyalarla boyanması (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.8 sayılı bölümüne denk gelir) -
Tehlikeli carrierlarin kullanımından aşağıdaki şekillerde kaçınmaktır:
-
Carrier’sız boyanabilen polyester liflerinin kullanılması
-
HT koşullarında carrier kullanmaksızın boyama yapılması.
-
Klasik boya carrier’ları yerine, benzilbenzoat ve N-alkilftalimid esaslı bileşiklerin kullanılması.
-
PES art işlemlerinde sodyumditiyonit kullanımının ikame edilmesi.
-
Yüksek derecede biyolojik elemine edilebilirliğe sahip dispergatörler içeren optimize edilmiş boya formülasyonlarını kullanmaktır.
Kükürt boyalarıyla boyamalar (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.9 sayılı bölümüne denk gelir) -
Geleneksel toz ve sıvı kükürt boyalarının yerine, stabilize edilmiş ön-indirgenmemiş sülfür içermeyen boyarmaddelerin veya sülfür içeriği %1’den az olan ön-indirgenmiş sıvı boya formülasyonlarının kullanılması
-
Sodyum sülfürün yerine öncelikle kükürt içermeyen indirgen maddelerin veya bu olmuyorsa sodyumditiyonitin kullanılması.
-
Sadece boyarmaddenin indirgenmesi için gerekli olacak kadar indirgen maddenin kullanılmasını sağlamak amacıyla gerekli önlemlerin alınması (örneğin, makine içindeki flotteden ve havadan oksijenin uzaklaştırılması için azot kullanılması)
-
Oksitleyici olarak tercihen hidrojenperoksidin kullanılmasıdır.
Reaktif boyalarla kesikli boyamalar (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.10 sayılı bölümüne denk gelir) -
Yüksek fiksaj sağlayan, düşük tuz oranlı reaktif boyaların kullanılması.
-
Rekatif boyalarla boyanan pamuğun son yıkamasında deterjan kullanımından kaçınılması.
Reaktif boyalarla pad-batch (emdirme) yöntemine göre boyamalar (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.11 sayılı bölümüne denk gelir) -
Selüloz kumaşın reaktif boyalarla kesiksiz (ve yarı kesikli) boyanmasına yönelik alternatif prosestir. Bu proses fulard üzerinde bir emdirme safhasını da içermektedir. Kumaşlar sıkıldıktan sonra bir rulo üzerine sarılarak oda sıcaklığında bekletilir. Rulo, istenen kimyasal proses (örneğin boya maddesinin sabitlenmesi) tamamlanıncaya kadar, yavaş yavaş döndürülerek rotasyonda tutulur. Son olarak kumaş açık ende yıkama makinesinde yıkanır. Bu proses ön terbiye (örneğin haşıl sökme) ve boyama işlemleri için (çoğunlukla direkt ve ve reaktif boyalar ile) sıkça kullanılır. Temel özelliği su ve enerji tüketiminin (geleneksel sistemlere göre %50 – 80 oranında) daha düşük ve yinelenebilirlik düzeyinin iyi olmasıdır.
Şekil 10.13 (Tekstil MET Referans Dokümanı): Bir pad-batch (emdirme) tesisinin şematik düzeni
Yün boyama (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.12 sayılı bölümüne denk gelir) -
Yün için düşük kromlu ve ultra düşük kromlu sonradan klorlama yöntemleri.
-
Yün metal kompleks boyaları ile boyandığında, oluşan emisyonun azaltılması.
-
pH kotrollü boyama teknikleri.
Dostları ilə paylaş: |
