Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03


Kullanılan maddelerle ilgili çevresel sorunlar



Yüklə 2,67 Mb.
səhifə50/178
tarix05.01.2022
ölçüsü2,67 Mb.
#73288
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   178
Kullanılan maddelerle ilgili çevresel sorunlar

Yukarıda belirtilen emisyonlarda bulunan su kirletici maddeler aşağıdaki unsurlardan kaynaklanabilir:



  • Boyalar - Kullanılmış boya flotteleri (kesikli boyama yönteminde), boya flottesi atıkları ve yıkama işlemlerinden gelen sularda fikse olmamış boyalar bulunur. Fiksaj oranları boyaya, lifin cinsine, proses türüne ve proses parametrelerine göre değişir. Boyarmaddelerin oksidatif koşullarda biyobozunurluğu hiç yoktur ya da çok düşük düzeydedir, dolayısıyla bunların uzaklaştırılması için farklı eylemler gerekmektedir. Suda çözünürlüğü düşük boyarmadde molekülleri, atık sulardan büyük ölçüde koagülasyon/çökeltme veya aktif çamurda absorpsiyon/adsorpsiyon yoluyla biyolojik olarak elimine edilebilmektedir. Çevresel etki açısından bakıldığında boyarmaddenin renk kuvveti de önemlidir. İstenen koyulukta bir boyama elde etmek için reaktif boyarmaddelerde diğer boyarmadde sınıflarına kıyasla daha az miktarlarda boyarmadde kullanımına ihtiyaç duyulur, ve dolayısıyla atık sudan daha az miktarda boyarmaddenin uzaklaştırılması gerekir. Atık su arıtma tesisinden geçen boyarmadde suyun rengini değiştirerek fotosentezi engelleyebilmektedir. Ayrıca boyarmaddenin organik içeriği su toksisitesine neden olarak farklı atıkların emisyonuna yol açmaktadır.

  • AOX emisyonları (Adsorbe Olabilen Organik Halojenler) – Küp, dispers ve reaktif boyaların moleküllerinde halojen içermesi daha muhtemel bir durumdur. Bazı küp boyalarında bu içerik, ağırlığının % 12’sine kadar çıkabilmektedir, fakat absorpsiyon sayesinde yüksek verimlilikle uzaklaştırılabilmektedir. Düşük fiksaj derecesine sahip olan bazı reaktif boyalar, biyobozunurlukları düşük olduğundan atık sudan zor uzaklaştırılmaktadır. Boşaltılan boya konsantrelerinde (fulard veya boya mutfağı) ve halâ reaksiyona girmemiş boyarmadde molekülleri içerebilen, lifler tarafından çekilmemiş boya flottelerinde de halojen bulunmaktadır. Diğer boyarmadde sınıflarında halojen içeriği genellikle %0,1’in altındadır, dolayısıyla AOX sorunu söz konusu değildir. Organik olarak bağlı halojen (flor hariç) içeren boyarmaddeler, AOX olarak ölçülmektedir. Boyamada oluşacak AOX miktarını sınırlandırmanın tek yolu, boya seçimi, boyaların daha verimli kullanımı veya son atık suyun renk giderme işlemine tabi tutulmasıdır. Atık sularda renk giderme işlemi, serbest radikal okidasyonu gibi parçalayıcı tekniklerle veya parçalayıcı olmayan tekniklerle (örneğin, koagülasyon, adsorpsiyon) sağlanabilmektedir. Boyalardan kaynaklanan AOX, ağartma, yünün çekmezlik işlemi vb. tekstil işlemlerinde oluşan klor reaksiyonlarından (özellikle haloform reaksiyonu) türeyen AOX ile aynı etkiye sahip değildir.

  • Ağır metal emisyonları - metaller bazı boyaların üretiminde katalizör olarak kullanılmaktadır ve safsızlık olarak bulunabilmektedir, fakat bazı boyalarda da metal, boya molekülü ile şelat kompleksi oluşturarak molekül yapısının ayrılmaz bir parçası haline gelmektedir. Günümüzde boya üreticileri, safsızlık olarak bulunan metal miktarını düşürmek için daha fazla çaba harcamaktadır. Bu, başlangıç ürünlerinin seçimi, ağır metallerin uzaklaştırılması ve reaksiyonun gerçekleştiği çözücünün değiştirilmesi ile sağlanabilmektedir. Mevcut boyalardaki en yaygın metaller: bakır, nikel ve kromdur. Kullanılan toplam metalize boya miktarı azalmaktadır, fakat belirli alanlarda bu boyaların ikamesi kolay olmamaktadır. Bu tür metalize boyalarda metal varlığının, serbest metal safsızlıklarının varlığına göre daha az sorun oluşturduğu söylenebilir. Metal kendisi de biyobozunur olmayan boya molekülünün ayrılmaz bir parçası olduğundan, suda biyolojik olarak kullanılabilir hale gelme olasılığı çok zayıftır. Filtrasyon ve aktif çamurda adsorpsiyon gibi boyayı atık sudan ayıran işlemler, nihai atık suda bulunan bağlı metal miktarını da aynı oranda azaltmaktadır. Bunun aksine, gelişmiş oksidasyon gibi diğer yöntemler metal iyonlarını serbest bırakabilmektedir.

  • Toksisite – hala sulu ortam toksisitesi ve/veya alerjik etki gösteren birçok boyarmadde bulunmaktadır. Günümüzde kullanılan boyaların yaklaşık % 60- % 70’i indirgen koşullar altında amin oluşturabilen azo boyalardır ve bunlardan bazıları kanserojendir.
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   178




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin