Etika və manipulyasiya Qısaca əsas etik məsələlər haqqında Roman Qulçinsky, texty org ua Etika

Etika və manipulyasiya

Qısaca əsas etik məsələlər haqqında

Roman Qulçinsky, texty.org.ua
Etika

Şəxsi informasiya daşəyan məlumatları dərc etmirik. UKRZALİZNYTSİA (Ukrayna Dəmir Yolları) haqqında məlumat (http://texty.org.ua/d/uz/) anonimləşdirilmişdir. Ordumuza zərər verə biləcək məlumatları yayımlamırıq.

Plagiat

Müəllif hüquqları işləmir – bizim nəşrlərdən olan yazıları məmnuniyyətlə qarşılayırıq, ancaq bizi də istinad etməklə.

Kənar şəxslərin məlumatlarından istifadə etmək niyyətində deyilik, çünki bizdən başqa heç bir KİV onları dərc etmir.
Off-record

Bəzən anonim məlumatlar verilir, biz onları dərc edirik. Əgər nəşr üçün razılıq yoxdursa, bunu halda dərc edilmir.

Məlumatların gizliliyi

ABŞ hökumətinin WikiLeaks tərəfindən KİV bütün gizli məlumatlarının dərc edilməsindən sonra məxfilik anlayışının mövcudluğu dayandırılmışdır.

Bəzən biz "yarı açıq" hesab edilən məlumatları yükləyirik. Məsələn, neft yatağı qaynaqlarının koordinatları haqda data (http://texty.org.ua/d/nadra/). Nazirliyin veb saytında xəritə də hazırlanmışdır. Koordinatları biz xəritədən əldə etmişdik, halbuki sadə istifadəçi bunu etməyə nail ola bilməz.
Data manipulyasiyası

Bunu siyasətçilər etməyi xoşlayır. Manipulyasiyanın qarşısını almaq üçün, məlumatları kontekstdə vermək, oxşar vəziyyətlər, keçmiş dövrlər və s. Ilə müqayisə etmək lazımdır.

Diaqrama məlumat verərkən, 0 ilə başlayan bütün dəyərləri göstərməlisiniz.

Etibarlılıq

Digər mənbələrdən yoxlayırıq, mütəxəssislərlə məsləhətləşirik. Bir qayda olaraq, ilkin mənbələrdən məlumat alırıq, bununla da datanın etibarlığı ilə əlaqəli bir şübhə olmur, yalnız datanın toplanmasında istifadə olunan metodologiya ilə bağlı şübhələr ola bilər.

Jurnalis komandasını necə qurmalı?

Hazır mütəxəssislər yoxdur.

Öyrənməyə çox həvəsli data həvəskarlarını axtarmaq və onlardan mütəxəssislər yetişdirməliyik.

Böyük və kiçik redaksiyalarda data-jurnalist hesab ediləcək şəxslər- proqramçı, dizayner, kartoqraf, jurnalist və printerlə iş üzrə mütəxəssisdir.

Bakıda təlim üçün dərsliklər

Oleksandr Oksymets, texty.org.ua
OpenRefine
OpenRefine (əvvəlki Google Refine) - qarışıq data ilə işləmək üçün güclü bir alətdir: araşdırma, təmizləmə, bir formatdan digərinə keçid
OpenRefine- analitik və jurnalistlərə data ilə işləmək üçün əvəzsiz bir vasitə
Proqramın yaratdığı bəzi imkanlar:
Məlumatların müxtəlif formatlarda daxil edilməsi

• 
  Bir neçə saniyə ərzində məlumat toplusunun araşdırılması
  
• 
  Bazada məlumat dəyişikliyi və digər islahatların tətbiqi
  
• 
  Bir neçə dəyərdən ibarət olan bazalarla işləmə qaydası
  
• 
  Məlumat topluları arasında çox tərəfli əlaqələrin qurulması
  
• 
  Normal ifadələrlə (Regex) məlumatların çeşidlənməsi və filteri
  
• 
  General Refine Expression Language (GREP) proqramlaşdırma dilindən istifadə etməklə qabaqcıl əməliyyatların həyata keçirilməsi.
  

Rəsmi saytından Open Refine yükləməyiniz xahiş olunur:
http://www.openrefine.org/download.html
Həmçinin treninqdən əvvəl OpenRefine ilə tanış olmağınız üçün aşağıdakı 3 ətraflı giriş videosuna baxa bilərsiniz:

1. 
   Məlumatları araşdırın (https://www.youtube.com/watch?v=B70J_H_zAWM)
   
2. 
   Datanın təmizlənməsi və transformasiyası (https://www.youtube.com/watch?v=cO8NVCs_Ba0)
   
3. 
   Datanın düzəlişi və uyğunlaşdırılması (https://www.youtube.com/watch?v=5tsyz3ibYzk)
   

Bundan əlavə, « OpenRefine-dan istifadə» adlı əla kitab var:

https://www.packtpub.com/big-data-and-business-intelligence/using-openrefine

(elektron versiyasını indi 3.40 yevroya ala bilərsiniz)

Skreypinq (veb səhifələrindən məlumatların nəql edilməsi)
Skreypinqlə məşğul olmaq üçün HTML səhifəsinin strukturunu anlamaq lazımdır.
Skreypinqlə bağlı əsas əməliyyatlar Google-cədvəllərində belə edilə bilər.
Google cədvəllərindən əlavə, Import.io alətini də nəzərdən keçirəcəyik.