Fanidan tayyorlagan mustaqil ishi mavzu

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI




BIOLOGIYA FAKULTETI BIOLOGIYA (TURLARI BO’YICHA) YO’NALISHI SIRTQI TAʼLIM 501 -GURUH TALABASI GʻANIYEV BURHONNING “tibbiyot mikrobiologiyasi” FANIDAN TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISHI

MAVZU : “odamlarda gastroenteritlarni qoʻzgʻatuvchi viruslar “
BAJARDI : GʻANIYEV B.
TEKSHIRDI :
Toshkent-2023

REJA:

1. 
   Odamlarda gastroenteritlarni qo’zg’atuvchi viruslar haqida ma’lumot.
   

2.Gastroenteritlarni sabablari va turlari
3.Gastroenteritlarni alomatlari.
4. Gastroenteritlarni oldini olish va davolash.

G
ripp va umumiy sovuq bilan bir qatorda gastroenterit dunyodagi eng ko’p uchraydigan kasalliklardan biridir. Diareya kasalligi sifatida ham tanilgan, bu dunyodagi milliardlab odamlar azob chekadigan juda xilma -xil etiologiyaning buzilishi.Garchi bu odatda jiddiy bo’lmasa -da, gastroenterit besh yoshgacha bo’lgan bolalar o’limining ikkinchi asosiy sababidir, chunki, ayniqsa, rivojlanmagan mamlakatlarda, bolalarda asoratlar paydo bo’ladi. Har yili 520 mingdan ortiq bola vafot etadi.Odatda yuqumli kelib chiqadigan bu patologiyaga har xil turdagi bakteriyalar, viruslar va parazitlar sabab bo’ladi, lekin ular kamroq uchraydi. Qanday bo’lmasin, bu ichakning yallig’lanishiga olib keladi va odatda ifloslangan oziq -ovqat yoki suvni iste’mol qilishdan kelib chiqadi.

Gastroenterit – bu odatda yuqumli kasallik (garchi biz istisnolar borligini ko’ramiz) a ichakning ichki membranasining bakterial, virusli yoki parazitar mikroblari tomonidan kolonizatsiya bo’lib, yallig’lanishni keltirib chiqaradi.Oshqozon -ichak devorining shikastlanishi ozuqa moddalarining so’rilishida ham, suvni ushlab turishda ham muammo tug’diradi, bu infektsiyaning odatdagi sog’liq muammolari bilan birga diareya, ko’ngil aynishi, qusish, qorin og’rig’i va boshqalarni keltirib chiqaradi.Qo’zg’atuvchiga qarab, gastroenterit u yoki bu tarzda yuqadi, garchi alomatlar va asoratlar odatda har doim o’xshash bo’lsa. Odatda, bu kasallik bir necha kundan keyin katta asoratlarsiz o’z -o’zidan o’tib ketadiva davolanishga hojat qolmasdan.Biroq, xavf guruhlari (chaqaloqlar, chaqaloqlar, bolalar, qariyalar va immuniteti pasayganlar) suvsizlanishga sezgirroqdir, shuning uchun agar zaruriy davolanish ko’rsatilmasa, gastroenterit o’limga olib kelishi mumkin.Sabablari va turlariBiz izohlaganimizdek, gastroenteritning kelib chiqishi har xil bo’lishi mumkin. Va ularning barchasini bilish juda muhim, chunki ularga qarab, yuqish shakllari, zo’ravonligi va kerakli davolanish o’zgaradi. Gastroenteritning asosiy turlari quyidagilardan iborat:1. Virusli g
astroenterit

Virusli gastroenterit – eng keng tarqalgan shakl. Shubhasiz, bu yuqumli shakl. Va juda ko’p. Aslini olib qaraganda, bu dunyodagi eng yuqumli kasallik, chunki har bir yuqtirgan odam 17 kishiga yuqishi mumkin. Umuman olganda, shuni esda tutaylikki, juda yuqumli kasallik bo’lgan sovuqda har bir yuqtirgan odam taxminan 6 kishiga yuqadi.Qanday bo’lmasin, bu kasallikning bir turi bo’lib, unda asosan virusning ikki turi – rotavirus (odatda kattalarda asemptomatik bo’ladi) va Norovirus (bolalar va kattalarga ta’sir qiladigan eng keng tarqalgan) ichak hujayralariga zarar etkazadi. Semptomlar gastroenteritga xosdir, garchi virusli infektsiya sifatida uni keltirib chiqaradigan virusni yo’q qilishning iloji yo’q, davolash mumkin emas. Siz faqat profilaktikaga ishonishingiz va yuqish yo’llarini bilishingiz kerak.Hamma yuqumli gastroenterit singari, u yuqtirgan odamlar bilan to’g’ridan -to’g’ri yoki bilvosita aloqa orqali (najas qoldiqlarida og’zimizga kiradigan virusli zarralar bor) va bu qoldiqlar bilan ifloslangan oziq -ovqat yoki suv iste’mol qilish orqali yuqadi. Aslida, gastroenterit eng keng tarqalgan oziq -ovqat kasalligi.2. Bakterial gastroenterit2. Bakterial gastroenteritBakterial gastroenterit ham juda keng tarqalgan oziq -ovqat mahsulotlarini ifloslantiradigan ko’plab bakteriyalar turlari mavjudva ularni iste’mol qilgandan keyin bu kasallikka sabab bo’ladi, masalan Kampilobakteriyalar, Escherichia coli(bu bizning ichak mikrobiomamizning bir qismidir, lekin ba’zi shtammlari patogen hisoblanadi), Salmonella, Shigella, va boshqalar.Zo’ravonlik qo’zg’atuvchi bakteriyalarga bog’liq bo’ladi, garchi ularning ba’zilari xavfli alomatlarni (oshqozon-ichakdan qon ketish yoki buyrak etishmovchiligi) keltirib chiqarishi va hatto hayot uchun xavfli bo’lishi mumkin. Biroq, bu hech qachon eng keng tarqalgan emas. Darhaqiqat, ko’pchilik bakterial gastroenterit faqat ikki kun ichida engiladi. Va agar bu jiddiyroq bo’lsa, chunki biz bakterial infektsiyaga duch kelsak, uni antibiotiklar bilan davolash mumkin.3. Parazitar gastroenterit3. Parazitar gastroenteritParazitlarning har xil turlari, ayniqsa nematodalar va ba’zi protozoyalar (Giardia lamblia, Entamoeba histolyticayoki Kriptosporidiya), oshqozon -ichak yallig’lanishiga olib keladigan oziq -ovqat zaharlanishiga olib kelishi mumkin. Yaxshiyamki, oziq -ovqat sanoati sohasidagi gigiena qoidalari, hech bo’lmaganda rivojlangan mamlakatlarda, parazitar gastroenterit bilan kasallanish hollarini kamroq va kamroq holga keltirdi.Afsuski, yuqori tartib -qoidalar yoki toza suvga ega bo’lmagan rivojlanmagan mamlakatlarda odamlar parazitlarning tuxumlarini ichaklariga kirib, ularni kolonizatsiya qilishlari mumkin. Bundan tashqari, ular hali ham bolalarda ko’proq uchraydi (parazitlar bo’lishi mumkin bo’lgan narsalarni erdan eyishga moyilligi tufayli), bu holda, parazitar yo’l 10% hollarda uchraydi.4. Yuqumli bo’lmagan gastroenterit4. Yuqumli bo’lmagan gastroenteritXuddi shunday, ichakning yallig’lanishi ham asosiy infektsiyasiz sodir bo’lishi mumkin. Bunday holda, gastroenterit turli dorilarning yon ta’siri sifatida rivojlanishi mumkin(yallig’lanishga qarshi dorilar kabi) yoki otoimmun kasalliklar, masalan, çölyak kasalligi yoki Kron kasalligi. Ko’rib turganimizdek, patogenlar ishtirokisiz oshqozon -ichak traktining yallig’lanishiga olib keladigan ko’plab sharoitlar mavjud.Alomatlar Ko’rib turganimizdek, gastroenteritning turli xil sabablari bor, ular najas qoldiqlari bilan ifloslangan ovqatni iste’mol qilish natijasida kelib chiqqan virusli infektsiyadan tortib, otoimmun kasalliklarga, masalan, çölyak kasalligiga qadar. Qanday bo’lmasin, alomatlar o’zgarishi mumkinligiga qaramay, gastroenteritning aksariyat epizodlari har doim bir xil klinik belgilarga ega. Keling, ularni ko’rib chiqaylik:Diareya: Odatda suvli va 1 kundan 7 kungacha davom etadi, garchi u odatda ikki kunda hal qilinadi. Virusning faqat ba’zi shakllari bir haftadan ko’proq davom etadi, maksimal 10 kun.Bulantı va qusish: Bu alomatlar juda keng tarqalgan. Aslida, rotavirus gastroenteritida, ta’sirlangan odamlarning 90% gacha qusishi bor.mumkin.Isitma: Bu odatda past darajali isitma, ya’ni 37,9 ° S dan past. Biroq, ba’zi virusli shakllarda, ta’sirlangan odamlarning 30 foizida isitma 39 ° C dan yuqori bo’lishi mumkin. Bakterial bakteriyalarda bunday isitma deyarli kuzatilmaydi.Isitma: Bu odatda past darajali isitma, ya’ni 37,9 ° S dan past. Biroq, ba’zi virusli shakllarda, ta’sirlangan odamlarning 30 foizida isitma 39 ° C dan yuqori bo’lishi mumkin. Bakterial bakteriyalarda bunday isitma deyarli kuzatilmaydi.Boshqa klinik belgilar: Yuqoridagilardan tashqari, mushaklarning og’rig’i, charchoq, zaiflik, charchoq, bosh og’rig’i va engil nafas olish qiyinchiliklari tez -tez uchraydi.Bakterial gastroenterit odatda virusli gastroenteritga qaraganda engilroq, lekin u uzoq davom etadi. Qanday bo’lmasin, ko’p hollarda, asosiy sabab nima bo’lishidan qat’i nazar, muammolar shu erda tugaydi.Semptomlar odatda infektsiyadan bir -uch kun o’tgach paydo bo’ladi va biz ko’rganimizdek odatda taxminan ikki kun davom etadiba’zi hollarda u bir haftadan ko’proq davom etishi mumkin va katta asoratlarsiz yo’qoladi. Ammo, biz aytib o’tganimizdek, gastroenterit asoratlarga olib kelishiMurakkabliklar Gastroenteritning asosiy asoratlari suvsizlanishdir, chunki yallig’lanish suyuqlikni ushlab turolmaydi va shuning uchun diareya orqali suv yo’qoladi. Ammo, agar odam sog’lom bo’lsa va, birinchi navbatda, klinik rasm davomida kompensatsiya qilish uchun ko’p suyuqlik ichilsa, bu hech qanday muammo tug’dirmasligi kerak.Ammo, xavf ostida bo’lgan aholi (chaqaloqlar, chaqaloqlar, bolalar, keksalar va immuniteti zaif odamlar) asoratlarni rivojlanish xavfi yuqori, chunki ularning immun tizimi yaxshi holatda emas. Asosiy kutilayotgan asoratlar quyidagilar:Kuchli suvsizlanish: o’limga olib kelishi ehtimoli borligi sababli (u qanchalik past bo’lsa ham), suyuqlikni tomir orqali almashtirish kerak bo’lishi mumkin. Shunday qilib, suv uni ichaklarga singdira olmaganda, to’g’ridan -to’g’ri qon aylanishiga o’tadi.Qon qusishQonli axlat va / yoki diareyaHarorat 40 ° C dan yuqoriKo’rib turganimizdek, asosiy xavf – bu suvsizlanish. Shu sababli, ayniqsa, agar siz xavf guruhiga kirsangiz (va biz bo’lmasak ham), agar yuqorida ko’rsatilgan alomatlar kuzatilsa, biz bir kundan ko’proq vaqt davomida suyuqlikni saqlamaganimizda, shifokorga murojaat qilishimiz kerak. Ko’p yoki kamroq muntazam qusgan. Ikki kun yoki gastroenterit 10 kundan ko’proq vaqt davomida alomatlar beradi.Ko’rib turganimizdek, asosiy xavf – bu suvsizlanish. Shu sababli, ayniqsa, agar siz xavf guruhiga kirsangiz (va biz bo’lmasak ham), agar yuqorida ko’rsatilgan alomatlar kuzatilsa, biz bir kundan ko’proq vaqt davomida suyuqlikni saqlamaganimizda, shifokorga murojaat qilishimiz kerak. Ko’p yoki kamroq muntazam qusgan. Ikki kun yoki gastroenterit 10 kundan ko’proq vaqt davomida alomatlar beradi.Dehidratsiyani aniqlash qiyinroq, lekin asosiy belgilar – bu ichish, bosh aylanishi, bosh aylanishi, og’izning quruqligi, siydikning juda qizg’ish sariqligi (bu ozgina suyultirilganligini ko’rsatadi), siyishimiz kamayishi va , bolalar bo’lsa, asabiylashish va uxlashda muammo.Oldini olish va davolash Gastroenterit – juda keng tarqalgan kasallik va ko’p hollarda (ayniqsa virusli) juda yuqumli. Ammo bu oldini olish mumkin emas degani emas. Aslida, kasallik xavfini kamaytirish uchun ko’plab strategiyalar mavjud:Qo’lingizni yaxshilab yuving: Gastroenteritning ko’p holatlari najas qoldiqlari bilan virus zarralari yoki bakteriyalar bilan aloqa qilishdan kelib chiqadi. Shu sababli, hammomga borganingizdan keyin (kasal bo’lganimizda) va muntazam ravishda (ifloslangan yuzaga tegib ketganimizda) qo’lingizni sovun va iliq suv bilan yaxshilab yuvish juda muhimdir.
O ziq -ovqat gigienasini targ’ib qiling:

Aytganimizdek, ko’pchilik gastroenteritlar oziq -ovqat orqali yuqadigan kasalliklardir. Shu sababli, ovqatni toza qo’llar bilan ishlash, pishirish joylarini dezinfektsiya qilish, boshqa odamlar bilan plastinka, vilkalar pichoq yoki ko’zoynak taqsimlamaslik, xom ovqatdan saqlanish (sabzavot va mevalarni yuvish muhim), go’sht va baliqni pishirish juda muhimdir. Shubhasiz, gastroenterit belgilari bo’lganlar bilan masofani saqlang (havo orqali yuqishi mumkin emasligini eslang).Oziq -ovqat gigienasini targ’ib qiling: Aytganimizdek, ko’pchilik gastroenteritlar oziq -ovqat orqali yuqadigan kasalliklardir. Shu sababli, ovqatni toza qo’llar bilan ishlash, pishirish joylarini dezinfektsiya qilish, boshqa odamlar bilan plastinka, vilkalar pichoq yoki ko’zoynak taqsimlamaslik, xom ovqatdan saqlanish (sabzavot va mevalarni yuvish muhim), go’sht va baliqni pishirish juda muhimdir. Shubhasiz, gastroenterit belgilari bo’lganlar bilan masofani saqlang (havo orqali yuqishi mumkin emasligini eslang).Emlash qiling: Barcha qo’zg’atuvchi patogenlar uchun emlash yo’q, lekin rotavirus gastroenteritiga qarshi. U barcha mamlakatlarda sotilmaydi, lekin AQShda bo’lgani kabi ba’zi bozorlarda sotiladi. Shuning uchun, uning samarali ekanligini va rotavirusning asosiy sabablaridan biri ekanligini hisobga olib, uning mavjudligini tekshirish va agar emlash mumkin bo’lsa, buni qilish muhim bo’lar edi. Ayniqsa, xavf ostida bo’lgan aholi.Davolash haqida gap ketganda, shuni esda tutish kerakki, virusli gastroenteritning davosi yo’q (haqiqatan ham virusli kasallik yo’q), shuning uchun siz tanangiz infektsiyani engishini kutishingiz kerak. Xuddi shunday, bakteriyalar bo’lsa, antibiotiklar mavjud bo’lsa -da, ular eng og’ir holatlar uchun ajratilgan. Va parazitlar bo’lsa, ha, parazitlarni yo’q qiladigan dorilar bor.Davolash haqida gap ketganda, shuni esda tutish kerakki, virusli gastroenteritning davosi yo’q (haqiqatan ham virusli kasallik yo’q), shuning uchun siz tanangiz infektsiyani engishini kutishingiz kerak. Xuddi shunday, bakteriyalar bo’lsa, antibiotiklar mavjud bo’lsa -da, ular eng og’ir holatlar uchun ajratilgan. Va parazitlar bo’lsa, ha, parazitlarni yo’q qiladigan dorilar bor.Qanday bo’lmasin, gastroenterit holatlarining aksariyati bir necha kun ichida (odatda bir necha kunga cho’zilishi mumkin, garchi u bir haftagacha uzaytirilsa ham) dori -darmonsiz davolanadi. Bunga arziydigan yagona davolanish – suvsizlanishni oldini olish uchun ko’p suv ichishva oson hazm bo’ladigan yumshoq ovqatlarni iste’mol qiling (yog’li va achchiq ovqatlardan saqlaning), boshqa dori -darmonlarni iste’mol qilishdan saqlaning yoki hech bo’lmaganda mo’’tadil bo’lsin, yotoqda dam oling, spirtli ichimliklar, kofein va tamakidan voz keching, ko’ngil aynayotganingizda ovqatlanishni bas qiling va qisqasi shunday qiling. Tananing infektsiyaga qarshi kurashishi oson.Ammo, qattiq suvsizlanish bo’lsa, davolanish tomir ichiga suyuqlikni almashtirishdan iborat bo’lib, infektsiya kamayguncha va oshqozon -ichak sog’lig’i tiklanmaguncha asoratlarni oldini oladi.E’tiboringiz uchun rahmat!!!
Foydalanilgan adabiyotlar:
Baxtiyorovich A. S. T. X. D. Et al. MIKROBIOLOGIYA FANINING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI, RIVOJLANISHI VA BUGUNGI KUNDAGI DOLZARBLIGI //International scientific-practical conference on” Modern education: problems and solutions”. – 2023. – Т. 2. – №. 2.

NURUZOVA Z. A. Et al. MIKROBIOLOGIYA, VIRUSOLOGIYA VA IMMUNOLOGIYA 60911100-Xalq tabobati ta’lim yo ‘nalishi uchun. – 2022.

Raxmonkulovna A. Y. BIOLOGIYA FANINING BUGUNGI HAYOTIMIZDAGI AHAMIYATI //Scientific Impulse. – 2023. – Т. 1. – №. 6. – С. 272-274.