Fire oranlari a-01 abrasiv mamulleri

E-12 ERGİTME

1. 
   Ergitme öncesi meydana gelen kayıplar :
   

1. 
   Genlikle satın alınmakta olan hurdalar, piyasadan hurdacılar kanalıyla temin edilmekte olduğundan, bu hurdaların hurdacılar tarafından toplanırken, bilahare stoklanmasına ve standardizasyonuna itina edilmediğinden hurda içine bir takım yabancı maddeler (Galvanizli parçalar, tufal, ağaç, toprak, hafif metal parçalar, yağlı makine parçaları vb. gibi) girmekte ve bu tip yabancı maddeler ise izabede ergitilebilme özelliği bulunmadığından daha ergitmeye geçilmeden hurdaya belli ölçüde fireler meydana gelmektedir.
   
2. 
   Ferroalyaj malzemelerinde ise minimal de olsa kullanım süresince bazı malzemeler toz haline geldiğinden kullanılmamaktadır.
   

B) Ergitme Kayıpları :

1. 
   Hurdanın ergitmedeki izabe firesi; bu tip fire ve kayıplar direkt olarak hurdanın kalite ve evsafına bağlı olup, çok temiz ve kalın hurdalarla % 10’a kadar ince, paslı hurdalarla ise % 22’ye kadar çıkmakta, karbonlu veya halitalı çeliklerde bu oranlar değişmemektedir.
   
2. 
   Ferro Alyaj Malzemelerinin Firesi :
   

b)1. Karbonlu Çeliklerde :

1. 
   Karbon (grafit) fire ve zayiatı: çeliğin bünyesinde karbon vermek için kullanılan bu alyajlama elementi ithal grafitlerde ortalama % 15, yerli mal grafitti ise ortalama % 35’e kadar çıkmaktadır.
   
2. 
   Ferro Manganez Fire ve Zayiatı : Bu alyaj malzemesindeki fire ve zayiat oranı da ortalama % 25 mertebesinde bulunmaktadır.
   
3. 
   Ferro silisyum fire ve zayiatı : Yüksek ısıda yanma kayıpları çok yüksek olan bu alyajlama elementindeki fire ve zayiat oraları ortalama % 30’dur.
   
4. 
   Alüminyum fire zayiatı : Gaz alıcı olarak kullanılan bu elementte ise zayiat oranı, alüminyum ergime noktasının düşük olması sebebiyle % 35’e kadar çıkmaktadır.
   

b)2. Halitalı Çeliklerde :

Halitalı çeliklerin üretim teknolojisi yüksek hararetten döküm gerektirdiğinden, karbon FeMn, FeSi ve alüminyumda meydana gelen fire ve zayiatlar karbonlu çeliklere oranla bir miktar daha yüksek olmaktadır.

Bunun haricinde yüksek haliteli çeliklerde başkaca ambalajlama elementleri de kullanıldığından, bu malzemelerde meydana gelen fire ve zayiat oranları da aşırıya çıkarılmıştır.

5. 
   Nikel fire ve zayiatı : Halite cinsine bağlı olarak nikeldeki zayiat ortalama % 7 civarında bulunmaktadır.
   
6. 
   Ferromolibdeb fire ve zayiatı : FeMo’deki ortalama fire ve zayiat halita cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak % 12’dir.
   
7. 
   Ferre-Krom fire ve zayiatı : Halita cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak ortalama fire ve zayiat oranı ortalama % 15’dir.
   
8. 
   Vanadyum ve Volfram Fire ve Zayiatı :
   

Halite cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak bu elementlerdeki ortalama zayiat % 12’dir.

C) Ergime Sonrası Kayıplar :

Ergitme sonrası kayıpları olarak nitelendirilen bu fire ve zayiatlar, ergitme işlemini takiben mamulün faturalamaya esas tartı işlemine kadar geçen üretim safhalarında oluşmakta ve aşağıda ana hatlarıyla verilmektedir.

1. 
   Potada curuf alma işleme esnasında meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
2. 
   Döküm esnasında potadan eriyerek madeni dereceye dökerken etrafa sıçrayaran ve dağılan metal ve çapaklar,
   
3. 
   Döküm sonrası pota içinde kalan ve kullanılmayacak durumda olan pota artıkları sebebiyle meydana gelen fire ve zayiattır,
   
4. 
   Oksijenle veya elektrodla kesim esnasında meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
5. 
   Dereceler açıldıktan sonra çıkıcıların kırılması ve çapakların kırılması sebebiyle meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
6. 
   Kaba ve ince taşlama sebebiyle yolluk ve besleyici ağızlarından taşlanarak toz haline gelen metal sebebiyle meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
7. 
   Isıl işlem safhasında oksitlenmenin ve tufalaşmanın meydana getirdiği fire ve zayiatlar,
   

Yapılan tetkikler neticesinde bu tip fire ve zayiatların da % 307 arasında değiştiği anlaşılmıştır.

Netice Olarak :

Ergitme öncesi, ergitme esnasında ve ergime sonrası olarak nitelendirilerek 3 ana grupta toplanan fire ve kayıplar, parçanın şekli, ağırlığı, evsafı, evsafdaki elementlerin birleşim yüzdeleri, döküm ısısları, nihai ısıl işlem şekilleri ve daha bir çok benzer etken faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermekle beraber ortalama oranları incelendiğinde;

Karbonlu Çeliklerde Halitalı Çeliklerde

Girdi: Fire ve Zayiat Oranı (%): Girdi: Fire ve Zayiat Oranı:

Hurda 18-22 Hurda 18-22

C 23-27 C 23-27

FeMn 18-22 FeM 18-22

FeSi 24-28 FeSi 24-28

Al 22-26 Al 26-30

Nikel --- Nikel 5-7

FeV --- FeV 10-12

FeW --- FeW 9-11

FeMo --- FeMo 7-9

FeCr --- FeCr 12-15

olarak tesbit edilmiştir.

Not : Yukarda belirtilen fire oranları çok genel olup imalatın çeşidine göre değişkenlik gösterir. Her bir imalat için ayrı ayrı tespit yapılması bilgilerin doğruluğu açısından ehemmiyet taşımaktadır. (Kayseri Ticaret Odası)