Gazi ÜNİversitesi

8.23. Buz İle Soğutma Sistemi

Günlük nakiller için, kasaların soğutulmasında en çok kullanılan madde blok buz­dur. Şoför mahallinin arkasında bulunan özel bölmeye, yatay şekilde buzlar yukarıya ka­dar üst üste yerleştirilir. Üst kısımda bulunan bir aspiratör, buz üzerinden soğuk havayı çekerek kamyonun içine basar. Böylece kamyon içindeki sıcaklığı muhafaza eder. Kış aylarında buza gerek yoktur.

Şekil-8.20.Aracın Şartından Alınan Hareketle Kompresörün Çalıştırılması

8.23.1. Benzinli (dizel) Motorlarla Çalıştırma

Bazı kıtalar arası nakliyede kullanılan treylerler, benzin veya dizel motorlarla çalış­tırılan kompresörlerle soğutulur. Bu tip sistemde, soğutma devamlı sağlandığından, park için garaj bulma zorunluluğu yoktur. Bu tip treylerlerin ölçüleri 6.00 x 2.40 x 2, 10 (yükseklik) metredir. İç sıcaklığı -12 ⁰C ile +4 ⁰C arasında ayarlanabilir.

­
Şekil 8.21. Nakliyede kullanılan treylerler
Dış sıcaklık derecesi max. +48 ⁰C kabul edilerek, tabanı 15 cm. siyah mantar, yan cidarlan 12-15 cm. fiberglas, tavan 12-15 cm. camyünü ile izole­li, iç ve dış yüzeyleri saçlarla kaplanmıştır. Genellikle içi krom-nikel veya alüminyum lev­halar ile kaplıdır.
Kompresörü, 12 HP lik bir dizel motoru çalıştırır. +48 ⁰C olan bir ortamda kompre­sö rün, 8 saat çalışması sonunda kasa içi sıcaklığını -12 ⁰C düşürür. R-12 kompresör grubu, hava soğutmalı kondenseri ile birlikte şoför mahallinin ar­kasındadır. Bazı tip treylerlerin kasaları içinde ve kasa yanlarında, kapasiteyi karşılayabilecek 3-4 adet pleyt tip evaporatör vardır. Bu evaporatörlerin kalınlığı, boru kalınlığı kadar olup, içinde (boruların arasında) öytektik sıvı bulunur. Böylece, evaporatörün ısı geçirgenliği arttırılır. Bu tip evaporatörler, tavandan 15-20 cm aşağıya ve duvarın 4-5 cm. önüne bağla­nır. Böylece evaporatörün iki yüzünden de yararlanılır.
Soğutucu kontrolü, termostatik genleşme valfleri ile yapılır. Sistemdeki bakır bo­rular, birbirlerine rekor veya kaynakla bağlanmıştır. Ancak,gerek arabanın titreşimi ve gerekse grubun titreşimi ile boruların kırılmaması için, grubun hemen üstünde bulunan emme ve sıvı borularının arasına, titreşimi emen esnek boruların bağlanması gerekir.

8.23.2. Vasıtanın Motorundan Alınan Hareketle

Şekil 8.22. Aracın Motorundan Yararlanarak Çalışan Bir Kompresör

Küçük kapasitedeki frigorifik kasaların so­ğutulmasında, aracın motorundan yararlanılır. Şekil-8.22’de görüldüğü gibi kompresör, mo­torun üstüne bağlanır. Motorun krank mili kasnağı iki kanallıdır. 1. kanal vantilatör kayışı ile şarj dina­mosunu çalıştırmak için, 2. kanal kompresör kasna­ğını çalıştırmak için yapılmıştır. Sistemin birçok yerlerine flexbıl hortumlar bağlanmıştır. Genelolarak R-12 veya R-22 gazları ile çalışmaktadır.

8.24. Dondurulmuş Etlerin Nakli

Dondurulmuş etler, bizzat bir soğuk akümülatörü olduğundan kısa mesafelere na­killerinde soğutma söz konusu değildir. Çünkü -25 / -30 ⁰C de bulunan etler -18 ⁰C de muhafaza edileceğine göre, izoleli kasalara emin bir şekilde nakilleri gerçekleşir. Donmuş etler vasıtanın kasasına konduğunda, bulundukları yeri derhal soğuturlar ve bu soğukluk derecesi -18 ⁰C daha da üstündedir. Yapılan etütlere göre, çuvallar içinde bulunan etler, üst üste kasa içine yerleştirilmelerinde, 2-3 günlük mesafelere donmuş ola­rak nakledildikleri gözlenmiştir. Buradan anlaşıldığına göre, donmuş etlerin kısa mesafelere naklinde, izoleli kasalara dahi ihtiyaç olmadığı görülmektedir. Ancak dondurulmuş et -18 ⁰C ise ve ulaşım mesafesi uzak ise, kasaların mekanik olarak soğutulması gerekir. bu tip kasaların iç sıcaklık dereceleri -25 ⁰C olmalıdır. Buhar­laşma sıcaklığının 10 ⁰C daha düşük olması gerektiği düşünülürse, buharlaşma sıcaklığının -35 ⁰C olması gerekecektir. Bu buharlaşma sıcaklığı için de Freon-22 nin kullanılması ge­rekir. (Şekil-8.22). Bu tip sistemde çalışan bir aracı göstermektedir.

Donmuş gıda maddele­rinin naklinde kullanılan bu aracın iç sıcaklık derecesi -25 ⁰C dir. -35 ⁰C de 1900 frig/h kapasitesinde F-22 kompresörü ile soğutulmaktadır. Pleyt evaporatörler, seri bağlı iki bölümden oluşmuş olup, her bir termostatik genleşme valfı, üç adet seri bağlı evaporatörn beslemektedir. şekil üzerinde gösterilmiştir.

Şekil 8.23. Soğutma devresine takılan yardımcı cihazlar
MF 15- Kompaunt basınç otomatiği; 23 B- Filtre; SG- Sıvı indikatörn; VV 5- Isı değiştirici; TV- Termostatik genleşme valfi;

8.25. Frigorifik Vagonlar

Dondurulmuş ve soğutulmuş gıda maddelerinin soğutulmasında kullanılan vagonlar iki tipte yapılırlar.

8.25.1. Çift Cidarlı Vagonlar

Çift cidarlı vagonlar buz ile soğutulur. Gıda maddelerinin sıcaklığı daima + 10 ⁰C nin üstündedir. Genellikle kısa mesafelere, gıda maddelerinin taşınmasında kullanılmakta­dır.

8.25.2. izoleli Vagonlar

İzoleli vagonlar, yine çift cidarlı olup, arasında 12-15 cm. izole vardır. Daha ziyade, 0 ⁰C’nin üstündeki sıcaklıklarda kullanılan vagonlarda, izole kalınlığı K= 0,50 fg/m2h ⁰C olacak şekilde, 0 ⁰C nin altındaki sıcaklıklarda kullanılan vagonlarda ise, izole kalınlığı K= 0,35 fg/m2hoC olacak şekilde hesaplanarak bulunur. Vagonların soğutulması için bir çok usuller vardır. Genelolarak vagonların soğu­tulmasında buzdan yararlanılmakta veya bir kompresör grubu aracılığı ile soğutulmaktadır. Kompresör motoru, elektrik enerjisini genelolarak, vagonun dingiline bağlı bulunan bir kasnağın çevirdiği dinamodan alır. Şekil-8.24’da bu sistem ile soğutulan zorunlu hava sirkülasyonlu evaporatörü olan bir vagonun kısmi kesiti gösterilmiştir.

­
Şekil 8.24. Kompresör İle Soğutulan Bir Frigorifik Vagon
Donmuş etlerin naklinde kullanılan vagonların iç sıcaklığı dereceleri -8 ⁰C dir. bir vagona yaklaşık 12000 kg et istif edilebilir. Gerçekte kısa mesafeler için soğutma gerek­sizdir. Çünkü, 12 ton etin çözülmesi için yaklaşık 20 gün gerekmektedir.