Genel Biyoloji – VI. Hafta (Hücre) Canlılığın Temel Birimi: Hücre

Genel Biyoloji – VI.Hafta (Hücre)

Canlılığın Temel Birimi: Hücre

• Canlı – Cansız  Hücre

• Yaşama ve çoğalma yeteneğine sahip en küçük birimdir.

• İnsan, tek hücremilyarlarca…

Hücre,

• İlk kez 1665 yılında Robert Hooke tarafından incelenmiştir.

Theodore Schwann & Matthias Schleiden Hücre teorisi

Rudolf Virchow

• Hücrelerin bölünerek yeni hücre oluşturmasını gözlemlemiştir.

• 1930 yılında elektron mikroskobu icat edilmiştir.

• Hücre konusunda daha detaylı incelemeler yapılmıştır.

Hücre teorisi

• Bütün canlılar hücrelerden oluşmuştur.

• Hücreler kendilerinden önce yaşayan hücrelerden oluşurlar

• Hücre içinde oluşan kimyasal reaksiyonlar hücre içerisindeki organeller ile gerçekleştirilir

• Bütün hücrelerin ortak özelliği benzer kimyasal reaksiyonların olmasıdır.

Hücrenin şekli ve büyüklüğü

• Hayvan ve bitkilerin hücre ve şekilleri temel yapılar hariç farklılıklar gösterir

• Görev ve kalıtsal özelliğine bağlıdır.

• Amip ve akyuvarlar..

• 0,2-0,5 mikron büyüklüğünde bakteri ve parazit

• 10 mikrondan fazlamemeli hücreleri

Hücrenin yapı ve işlevi

• Yapı: canlıdan canlıya değişebilir:

• İnsan kan hücreleri, epidermis..

• Beslenme

• Enerji üretme & kullanma

• Kalıtsal özelliklerini yeni canlılara aktarma

Ortak yapısal özellikler

• 1. Hücre zarı

• 2. Çekirdek

• 3. Sitoplazma

1. Hücre Zarı

• Hücreyi dış ortamdan ayıran ve şeklini belirleyen, madde giriş çıkışını sağlayan özelliğe sahiptir.

• % 65 Protein

• % 33 Lipid

• % 2 Karbonhidrat

• Hücre zarından küçük moleküller büyük moleküllere göre

• Yüksüz atomlar iyonlara göre

• Yağda eriyebilenler eriyemeyenlere göre daha kolay geçer

• Alkol, eter.. Çözücüler..

Hücre zarından geçiş:

• Pasif

• Aktif

• Endositoz ve ekzositoz

Pasif Taşıma: Difüzyon ve Osmoz

• Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama hareketlerine denir.

• Solunum yoluyla alınan oksijenin kana geçmesi

Kolaylaştırılmış difüzyon

• Hücre zarının dışa bakan proteinleri bazı maddelerle uyum yaparak onların hücre içerisine daha kolay girmesini sağlar.

Osmoz

• Suyun geçici bir zardan difüzyonuna osmoz denir.

Aktif taşıma

• Amino asit

• Glikoz

• İyonlar

Endositoz - Ekzositoz

• Büyük moleküllü maddelerin geçişi

• Kesecik veya ceple alınıyorsa bu olaya endositoz,

• Maddelerin salgılandıktan sonra atılması olayı ekzositoz

• Pinositoz: sıvı olanların alınması

• Fagositoz: amip

Sitoplazma ve Organeller

• Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamındaki sıvıdır.

• Sitoplazma daima hareket halindedir.

• İçerisinde bol miktarda su, inorganik maddeler, organik maddeler ve hücre organelleri vardır.

• % 60-90 su, tohumlarda % 5..

Endoplazmik retikulm

• Kanal sistemidir.

• Çekirdek ile hücre zarı arasında madde iletimini sağlar.

• Besin depo eder.

• Bakterilerde bulunmaz

• Artık maddelerin atılması ve bazı besinlerin depolanmasında görevlidir.

• İkiye ayrılır

Granüllü EPR

• Ribozom bulunduran EPR

• Salgı ve membran proteinleri yapılır

Granülsüz EPR

• Üzerinde EPR taşımaz

• Endokrin bezler ve yağ sentezinde görevlidir.

Golgi

• EPR den meydana gelir

• Yassı kesecikler

• Salgının üretildiği ve salgılandığı yerdir.

• Çekirdeğe yakın olarak bulunur.

• Salgı dokularında bol miktarda bulunur.

• Lipoprotein, mukus, selüloz..

• Drosera

• Gerektiğinde yağ deposudur

Lizozom

• Golgiden myd gelir

• Hücre içindeki büyük moleküllü (protein, yağ) besinleri parçalar.

• Hücre içi sindirim yapar.

• Yanma, donma, zehirlenme: Otoliz

• Karaciğer, dalak, akyuvar

• Kertenkele kuyruğunun kopması

• Bitkilerde: fitolizozom

Ribozom

• Görevi protein sentezlemektir.

• Her canlı hücrede mutlaka bulunur.

• Protein ve RNA dan oluşmuştur.

• Polizom & Poliribozom: zincir şeklinde bulunma halleri..

Mitokondri

• Küre, çubuk, ipliksi ve dallı formda bulunur.

• Çit katlı zar

• İç zar: krista, çok fazla kıvrım

• Matrix: kıvrımlar arası sıvı

• Kendi DNA ve RNA

• Bakteriler hariç bütün hücrelerde bulunurlar.

• Oksijenli solunumun yapıldığı yerdir.

• ATP üretim merkezidir.

Sentrozom

• Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.

• Hücre bölünmesinde görev yapar.

• Çekirdeğe yakın yerdedir

• Birbirine dik iki sentriol var

• Sentrioller dokuz iplik taşır

• Hücre bölünmesi sırasında kromozomların ayrılması ve kutuplara taşınmasına yardımcı olur.

Plastidler

• Yalnızca bitkilerde bulunur.

• Besin maddelerinin sentezlenmesi ve depolanmasında görevlidir

• Kendi aralarında üç gruba ayrılırlar.

Kloroplastlar:

• Bitkiye yeşil rengi verir.

• İçerisinde klorofil bulunur.

• Yapraklarda bol miktarda bulunur.

• Fotosentez ile besin üretmektir.

• Fotosentez için gerekli enerji kloroplastta üretilir.

• Fotosentez solunum tersidir.

Stroma ve Grana

• Stroma: Kloroplastın iç zarını dolduran protein yapısında sıvı bir kısımdır. DNA, RNA, ribozom ve fotosentez enzimleri bulunur.

• Grana: Ara madde içerisine gömülmüş diskler ve diskleri birbirine bağlayan lamellerden oluşmuştur. Bunların en küçük birimine tilakoid denir.

• Granalarda klorofil pigmenti bulunur.

Kromoplast

• Meyve ve çiçeklere renk veren plastidlerdir.

• Likopin

• Ksantofil

• Karoten

• Antokyan

• Flovan (asidikkırmızı; bazikmavi)

Lökoplast

• Renksiz

• Kök, yumru, soğan

• Nişasta, yağ ve protein depolar

Koful

• Sindirim ve boşaltımda görev yapar.

• Bitki hücresinde kofullar büyük sayıca azdır.

• Hayvan hücrelerinde kofullar küçük ve sayıca azdır.

• A) kontraktil kofullar (besin, sindirim kofulu)

• B) Merkezi kofullar (aa depolar, alkoloit)

• C) Depo kofulları (sıvı, yağ kofulları)

Çekirdek

• Yönetim ve kalıtım merkezi

• Bazılarında bir tane bazılarında ise birden fazla bulunur

• Yuvarlağımsı ve ortada bulunur

• Protein ve enzim sentezini yönetir.

• Çekirdek zarı, çekirdek özsuyu, çekirdekçik, kromatin iplik

Çekirdek zarı

• Çift katlı, kimyasal yapı bakımından hücre zarına benzer

• Dıştaki zar ribozom taşır

• Kıvrımlar yaparak EPR kanalcıklarını oluşturur.

• Dış zara: ekzin

• İç zar: intin

Çekirdek özsuyu (karyoplazma)

• Kimyasal  sitoplazmaya benzer

• Çekirdekçik

• Kromatin iplikler

Çekirdekçik (Nukleolus)

• Yapısında RNA ve protein bulunur

• Hücre bölünmesi sırasında kaybolur

• RNA ve protein sentezi ile ilgilidir

Kromatin iplik

• Uzun ağ ve yumak şeklindedir

• Hücre çekirdeğinin temel yapısı kromatindir

• Kısalıp, kalınlaşarak kromozomu oluşturur. İki parça bulunur, her birine kromatid denir

• Kromozomlarda gen adi verilen yapılar bulunur.

Bitki Hücresi

Hayvan hücresi