Gidravlik sakrashning fizik mohiyati. Gidravlik sakrashning eng sodda shaklini

11. 6. GIDRAVLIK SAKRASHDA ENERGIYANING YO‘QOLISHI

Yuqoridagi mulohazalardan shunday xulosa qilish mumkinki, gidravlik sakrash jarayonida energiyaning yo‘qolishi ro‘y beradi. Ya’ni ma’lum bir ma’noda mexanik energiyaning bir qismi potensial ichki molekulyar energiyaga aylanadi. Bu yo‘qolgan energiyaning miqdorini aniqlash uchun gidravlik sakrashdan oldingi va keyingi kesimlar uchun Bernulli tenglamasini yozamiz:
h pa 112  h pa 222  hf (11. 49)
 2g  2g
bundah_f E_г.с. – gidravlik sakrashda yo‘qotilgan energiya.
h21g12 _  _h22g22 _  hf  Eг.с. (11. 50)
_
Bu formuladan energiya yo‘qolishini aniqlaymiz:

Eг.с. q2 h12  h12 hh; (11. 51) 2g 
Formulada Koriolis korrektivlari o‘zaro teng12  deb qabul
qilindi. Bundan tashqari,
Q qb q (11. 52)
₁   _
₁ hb h
va
Q qb q (11. 53)
₂   _
₂ hb h
munosabatlarni inobatga olamiz.
Harakat miqdorinng o‘zgarishi haqidagi teoremaga asosan,
  Q Q 
 Q2 1  1y1 2 y2 (11. 54)
 
bunda ,

1. 
   1
   

₁  bh, ₂  bh, y₁  h, y₂  h (11. 55)

2. 
   2
   

^ ¹ ,_ ^Q ,q _ ^Q (11. 56)
 g  b
munosabatlarni inobatga olsak,
2q 2 1 ² h² (11. 57) _    h  g
bundan
q² 1
 hhh h (11. 58)
2g 4
ekanligi ma’lum bo‘ladi.
Demak,
1  1 1 
E_г.с.  hhh  h^__h2  _{h}2 _  h  h (11. 59)

_{4 }

Bunga asosan yo‘qolishni o‘zan tubi gorizontal (i  0) bo‘lgan holat uchun quyidagicha aniqlash mumkin:
h h3 аг.с3
Е_г.с   (11. 60)

4hh 4hh

bunda а_г.с–gidravlik sakrash balandligi.
Ilmiy adabiyotlarda professor Axutin tomonidan yo‘qotiladigan energiya miqdori oqimning umumiy energiyasini 64-67% ini tashkil etishi aniqlanganligi e’tirof etilgan.
Ta’kidlash lozimki, gidravlik sakrash jarayonida kinetik energiya to‘liq yo‘qolmaydi. Balki bir qismi potensial energiyaga aylanib,qolgan qismi ishqalanish va zarbga sarf bo‘ladi. Xudi mana shu ishqalanish va zarbga sarflangan energiyani gidravlik sistemaga qaytmasligini inobatga olib,u miqdorni yo‘qolgan energiya deb ataymiz.
Bu ifodadan ko‘rinib turibdiki,sakrashdagi energiya yo‘qolishi sakrash balandligining 3/1 qismiga to‘g‘ri proporsional, ya’ni sakrash balandligi oshgan sari E_г.с ham oshadi.