Global enerji Sayı 47 Diyarbakır "güneşleniyor"

GLOBAL ENERJİ Sayı 47  Diyarbakır "güneşleniyor"  72 sponsor

Türkiye'nin ilk Güneş Evi hizmete girdi

Diyarbakır "güneşleniyor"

Türkiye'nin en çok güneş alan şehirlerinden biri olan Diyarbakır'da, doğayla uyumlu ekolojik yaşamı mümkün kılan, "Güneş Evi" hizmete girdi. Güneş Evi'nin ısı ve elektrik ihtiyacı güneş enerjisinden karşılanırken, atık suları da biyolojik arıtmaya tabi tutuluyor, yağmur suyu ile birleşip bahçe sulamada kullanılıyor.

Dünyadaki küresel ısınma tehdidine çözüm aranırken, geliştirilen teknolojilerden biri de güneş enerjisinden elektrik üretimi. Henüz ekonomik olmasa da, güneşin, özellikle konutların başlıca ısı ve elektrik ihtiyacı olarak yakın gelecekte karşımıza çıkması işten bile değil. Gelişmiş bazı ülkelerde, devletlerin de desteğiyle, evlerin çatıları güneş enerjisi panelleriyle kaplanırken, Türkiye, bu konuda henüz emekleme aşamasında. Ülkede güneş enerjisiyle ilgili sadece birtakım örnek projeler hayata geçiyor.

Bunlardan biri de, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi'nin AB fonlarının desteğiyle açtığı Diyarbakır Güneş Evi. Yılın en uzun günü olan 21 Haziran'da hizmete sunulan Güneş Evi, güneş ve toprak enerjisi yanında "enerji mimarlığı" ilkelerine göre; doğru yön, doğru malzeme ve tasarım olanaklarını kullanarak doğayla uyumlu ekolojik bir yaşamı mümkün kılıyor. Tasarımın başarısı ile yüzde 50'den başlayan enerji tasarrufu, evdeki mekanik ve elektronik destekle yüzde 100'ü aşıyor. Güneş evi, tüm enerjisini üretebilen ve halka açık kamusal bir eğitim yapısı olarak inşa edilen ilk uygulama.

Güneşlenme şampiyonu Diyarbakır

Araştırmalar, yılda 2 bin saat güneş alan bölgelerin güneş enerjisinden yararlanmak için uygun olduğunu gösteriyor. Ortalama 2.600 saat güneş alan Türkiye'de, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yılda 3 bin 20 saatle ülke ortalamasının üstünde. Diyarbakır ise, bölge ortalamasının da üzerine çıkıyor ve yılda 3.300 saat güneş enerjisi alıyor.

Güneş Evi'nin açılışında konuşan Proje Müellifi Yüksek Mimar Çelik Erengezgin, güneş şampiyonu Diyarbakır'a Güneş Evi'nin çok yakıştığını dile getirerek, öncelikle yöresine, daha sonra Türkiye'ye faydası dokunacak olan bu projenin örnek teşkil etmesini umut ettiğini belirtti. Bu projeye gönüllü olarak hizmet verdiğini ifade eden Erengezgin, "Almanya'da bu sistemle çalışan 3 binin üzerinde ev var, bunlar kendi enerjisini üretiyor, artanı da ikinci saat üzerinden devlete satıyor. Bunlara artı enerji evleri deniyor. Almanya'nın nerede ise iki katı güneş enerjisine sahip olan Türkiye'de bu konuda maalesef çok geç kalındı" dedi.

Sistem her yapıya uygulanabiliyor ancak ekolojik açıdan tek katlı konutlarda daha verimli. Erengezgin, çok katlı binaları da tasarımın enerji mimarlığı ilkelerine uygun olması koşulu ile enerji apartmanı olarak inşa etmek, hatta eski yapılarda bile doğru bir analizle enerji dönüşümünü önemli ölçüde sağlamanın mümkün olduğuna dikkat çekiyor.

GÜNEŞ EVİNİN ÖZELLİKLERİ

Toprakla ısı dengesi

Toprağın 2 metre kadar altından itibaren ısı ortalama 15 derecede sabitleniyor. Diyarbakır'ın bulunduğu enlemlerde ise ısı, kışın 12, yazın 17 derece aralığında kalıyor. Buradan hareketle Güneş Evi'nin arka bahçesine 3 metre kazılıp altına 30 cm çapında 88 metre boru döşendi. Dışarıdaki ve içerideki ısı farkının yaratmış olduğu vakum etkisiyle dış taraftaki borudan giren 4050 derece sıcaklıktaki hava, yerin altında 88 metre dolaşarak 15 derece toprak sıcaklığı nedeni ile soğutuluyor, doğal vakum ve gerektiğinde devreye giren aspiratörle serinlik sağlanıyor. Böylece, yazın 4050 dereceyi, kışın eksi 20 dereceyi bulan ısı değişikliği yer altındaki sabit enerjiden yararlanılarak dengeleniyor, enerjiye duyulan ihtiyaç azaltılıyor. Çatıda paneller

Güneş Evi'nde aynı zamanda, yörenin enlemine eşit olarak 40 derece eğimli olan güney çatısında, güneye bakan 17 derece eğimli mutfak çatısında, her biri 162 vatlık (W) toplam 3.88 kilovat (kW) kurulu güce ulaşan 24 adet PV güneş paneli bulunuyor. Bu düzenek, invertör, regülatör ve depolama amaçlı 16 adet 12 volt 100 amper özel aküler aracılığı ile elektrik ihtiyacını sürekli olarak karşılıyor. Güneş Evi'nde bilgisayar, lamba, buzdolabı ve her türlü elektrikli aletler güneşten alınan enerji ile çalışıyor. Evin sıcak su ihtiyacını karşılamak için çatıda ayrıca iki adet güneş kolektörü ve zemin katta özel sıcak su deposu bulunuyor.
Biyolojik arıtma Güneş Evi'nde evsel atıklar ve sular biyolojik arıtmaya tabi tutuluyor. Dönen biyolojik disk yöntemiyle plastik dairesel levhalar üzerinde üreyen bakteriler sayesinde çok düşük bir enerji ile atık sular yüzde 9095 oranında arıtılabiliyor. Disklerin yüzeyindeki bakteriler tamamen doğal olarak oluşuyor ve ani değişkenlik gösteren organik yüke, diğer sistemlere göre çok daha hızlı uyum sağlıyor.

Güneş ocağı

Diyarbakır Güneş Evi'nde, aynı zamanda ters şemsiyeye benzer bir yöntemle ısı oluşturan bir güneş ocağı bulunuyor. İçbükey parlak metal levhalar güneşi odaklıyor ve odak noktasında bulunan tel platforma yerleştirilen kabın içindeki suyu kaynatıyor ya da yemeği pişirebiliyor.

Otomasyon sistemi

Evde kullanılan tüm iklimlendirme elemanlarının merkezi koordinasyon ile çalışmalarını sağlamak üzere bir otomasyon sistemi kurulması planlanıyor. Bu sistem, ölçüm, değerlendirme ve kontrol kumanda sistemlerinden oluşacak. Sistem, iç ve dış sıcaklıkları ölçen sensörlerden, venturi bacası ile güneş duvarları menfezlerini açma kapama ünitelerini kontrol eden motorlardan ve iklimlendirme sistemini kontrol eden elemanlardan oluşacak. Otomasyon sisteminin kurulması ile; arge çalışmalarına kapı aralamak ve kendi enerjisini üreten bir evin uzaktan kumanda ya da programlama ile yönetilebileceğini kanıtlamak hedefleniyor.

Enerji kitaplığı

Güneş Evi'nde, enerji, ekoloji ve ahşaba ilişkin "enerji mimarlığı" ilkelerini ve örneklerini içeren bir araştırma kitaplığı kuruluyor. Kütüphane bu konuda ilgisi ve bilgisi olan her yaş grubundan çocukların ve büyüklerin, üniversitelerde eğitim gören öğrenciler ile öğretim görevlilerin güneş evine gelerek yayınlardan yararlanmasını hedefliyor. Ayrıca internette mevcut enerji ve ekolojiye ilişkin bilgilerin de arşivlenerek www.gunesevi.org adresinden sürekli olarak paylaşılması sağlanacak. Farklı kesimler ve gruplarla yapılacak eğitimlerin ve her türlü ölçümlerinin web sitesinde canlı olarak yayınlanacağı Güneş Evi bu şeffaf ve paylaşımcı özelliği ile de dünya ölçeğinde bir ilki oluşturuyor.
Güneş Evi Eğitim ve Uygulama Parkı Projesi çerçevesinde, alanında uzman 20 kişi özel olarak eğitildi. İlk öğretimden üniversiteye, mimar ve mühendislerden, müteahhitlere, tek tek yurttaşlara kadar kim Güneş Evi'nin kapısını çalarsa gönüllü eğitmenler güneş enerjisinden nasıl yararlanıldığını gösterecek, enerjiden nasıl tasarruf edileceğini anlatacak. Türkiye'de bir ilk olan proje ile doğayla barışık, ekolojik bir yaşamın şartlarının neler olduğu gösterilecek.