Hisse senetleri

Bu bilgiler “www.spk.gov.tr” Sermaye Piyasası Kurulu internet sitesinden alınmıştır.

HİSSE SENETLERİ:

        Hisse Senedi Nedir?

 Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan,

• 
   Belirli ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden,
  
• 
   Yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş
  

kıymetli evrağa hisse senedi denir. 

 Hisse Senetlerinin Sahiplerine Sağladıkları Haklar Nelerdir?

• 
  Ortaklık hakkı, 
  
• 
  Yönetime katılma (oy) hakkı (Şirket genel kurullarına katılıp, alınacak kararlar için oy kullanma hakkı) 
  
• 
  Kar payı alma hakkı,
  
• 
  Rüçhan hakkı(Yeni pay alma hakkı) (Şirket’in gerçekleştireceği sermaye artırımı nedeniyle ihraç edeceği yeni payları öncelikli olarak alma hakkı), 
  
• 
  Tasfiyeden pay alma hakkı,(Şirket’in tasfiye olması durumunda tasfiye sonucuna payı oranında katılma hakkı)
  
• 
  Bilgi edinme hakkı,(Yönetim kurulunun düzenleyeceği faaliyet raporu, denetim kurulunun düzenleyeceği denetim kurulu raporu, bilanço, gelir tablosu ve kar dağıtım tablosunu inceleme hakkı, genel kurulda soru sorma hakkı, denetçilere şikayet etme hakkı v.b.)  
  
• 
  Bedelsiz pay alma hakkı (Şirket’in içkaynaklardan (yeniden değerleme fonu, olağanüstü yedek akçe v.b. ) yapacağı sermaye artırımlarında, sahip olduğu pay oranı çerçevesinde katılma hakkı)
  

       Hisse Senedinin Türleri Nelerdir?

    Nama-Hamiline

             Hisse senetleri nama (isme yazılı) ya da hamiline yazılı olarak çıkarılabilir. Hamiline yazılı hisse senetlerinde devir işlemi teslimle tamamlanmış olmaktadır. Nama yazılı hisse senetlerinin devri ciro edilmiş senedin devralana teslimi ile olur. Nama yazılı hisse senetlerinin Borsa’da işlem görebilmesi için, ihraçcı yönetim kurulu nama yazılı payların devrinin beyaz ciro yapılabilmesine dair karar almalıdır.

Adi-İmtiyazlı

Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kara katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. 

Bir anonim ortaklıkta çeşitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bu hisse senetleri farklı grup isimleriyle adlandırılırlar (A grubu, B grubu, C grubu gibi) ve Borsa’da farklı sıralarda işlem görürler. 

Hisse Senedinin Getirisi Nelerden Oluşur?

Hisse senedi sahipleri temel olarak iki tür gelir elde ederler:

1. Kar payı (Temettü) geliri: Şirketlerin yıl sonunda elde ettikleri karın dağıtılmasından elde edilen gelirdir. Hisse senedi Borsa'da işlem gören şirketler kar dağıtıp, dağıtmamak konusunda serbesttir. Borsa şirketleri karını nakden veya temettünün sermayeye ilavesi suretiyle hisse senedi ihraç ederek dağıtabilir. Hisse senetleri Borsa’da işlem görmeyen halka açık şirketler ise dağıtılabilir karın yarısından az olmamak üzere belirlenecek birinci temettüyü nakden dağıtmak zorundadır.  

2. Sermaye kazancı: Zaman içinde hisse senedinin değerinde meydana gelen artıştan elde edilen gelirdir.

 BORÇLANMA ARAÇLARI:

 En temel borçlanma araçları tahvil ve bono olarak sayılabilir.

TAHVİLLER:

Tahvil nedir?

Tahvil devletin ya da özel sektör şirketlerinin borçlanarak orta veya uzun vadeli fon sağlamak üzere çıkarttıkları borç senetleridir. Kamu borçlanma aracı dışındaki tahvillerin ihraç ve halka arzı için Kurul’a kaydettirilmesi gereklidir. Tahviller sahiplerine herhangi bir ortaklık hakkı vermez, sadece ihraçcıya karşı alacaklılık hakkı sağlar. 

Kimler tahvil ya da bono ihraç eder?

Devletin yanısıra finansman ihtiyacında olan anonim ortaklıklar tahvil çıkartabilirler. 

İtibari Değer, Kupon Oranı, Vade Nedir?

Satın almadan önce, tahvillerle ilgili olarak şu üç hususa dikkat etmekte fayda vardır: 

1.     Nominal değer, Tahvil ve bononun vadesinde yatırımcının eline geçecek olan para miktarıdır.

2.     Kupon oranı, nominal değer üzerinden yüzde olarak belirtilen, tahvil hamilinin alacağı faiz miktarıdır. Tahvil ve bonolarda ayrıca faizin ne zaman ödeneceği üç aylık, altı aylık veya yıllık olarak belirtilmektedir.

3.     Vade, anaparanın ve son faiz ödemesinin yapılacağı tarihtir. 

Bu üç hususun bilinmesi, tahvil getirilerinin diğer potansiyel yatırım araçlarıyla karşılaştırılması olanağı sağlayacaktır.

Tahvile Yapılan Yatırımın Getiri ve Riski Nedir?

Tahvil sahibinin bir şirkete kullandırdığı sermaye, yabancı sermayedir. Tahvil sahibi, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil sahibi şirketin aktifi üzerinde, alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık şirketin brüt karından önce tahvil sahiplerinin faizleri ödenir. 

Tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil sahibi tahvili çıkaran şirketin kar-zarar riskine katılmaz. Şirket zarar etse de günü gelince belli  miktardaki anapara ve faizini alır. Tahvillerin getirilerini etkileyen en önemli unsurlar bunların likiditesi ve sahip oldukları risktir. Şirket tahvilleri, şirketin iflas etmesi ve faiz, anapara ödemesinde temerrüde düşmesi açısından devlet tahvillerine oranla daha yüksek risk taşıdıklarından genellikle devlet tahvillerinden daha yüksek faiz geliri sağlarlar. Tahvilin vade tarihine kadar olan değeri faiz oranlarındaki değişikliklere paralel olarak değişecektir. Başka bir deyişle, faiz oranları düştüğünde tahvilin değeri yükselecek ve bunların vadesinden önce satılması halinde artı kazanç sağlanacaktır. Tersi durumda faiz oranları yükseldiğinde, tahvillerin fiyatı düşecektir. 

Tahviller çoğu zaman sabit getirili menkul kıymetlerdir. Tahvil sahibi enflasyonun kendisinden alıp götürdüğü değerden daha fazla faiz aldığında kar elde etmiş olur. Elde edilen gelir enflasyonun altında kaldığında ise tahvilin gerçek geliri negatif de olabilir.

Tahvil bir borç senedi olduğuna göre, borcun anapara ve faizleri gereğinde yargı yoluna başvurarak tahsil edilebilir. Şirketin iflası veya tasfiyesi halinde  de, tasfiyede önce borçlar ödendiği için, tahvil sahipleri hisse senedi hamillerinden önce alacaklarını alırlar.

FİNANSMAN BONOSU:

Finansman Bonosu Nedir? 

İhraççının borçlu sıfatı ile düzenleyip, sattıkları emre veya hamiline yazılı menkul kıymetlerdir. Kısa vadeli borçlanma aracı olup, vadesi 60 günden az 720 günden fazla olamaz. İskonto esasına göre satılır. 

Finansman Bonosunun Türleri Nelerdir?

Finansman bonoları teminat türlerine göre çeşitli tiplere ayrılır. Garanti Kaydı Taşımayanlar A Tipi, Banka Kredisi İle Desteklenmişler B Tipi, Banka Garantili Olanlar C Tipi,  Hazine Garantisi Taşıyanlar E Tipi, Başka Bir Ortaklığın Garantisini Taşıyanlar F Tipi olarak tanımlanır.  

Finansman Bonosunun Faiz Oranı Nasıl Belirlenir?

Finansman bonosunun faiz oranı ihraçcılarca serbestçe belirlenir. 

KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI 

Devletin ihraç ettiği tahvil ve hazine bonoları genel olarak kamu borçlanma aracı olarak adlandırılabilir. Genel ve katma bütçeli idareler ve T.C. Merkez Bankası'nca ihraç olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurul'a kaydettirilmesi zorunlu değildir, bu ihraçlar hakkında sadece Kurul’a bilgi verilir. 

DİĞER SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI:

Kara İştirakli Tahvil Nedir?

Kara iştirak hakkı sağlayan tahvildir. Kara iştirakli tahvilin getirisi, faiz ve kar payı, kar payı faizden düşük ise faizin aksi takdirde kar payının ödenmesi, sadece kar payı ödenmesi şeklinde olabilir. 

Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahvil Nedir?

İhraç edildiği anda tahvil gibi alacaklılık hakkı vermesine karşın, sahiplerine belli bir süre içinde tahvilleri aynı şirketin çıkardığı hisse senetleriyle belli fiyat üzerinden değiştirme hakkı veren tahvillerdir

Banka Bonoları ve Banka Garantili Bono Nedir?

Sadece mevduat kabul etmeyen bankalar tarafından ihraç edilebilir.

 Banka Bonoları; mevduat kabul etmeyen bankaların Kurul düzenlemeleri çerçevesinde borçlu sıfatıyla düzenleyip, Kurul'ca kayda alınmasını müteakip ihraç ettiği emre veya hamiline yazılı kıymetli evraktır.

Banka Garantili Bonolar; mevduat kabul etmeyen bankalardan kredi kullanan ortaklıkların, bu kredilerin teminatı olarak borçlu sıfatı ile düzenleyip, alacaklı bankaya verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan bankaca kendi garantisi altında ve Kurul'ca kayda alınmasını müteakip, ihraç edilen kıymetli evraktır.

Oydan Yoksun Hisse Senedi Nedir?

Ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri oy hakkı hariç, sahibine kar payından ve istediğinde tasfiye bakiyesinden imtiyazlı olarak yararlanma hakkını ve diğer ortaklık haklarını sağlayan hisse senetleridir. 

Katılma İntifa Senedi Nedir?

Sahiplerine ortaklık haklarına sahip olmaksızın kardan pay alma, tasfiye bakiyesinden yararlanma, yeni pay alma ve belli bazı olanaklardan yararlanma hakkı veren sermaye piyasası aracıdır.

Kar ve Zarar Ortaklığı Belgesi Nedir?

En az 3 ay en çok 7 yıl vadeli olarak ihraç edilebilen araçlardır. Kar garantisi olmayan bu araçlarda, belli hesaplama kriterleri çerçevesinde yatırımcı kar ve zarara katılmaktadır.

Gayrimenkul Sertifikası Nedir?

İhraçcıların bedellerini inşa edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, hamiline yazılı menkul kıymettir. İhraçcıların Kurul tarafından belirlenen bazı şartları taşıması gerekmektedir.