Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

OSMAN AĞA CAMÖ

Kadıköy Ilçesi'nde, çarşı içinde, Söğütlü-çeşme Caddesi'nin kenarında yer almaktadır. Banisi I. Ahmed döneminin (1603-1617) Bâbüssaade ağası olan Osman Ağa'dır. Bu zat, Mekke ve Medine ahalisine gönderilen hediyeler arasında yer alan ve kendi icadı olan emsalsiz buhurdan dolayı Buhurî Osman Ağa olarak da anılmaktadır.

Cami, II. Mehmed (Fatih) dönemine (1451-1481) ait Kadı Mehmed Efendi Mes-cidi'nin yerine 1021/1612 tarihinde yaptırılmıştır. Giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesi bugün silinmiş olmasına rağmen, Hadîkatü 'l-Cevâmî ve Mecmuâ-i Teva-rib'ten Hüseyin Seyid Efendi'nin 1021/ 1612 tarihli kitabesinin metni öğrenilebil-mektedir.

Yapı kareye yakın dikdörtgen planlı olup, kesme taş ve tuğla dizileriyle oluşturulan bir duvar işçiliğine sahiptir. Oldukça sade olan bu yapıyı çatı hizasında tuğladan üç sıra diş kesimi dolanmaktadır. Üzeri, dört yöne meyilli kurşun kaplı bir çaü ile örtülüdür.

Önde bulunan mekân, demir doğrama camekânla kapatılmış olan son cemaat yeridir. Son cemaat yeri duvarında, merkezde, mihrap ile aynı eksen üzerinde yer alan giriş, bunun sağında bir mihrap nişi ve pencere, solunda ise yine bir mihrap nişi ve kadınlar mahfiline çıkış kapısı yer almaktadır. Harimin etrafım üç yönden galeri dolanmaktadır. Harimin tavanı ahşap

olup, ince çıtalar ile dikdörtgen şekilli kasetlere ayrılmıştır. Yapıda kırk adet pencere mevcuttur. Alt kattaki pencereler dikdörtgen şekilli, üst kattakiler ise sivri kemerlidir. Üst kat pencerelerinde, dışta alçı şebeke, içte ise revzenler (vitray) yer almaktadır.

Mihrap duvarı yerden tavan seviyesine kadar tamamen Kütahya çinileri ile kaplanmıştır. Yarım silindirik biçimli mihrap mu-karnas kavsaralıdır. Ve iki yanında ince birer sütunçe bulunmaktadır. Mihrap kav-sarasının iki yanındaki kabaralarda Allah ve Muhammed yazılıdır. Ayrıca üç yönde yazılı bordur yer almaktadır. Üst bordur iki sıradır.

Lale, hatayi, hançer yaprakları ve bahar dallarından oluşan bu natüralist düzenlemeli çinilerde firuze, kobalt mavisi, kiremit kırmızısı ve yeşil rengin değişik tonları kullanılmıştır. Mihrap palmetlerden oluşan bir taç kısmıyla son bulmaktadır. Mihrabın iki yanında birer pencere yer almaktadır.

Son derece sade ve gösterişsiz olan bir minber ve vaaz kürsüsüne sahiptir. Minberin süpürgelik kısmı Bursa kemerlidir. Kadınlar mahfili ahşap parmaklıklı korkuluklar ile sınırlandırılmıştır. Bu korkuluklara Osman, Ali, Hasan, Hüseyin, Ömer, Ebu-bekir yazılı panolar monte edilmiştir.

Son cemaat yerinin sağ tarafına demir doğramadan camlı ek bölüm bitiştirilmiş-tir. 19. yy'daki büyük yangında tahrip olan Osman Ağa Camii daha sonra pek çok onarım geçirmiştir.

Kapısı avluya açılan minaresi tek şere-feli olup, pabuç kısmı da dahil olmak üzere taş ve tuğla dizileri ile inşa edilmiştir. Gövdesinin üzeri sıvalı olup, beyaz badana boyalıdır.

Kesme taş ve tuğla dizileri ile örgülü ve yapıyı çepeçevre dolanan duvarların sınırladığı dar bir avlunun içinde muvakkitha-ne ve 1298/1880 tarihinde dikilmiş yaşlı bir çınar ağacı bulunmaktadır. Avluda bir de çeşme vardı. Girişin sağında ve avlu duvarına bitişik konumda olan muvakkitha-ne kare planlıdır. Üzeri dört yöne meyilli, kiremit örtülü bir çatıyla kaplıdır. Dış duvar yüzeyi sıvanmıştır. Bugün cami görevlilerine ait özel bir oda olarak kullanılmaktadır. Muvakkithanenin yan tarafında, mi-

Osman Ağa Camii

Tahsin Aydoğmuş, 1994

nare kapısının karşısında da çeşme yer almaktadır (bak. Osman Ağa Çeşmesi). Yapının doğu yönünde avluya açılan bir başka tali kapı daha mevcuttur.

Bibi. Evliya, Seyahatname, II, ist., 1969, s. 178; Ayvansarayî, Hadîka, II, 248-249; Ayvan-sarayî, Mecmuâ-i Tevarih, 391-392; K. Ekrem Uykucu, istanbul, İst., 1973, s. 312; Öz, istanbul Camileri, II, 34. DENjz