Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

OSMAN

158

159

OSMAN AĞA ÇEŞMESİ

ha (Dublin Chester Beatty Kitaplığı, T. 428), Tarih-i Fetb-i Yemen (İstanbul Üniversitesi Ktp T. 6045, 1694), Siyer-iNebi (Topkapı Sarayı Müzesi Ktp, H. 1221, 1222, 1223, Dublin Chester Beatty Kitaplığı, T. 419, New York Public Library, Spen-cer Coll.) .

Nakkaş Osman, 16. yy'ın ikinci yarısından Osmanlı minyatür sanatının yabancı etkilerden arınarak klasik üslubuna ulaşmasını sağlamıştır. Osman bir kompozisyon ustasıdır. Gereksiz yüzey bezemecili-ğine ve ayrıntıya yer vermeden, sade bir zemine yerleştirilmiş figürlerle en yalın ve gerçekçi anlatım yolunu aramıştır. Birbirine paralel veya karşılıklı, bazen de tepelerin ardına yerleştirdiği figür kümeleriy-le farklı düzlemler yaratmayı başarmıştır. Savaş sahneleri, av sahneleri ve çeşitli saray törenleri için oluşturduğu şemalar tüm Osmanlı nakkaşlarına örnek olmuştur. Figürleri minyatür sanatında az rastlanır bir çeşitlilik içindedir. Tüm figürleri kişisel yüz ifadeleri taşır ve birbirleriyle iletişim halindedir. Kompozisyonlardaki devinimi yaratan, figürlerin bakışlar ve tavırlarıyla sağladıkları bu ilişkilerdir. Araştırmacı yönü, gözlem gücü ve portreciliğe verdiği önem, Kıyafetü'l-İnsaniye'deki padişah portrelerinde doruğuna erişir. Seyyid Lokman'ın ilk 12 padişahın fizyonomisi ve karakterim

Sumame-i Hümayun'da yer alan Nakkaş

Osman'a ait bir minyatürde Süleymaniye Camii'nin maketinin taşınması. TSM, H. 13447 TETTV Arşivi

anlatan metnine eşlik eden bu portreleri, 19. yy'a kadar birçok nakkaş tarafından kaynak olarak kullanılmıştır. Osman, minyatür kuralcdığıyla Osmanlı saray beğenisinin öngördüğü belgeleyiciliği tam bir biçim ve içerik bütünlüğü içinde yetkin bir resimsel anlatımla vererek Türk minyatür okulunu klasik dönemine eriştirmiştir.

Bibi. Mustafa Âli, Menakıb-ı Hünerveran, (haz. M. Cunbur), Ankara, 1982; R. M. Meriç, Türk Nakış Sanatı Tarihi Araştırmalan-Vesi-kalar, Ankara, 1953; T. Öz, "Hünername ve Minyatürleri", Güzel Sanatlar, S. l (1939); N. Anafarta, Hünemame Minyatürleri ve Sanatçıları, ist., 1969; N. Atasoy, "Nakkaş Osman'ın Padişah Portreleri Albümü", Türkiyemiz, S. 6 (1972); F. Çağman, "Şahname-i Selim Han ve Minyatürleri", STY, V (1973); G. Renda, "New Light on the painters of the Zubdat al-Tawa-rikh", IVCongres d'art türe, Aix-en Proven-ce, 1976; E. Atıl, Süleymanname, Washington,

1986' GÜNSEL RENDA