Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

ÖZCAN, NAŞİT

202

203

ÖZEL EĞİTİM OKULLARI

bir manzum kitabe karşımıza çıkar. Su haznesinin yanında, sonradan yıktırılmış olan, harem bahçesinin duvarına bitişik bir çamaşırhanenin ve yine bu duvarda, erkeklerle kadınların birbirlerini görmeden yemeklerin mutfaktan hareme aktarılmasını sağlayan bir dönme dolabın bulunduğu bilinmektedir.

Tekkenin haziresinde postnişinlerin ya-nısıra bunların aile efradı, akrabası, tekke mensuplarından bazıları ve Türkistan'ın yakın tarihinde önemli roller oynamış birtakım şahıslar gömülüdür.

Hazirenin kuzeydoğu köşesinde, Hz Ebubekir'in neslinden olduğu rivayet edilen Mir Ali Rıza'nın (ö. 1829) kare planlı, kagir duvarlı, ahşap çatılı türbesi yükselir. Türbenin kuzeye (sokağa) bakan cephesinin ekseninde mermer sövelerle kuşatılmış olan dikdörtgen açıklıklı giriş yer alır. Üst söve başlığının sağ ve sol uçlarına, yan sövelere sütun görünümü kazandıran, Osmanlı barok üslubuna has, İyon nizamını hatırlatan volütlü başlık biçiminde kabartmalar kondurulmuştur. Kapı açıklığının üzerine, duvarın içine yerleştirilmiş olan, sepet kulpu biçimindeki mermer kitabe levhası yaprak kabartmaları ile çerçevelenmiştir. Tepe noktasında yer alan iki "C" kıvrımından sağdakinin içinde hilal, soldakinin içinde de yıldız motifi göze çarpar. Kitabe, 15 yaşında vefat ettiği belirtilen Mir Ali Rıza için yakılmış bir ağıt niteliğindedir.

Kapının sağında bulunan metni şair ibrahim Refet Efendi'ye (ö. 1903) ait ta'lik hatlı diğer bir manzum kitabe ise türbenin 1309/1891-92'de Avnipaşazade Mir Ah-med Fuad tarafından tamir ettirildiğini belgeler. Kapının solunda ise şair Leyla Hanım (ö. 1848) tarafından düzenlenmiş 1245/1829-30 tarihli, ta'lik hatlı diğer bir manzum kitabe yer alır. Hazireye bakan batı cephesindeki pencerenin üzerine de bir beyit yerleştirilmiştir.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, II, 240; Çetin, Tekkeler, 588; Aynur, Saliha Sultan, 37, no. 144; Âsitâne, 8; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, II, 58-59, no. 91; Münib, Mecmua-i Tekâyâ, 13; Raif, Mir'at, 142; Ihsaiyat II, 19; Zâkir, Mecmua-i Tekâyâ, 76; Ergun, Antoloji, II, 481; Mu-sahibzade, Eski İstanbul Yaşayışı, 44; R. Yal-kın, "İstiklal Savaşı'nın Meçhul Kahramanlarından: Rahmetli Şeyh Ata", Tarih Hazinesi, S. 5 (15 Ocak 1951), s. 217-218; Öz, İstanbul Camileri, II, 28; C. Kutay, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Ankara, 1973, s. 28-32; M. B. Yazır, Medeniyet Âleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, II, Ankara, 1974, resim 143; H. E. Adıvar, Türkün Ateşle İmtihanı, ist., 1975, s. 62-72; Konyalı, Üsküdar Tarihi, I, 57-58, 354-356, 424-427; N. Uzel, "Derviş Tufan Efendi", Büyük Gazete, (3 Kasım 1976); U. Derman, Türk Sanatında Ebru, ist., 1977, s. 32-40; "Özbekler Tekkesi Müze mi Oluyor?", Sebil, 194 (24 Eylül 1979); H. E. Adıvar, MorSalkımh Ev, İst., 1979, s. 125-126; K. Mısıroğlu, Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler, ist., 1980, s. 210 vd; G. M. Smith, "The Özbek Tekkes of istanbul", Der islam, 57/1 (1980), s. 130-137; Y. Senemoğlu, "Özbekler Yurdunun Hikâyesi", Milliyet, (3-4 Ağustos 1983); C. Bektaş, "Özbekler Tekkesi", TT, S. 8 (Ağustos 1984), 40-45; ay, "Özbekler Tekkesi", TT, S. 9 (Eylül 1984), 38-43; Th. Zarcone, "Histoire et croyances deş derviches turkes-tanais et ındiens â istanbul", Anatolia Moder-na, II (199D, s. 147-150; M. Özdamar, Der-

saadetDergâhları, İst., 1994, s. 227-230; BOA, İrade-Evkaf, no. 1950/5 (18 Ramazan 1311/1893), no. 1427/11 (25 Cemaziyelâhır 1324/1906).

M. BAHA TANMAN