Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RÜSTEM PAŞA SIBYAN MEKTEBİ

Üsküdar Ilçesi'nde, Ayazma Mahallesi'nde, Doğancılar Caddesi ile Hafız Abdi Soka-ğı'nm kavşağında, Imrahor Mescidi(->) ve Başkadın Meydan Çeşmesi'nin(->) karşısında yer alır.

Hadîkatü'l-Cevamîve Mir'ât-ı istanbul'da, bu yapının Mihrimah Sultan (ö. 1578) tarafından inşa ettirildiği belirtilmekte, ancak vakfiyelerinden eşi Sadrazam Rüstem Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Rüstem Paşa 968/156l'de vefat ettiğine göre, yapı bu tarihten önceye ait olmalıdır.

19401ı yıllarda Cumhuriyet Halk Parti-si'nin bir şubesi, daha sonra 1970'lerde Üsküdar Halkevi olarak kullanılmıştır. Halk arasında "Taş Mektep" veya "Mihrimah Sultan Mektebi" olarak da anılan bu yapı, hemen arkasındaki ahşap evde çıkan yangın sonucunda iyice harap olmuştur. En son 1979'da Üsküdar islam Abideleri Derneği ve hayırsever halkın yardımları ile onarım görmüştür. Yapıyı bugün, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden kiralayan es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı'nın istanbul şubesi kullanmaktadır.

Yapı kagirdir. Duvarları, alt seviyeler-

de kesme taş, bunun üst kısmında ise bir sıra kesme taş (küfeki) ve üç sıra ince tuğla dizisi şeklinde örülüdür.

Kuzey cephesinin sol tarafından ahşap bir kapı ile mektebin bahçesine girilir. Bu cephe, alt sırada döıt tane büyük dikdörtgen, üst sırada ise iki pencereye sahiptir. Dikdörtgen formlu pencerelerin söveleri küfeki taşından yapılmıştır ve madeni şe-belidir. Pencerelerin üzerinde yarım daire şekilli tuğladan kemerler vardır. Son iki pencerenin üzerinde, üst sırada bulunan iki aydınlık penceresi, sivri kemerli ve alçı şebekelidir. Yapının doğu cephesinde yine üst sırada sivri kemerli ve şebekeli iki adet pencere bulunmaktadır.

Yapıya, ön kısmında bulunan ahşap bir sundurmadan geçilerek girilir. Burası mektebin kuzey cephesine bitişiktir ve beş tane ahşap direk ile desteklenmiştir. Kareye yakın, dikdörtgen planlı olan bu sundurmanın tabanı ahşap döşemelidir. Ana mekâna batı cephesinin sol kenarındaki çift kanatlı ahşap bir kapıdan girilir. Kapının sağ tarafında dikdörtgen şekilli iki pencere bulunmaktadır. Girişin karşısında, ortada dar bir niş şeklinde ocak yer alır. Bu ocağın iki yanında birer sergen bulunmaktadır. Ocağın yer aldığı bu duvarda, üst seviyede iki tane sivri kemerli pencere vardır. Toplam on tane pencere ile mekânın içi aydınlanmaktadır.

Mektebin döşemesi ahşaptandır, üzeri ise ahşap bir tavan ile örtülüdür. İç mekânın üst seviyelerindeki pencere kenarları yakın tarihlerde yapılmış olan ve hiçbir sanat değeri taşımayan kalem işi bordürler ile süslenmiştir.

Yapının ahşap tavanının üzeri kiremit kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Saçak hizasında testere dişi tuğla dizisi tek bir sıra halinde yapının kuzey ve doğu cephelerini dolaşır.

Bibi. Konyalı, Üsküdar Tarihi, 332; A. Hati-poğlu, "Üsküdar, Şemsipaşa, Rum Mehmed Paşa, Ayazma, İmrahor, Salacak, Doğancılar, Açık Türbe, Gülfem Hatun Semti Abideleri" (istanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., yayımlanmamış lisans tezi), 1972; G. Ercan, "istanbul Sıbyan Mektepleri" (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., yayımlanmamış lisans tezi), 1967; Ayvansarayî, Hadîka, II, 227; Raif, Mir'at, 102. TÜLAY AKIN