Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SELANİKLİLER

17. yy'da Sabetay Sevi'nin önderliğinde önce İzmir'de başlayan, daha sonra tüm dünyadaki Yahudi cemaatlerine sıçrayan ve bugün İstanbul merkez olmak üzere devam eden Rabanik harekete genel olarak verilen ad olan "Sabetaycılık" "Avdetilik", ve "Dönmelik" kelimeleriyle de ifade edilmiştir. Sabetaycılığı benimseyen gruplar 1924'teki ahali mübadelesiyle Selanik'ten Türkiye topraklarına gelmelerinden sonra "Selanikliler" olarak da tanınmışlardır.

Hareketin kurucusu olan Sabetay Sevi küçük yaşlarda Tora ve Talmud eğitimi almışsa da ilgisi daha çok mistik Yahudiliğe, Kabbala ve onun ana kitabı olan Sefer Zo-har üzerindeydi. Yaşadığı dönem genel olarak Yahudilerin tüm dünyada soykırımlara uğradığı yıllara rastlamaktaydı. Haham İsac Luria tarafından doktrine edilen kurtarıcı Mesih fikri Sevi üzerinde oldukça derin etkiler bıraktı, birtakım Kabalistik metotlarla kendisinin beklenen Mesih olduğu inancım edindi. Dönemin Yahudi kültürü için önemli olan merkezleri dolaşarak düşüncelerini yaydı. Düşünceleri genel olarak Kabalistik bir açıyla Tevrat'ın yeniden ele alınması üzerinedir. Bu yüzden de Ortodoks Yahudi inancıyla pek çok noktada çelişir. l665'te Mesih'liğini kesin olarak açıkladı. İhbarlar sonucunda tutuklandı, Müslüman olması konusunda ikna edildi. Ancak gerçekten bu dini benimsemediği bir süre sonra anlaşılınca Arnavutluk'a sürüldü ve inanca göre de 50 yaşında orada kayboldu. Bir kısım Yahudi fikirlerini benimseyerek (gizli Sabetaycılar), genellikle sayıları 200'e ulaşan bir grup da din değiştirerek onu takip etmiştir. İşte gerçekte Müslümanlığı bir din olarak benimsemeyen, bu görüntü altında Zohar'% dayalı bir Yahudiliği uygulayan bu cemaate "Dönmeler" denilmektedir.

"Dönmeler", Sevi'nin prensiplerine bağlı olarak Selanik şehrinde yerleşmişler, 1924'teki ahali mübadelesine kadar da burada yaşamışlardır. Bu süreçte kendi aralarında oluşan dini tartışmalar sonucunda Yakubi, Kapancı, Karakaş adları altında üç alt gruba ayrılmışlar, cemaat içi evlilik ve ayrı sosyal kurumlarla (özel okullar, ayrı mezarlıklar gibi) farklılıklarım korumuşlardır.

19. yy'ın sonlarına kadar Osmanlı siyasetinde rol almayan "Dönmeler", özellikle II. Meşrutiyet sonrası siyasi olaylarda etkinlik göstermişlerdir. İttihad ve Terakki gibi siyasi örgütlere, mason locaları, Mevlevîlik, Bektaşîlik, Melamîlik gibi tarikatlara girmişler, sahip oldukları gazetelerde (Yeni Asır gibi) açıkça siyasi ağırlıklarını ortaya koymuşlardır. Bu sebeplerle de zaman zaman merkezi hükümetin ve İslamcı grupların hedefi haline gelmişlerdir.