Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Nazime Sultan Yahşi İ

Afife Batur

J J EI8SsȔ&

koleksiyonu

inektedir. Genellikle eksendeki bölümün vurgulandığı neoklasik modellerden farklı olarak Nazime Sultan Yalısı'nda d'Aronco merkez bölümünü değil uçları, hareme ve selamlığa ait giriş bölümlerini vurgulamıştır. Bu, iki bölümün denkliğini, belki de harem ve selamlığın eşit ağırlıkta oluşunu ifade eden bir düzenlemedir. Kanımızca hanım sultan saraylarını anlamlandırmada anahtar olabilecek bir işarettir. Yükseltilmiş ve basık kemerle bağlanmış birer pilon çiftinin çerçevelediği girişler, denizden gelişe açık bırakılmış bir portik olarak biçimlenmiştir. Böylece birkaç çift basamakla ulaşılan kapının konumu, denizi ulaşım yolu sayan bir simge gibidir. Bu bakımdan yapıyı, Venedik saraylarına akraba bulan görüşlere katılmak mümkündür.

Giriş bölümünün üst katının büyükçe bir at nalı kemeri biçimindeki dekoratif düzenlemesi birçok yazarın da işaret ettiği gibi Viyana Secession'u ile bağlantılı bir anlayışın ürünü olarak düşünülebilir. J. M. Olbrich'in öne çıkan biçimsel etkisi, d'Aronco'nun Viyana ilişkilerim ve çalışmalarım ve elbette esin kaynaklarını işaret eder.

Giriş portikosundan sonra, olasılıkla, geniş merdivenlerle ulaşılan ve at nalı kemerin çerçevelediği denize açılan pencere dizisinin gerisinde bulunan salonlar "siyah ve beyaz" salonlar olarak adlandırılmıştı. Louis Philippe'in Abdülmecid'e armağan ettiği söylenen bir çift büyük goblen halının zemin renklerinden ötürü bu adı alan salonlar, bu ünlü tasarıma uygun biçimde döşenmişti.

Nazime Sultan Yalısı, fotoğraflarından göründüğü kadarıyla ahşap strüktürlü, kagir dolgu duvar üstüne sıvalı bir yapıdır. Bölümleri ayıran ahşap dikmelerin barokumsu bir abartıyla eliptik dilimler halinde öne doğru çıkarılması giriş pilon-larıyla birlikte yapının düz ve yatay dikdörtgen kitlesine önemli bir plastik katkıda bulunmaktadır. Dikme boyutlarının girişlerdeki pitonlardan ortaya doğru hafif bir alçalmayla küçülmesi ve benzer biçimde merkez aksının giriş bölümlerinin küçültülmüş bir modeli olarak düzenlen-

mesi cephenin görünümüne hissedilir bir derinlik katmaktadır.

Yapının cephesindeki çok sayıda pencerenin özel biçimlendirilmiş çerçeveleri, giriş bölümlerinin floral bezemeli at nalı kemerleri, eğik oklar; pilonlardaki diskler, çelenkler, düşey şeritler; korkuluklar-daki stilize bezemeler Nazime Sultan Yalısı'mn son derece çarpıcı olan dekorativiz-mini biçimlendirmektedir. Fotoğraflardan bu dekoratif öğelerin renkli oldukları hissedilmektedir. Bu olasılık yalının zaten içerdiği yazlık saray (belvedere) imgesini güçlendirmektedir.

Hem Boğaziçi'nin yalı konseptine uyan hem de çok değişik bir çizgi ve renk dolu bir fantezi sunan Nazime Sultan Yalısı, Çırağan Sarayı'nın yanmasından sonra bir süre Meclis-i Mebusan binası olarak hizmet verdi. Hanedanın yurtdışına çıkarılmasından sonra satıldı; önce tütün deposu olarak kullanıldı ve sonra da yıkıldı.

Bibi. A. Batur, "Leş oeuvres de Raimondo D'Aronco a istanbul", Atti del Congresso Inter-nazionale di Studi su 'Raimondo D'Aronco e ilsuo tempo, Udine, 1982, s. 123; V. Freni-C. Varnier, Raimondo D'Aronco, l'opera completa' Padöva, 1984, s. 152; E. R. Gallagher, "The Ya-lıs ofthe Bosphorus", Bulletin ofthe Califor-nia Palace oftheLegion ofHonor, San Fransis-co, Eylül/Ekim 1966; C. Kayra, ikinci Mahmut'un İstanbul'u/Bostancıbaşı Sicilleri, İst., 1992, s. 120; M. Nicoletti, D'Aronco e l'Archi-tettura Liberty, Roma-Bari, 1982, s. 150; Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, Türkiye (1074-1990), Ankara, 1989; öluçay, Padişahların Kadınları, 164-165; R. d'Aronco, Lettere di un arc-bitetto, Gemona, 1982, s. 56; BOA, Yıldız Tasnifi Mütenevvi Maruzat, V, 104/59, (9. 3. 1312); BOA, trade Hususi, no. 545/34 (9 Receb 1318); BOA, irade Hususi, no. 680/4 (29 Şaban 1318); istanbul Üniversitesi Yıldız Arşivi, no. 779-75/11; Moniteur Oriental, (3 Ocak 1894); ae, (28 Ocak 1902); Servet-i Fünun, (4 Şubat 1325). AFİFE BATUR