272
gerekir. Vasiyetnamenin, yazılı vasiyetname, resmi vasiyetname ve sözlü vasiyetname olmak
üzere üç farklı türü bulunmaktadır. Miras sözleşmesi yapabilmek içinse kişinin ergin olması,
ayırt etme gücüne sahip olması ve kısıtlı olmaması gerekir. Diğer bir anlatımla fiil ehliyetinin
tam olması gerekir (Bilgili/Demirkapı 2017: 286-288). Atanmış mirasçılar da yasal mirasçılar
gibi terekenin külli halefidirler (TMK, m. 599). Diğer bir anlatımla terekedeki hak ve borçlar
bir bütün olarak kendilerine geçer. Bunlar, tereke borçlarından
müteselsilen (zincirleme) olarak
sorumludurlar (TMK, m. 641).
Ölüme bağlı tasarrufun en çok bilinen ve en yaygın olarak başvurulan türü
vasiyetnamedir. Bundan başka, uygulama da pek rastlanmasa da
miras sözleşmesi vardır.
Ölüme bağlı tasarrufların koşulları, konusu, biçimiyle ilgili hususlar Türk Medeni Kanunun 502
ile 549. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali
Bir kimsenin iradesine dayanan ölüme bağlı tasarruflara, miras bırakanın (murisin)
ölümünden sonra, yasal mirasçılarca itiraz edilebilir.
Söz konusu itiraz, önce yapılan tasarrufla
(vasiyetname, miras sözleşmesi), bir kısım yasal mirasçılara tanınmış olan saklı payın (mahfuz
hissenin) çiğnenmiş olması nedeniyle ileri sürülebilir. Ölüme bağlı tasarrufların iptali yalnızca
mahfuz hisselere dokunulması nedeniyle açılmaz. Bunun yanında bu tasarrufların iptali
ehliyetsizlik, ölüme bağlı tasarrufun yanılma (hata), aldatma (hile), korkutma (ikrah) veya
zorlama sonucunda yapılmış olması, hukuka ve ahlâka aykırılık, biçim eksikliği durumunda
iptal davası açılır. Bu davanın amacı, ölüme bağlı tasarrufu geçersiz hale getirmektir. Ölüme
bağlı tasarrufun iptali davasının hukuksal niteliği, bozucu yenilik doğuran davadır. Ölüme bağlı
tasarrufun iptali davasının açılmasında, bir, on, yirmi yıllık süreler vardır. Bir yıllık süre,
tasarrufun ve iptal nedenlerinin öğrenildiği tarihten itibaren başlar. On yıllık süre, işlemin
yapıldığı andan başlar. On yıllık sürenin geçerli olması için davalının iyi niyetli olması aranır.
Davalı kötü niyetliyse tasarrufun iptali davası açmasında süre yirmi yıldır. Tasarrufun iptali
davasında verilen karar, bozucu yenilik doğuran bir haktır. Bundan dolayı geriye yürür. İptal
davası, ölüme bağlı tasarrufun bir kısmı veya tümü için açılabilir. Bu dava, murisin veya
mirasçının borçluları veya alacaklıları açamaz. Bu dava, dava açmaktan menfaati olan
mirasçılar tarafından açılabilir. Yetkili mahkeme, murisin yerleşim yeri mahkemesidir.
Bu kapsamdaki davaların en önemlisi tenkis davasıdır. Bu davayla saklı paylı mirasçı
saklı payına tecavüz edildiğini ileri sürmekte ve bunun ortadan kaldırılmasını istemektedir
(TMK, m. 560-571). Diğer bir anlatımla tenkis, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşması
durumunda başvurulan bir dava türüdür. Bu dava, yenilik doğuran bir davadır. Tenkis
davasından yalnızca davayı açan yararlanır. Bu davayla yalnızca dava kime karşı açılmışsa o
kişiye düşen oran talep edilir. Bu davanın açılabilmesi için mirasçının saklı payına (mahfuz
hissesine) tecavüz edilmiş olması gerekir (Bilgili/Demirkapı 2017: 291).
İkinci ihtimalse yapılan tasarrufun koşul, biçim ve içerik yönünden sakat veya çürük
olmasıdır. Yasal mirasçı, miras bırakanın ölümünden sonra (daha önce böyle bir dava hakkı
yoktur) bu sakatlığa dayanarak, işlemin geçersizliğini (butlanını) ileri sürebilir. Bu iddia
kanıtlanırsa ölüme bağlı tasarruf mahkeme tarafından iptal edilir (TMK, m. 557-559).
273
Tereke
Kişinin sağlığında sahip olduğu haklar ve yüklendiği borçlardan meydana gelen
malvarlığı, ölümüyle birlikte
tereke adını alır. Tereke, ölmesinden veya gaipliğine karar
verilmesinden dolayı miras bırakanın, mirasçılara geçen ve parayla ölçülebilen tüm hak ve
borçlarıyla hukuksal ilişkilerini ifade eder. Buradan da anlaşıldığı gibi, tereke, ölenin
malvarlığının yalnızca aktiflerinden değil aynı zamanda borçlarından (pasiflerinden) meydana
gelir. Mirasçılara mirasın yalnız aktif kısmı değil pasif kısmı da intikal eder. Bundan dolayı
mirası reddetmek isteyen mirasçı mirasın yalnız pasif kısmını reddedemez. Miras ancak
aktifleri ve pasifleriyle birlikte reddedilebilir.
Dostları ilə paylaş: