I. D. Boboev X. O. Abdullayev a. Sh. Otajonov amaliy algologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlari uchun o‘quv uslubiy qo‘llanma Toshkent – 2021

3.3. 
3.4. 
Guruh ishlash bosqichi: 
Talabalarga muomoli savollar baeiladi 
Talabalar fikri eshitiladi va boshga talabalar baxsga chaqiriladi 
Umumiy xulosalar chiqariladi va to‘g‘riligi tekshiriladi 
Umumiy xulosa qilinadi 
O‘qituvchi –
talaba 
40 minut
 
4. 
4.1. 
Mustaxkamlash va baholash bosqichi 
Berilgan ma‘lumotlarni talabalar tomonidan o‘zlashtirilganligi aniqlash 
uchun quyidagi savollar beriladi 
-
Chlorella, Chlorococcum, Scenedesmus, Botruococcus 
 
-
Chlorella avlodiga mansub bir hujayrali yashil suv o‗tlar
 
-
Chlorococcum avlodiga mansub bir hujayrali yashil suv o‗tlar
 
O‘qituvchi 
15 minut
 
5. 
5.1. 
5.2. 
5.3. 
O‟quv mashg‟ulotini yakunlash bosqichi: 
Talabalar bilimi tahlil qilinadi 
Mustaqil ish topshiriqlari beriladi 
O‘qituvchi o‘z faoliyatini tahlil qiladi va tegishli o‘zgartirishlar kiritadi
 
O‘qituvchi 
10 minut
 
 
Ishni bajarish tartibi. 
Butun dunyoda energiya ishlab chiqarish asosan Yer qazilma boyliklari - 
gaz, neft va ko‗mirdan foydalanishga asoslangan. Energiya manbailariga 
bo‗lgan talabning yildan-yilga o‗sishi ularning zaxiralarini tez suratlarda 
kamayishiga olib kelmoqda. Shu sababli o‗zini-o‗zi qayta tiklovchi energiya 
manbalariga bo‗lgan talab kundan-kunga oshib bormoqda. Bunday noananaviy 
energiya manbalaridan biri bu biodizeldir. Ma‘lumki xozirgi vaqtda rovojlangan 
davlatlarda biodizel o‗simlik yoglaridan (soya, kungaboqar, raps, makkajo‗xori va 
b.) ishlab chiqarilmoqda.

---

65 
Biodizelni ishlab chiqarish xozirgi vaqtda ma‘lum darajada qimmatga 
tushmoqda va oziq- ovqatlarni tanqisligimga olib kelishi mumkin. SHunday 
sharoitda mikrosuvutlar biodizel olish uchun juda yaxshi ma‘nba bo‗lishi mumkin 
ekan.
Mikrosuvutlar kayta tiklanuvchi energiya resurslaridan biri bulib, ular 
fotosintez jarayoni orkali uzini zarur bulgan ozuka moddalari bilan ta‘minlaydi.
Yuqorida keltirilgan ma‘lumotlarga asoslangan holda biodizel ishlab chikarish 
uchun biotexnologik usulda mikrosuvutlaridan lipidlar olish, samaradorligini 
oshirsh dolzarb masala xisoblanadi.
Hozirgi kunda rivojlangan mamlakatlarda biodizel raps va soya yogini 
kimyoviy usulda transetirifikatsiya kilib olinmokda. Bundan tashkari rivojlangan 
mamlakatlarda xususan Yaponiya, Isroil, Bolgariya, Meksika, AKSH, Germaniya 
kabi davlatlarda biodizel olish uchun mikrosuvutlarda yog‗ biosintezi jarayonlari 
o‗rganilmokda. 
Ma‘lumki, mikrosuvo‗tlari o‗zining yuqori darajada lipidlar hosil qilish 
xususiyati bilan boshqa biologik ob‘ektlardan ajaralib turadi. Jumladan, yog‗ 
manbalari o‗simlik va hayvon yog‗lari, yog‗-moy sanoati chiqindilari bo‗lishi 
mumkin. Ammo, suvo‗tlari moylaridan biodizel‘ olish ozik ovkat ishlab chiqarish, 
suv va ekologik dasturlarga zarar etkazmaydi, mutaxasislarining xisob kitoblariga 
kura mikrosuvutlar yogidan olinadigan biodizel mikdori makkajuxoridan 
olinadiganiga nisbatan 100 barobar, soyadan 40 barobar, kungabokardan 20 
barobar, rapsdan olinadiganga nisbatan 15 barobar yuqori ekan. SHu bilan birga 
suvtlarini etishtirish moyli ekinlarni etishtirishga nisbatan 40-45 barobar kam er 
talab etadi. 
Mikrosuvutlar
Chlorella, Chlorococcum
, 
Scenedesmus
, 
Botruococcus 
biomassa to‗plashi va yog‗ hosil qilishi yuzasidan qishloq xo‗jaligi o‗simliklariga 
nisbatan bir necha barobar ustinlikka ega. Mikrosuvutlar ochiq tipdagi maxsus 
o‗stirish qurilmalarida o‗stirilganda bir gektar maydondan yilliga 70 tonna 
biomassasi olish mumkin. Yukorida keltirilgan ma‘lumotlarga asoslangan holda 
O‗zbekiston sharoitida ajratilgan mikrosuvo‗tlarining lipid hosil qilish 
xususiyatlarini tadqiq etish maqsadga muvofiqdir.
Shu boisdan keyingi tadqiqotlarimizda turli xil hududlardan keltirilgan suv 
namunalari asosida ajratilgan mahalliy suv o‗tlari shtammlarining lipid hosil qilish 
xususiyati tadqiq etildi (5-jadval.).