I. D. Boboev X. O. Abdullayev a. Sh. Otajonov amaliy algologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlari uchun o‘quv uslubiy qo‘llanma Toshkent – 2021
Mikroorganizmlarni doimiy o‟stirish sharoitlari
Yüklə 4,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uzluksiz o‟stirish tizimlarining klassifikasiysi
- Mavzuga oid adabiyotlar.
Mikroorganizmlarni doimiy o‟stirish sharoitlari
Doimiy o‘stirish mikroorganizmlarni o‘sishini eksponensial fazada ushlab turish ushun zarur bo‘lgan barcha sharoitlarni yaratish, jumlada, kerakli moddalarni o‘z vaqtida va zarur miqdorda etkazib berishga asoslangan. Bunday sharoitda shunday holat yuzaga keladiki, bunda hujayralar kirib kelayotgan ozuqa moddalariga muvofiq ravishda bir tekisda va doimiy ko‘payishda bo‘ladilar. Bir vaqtning o‘zida kultural suyuqlikni bir qismi tarkibidagi mikroorganizm bilan birgalikda fermentyordan ajratib turiladi. Ammo fermetyorda qolgan mikroorganizmlarning miqdori doimiy jarayonni uzluksiz olib borish ushun etarli bo‘ladi. Mukammal sharoitda, o‘stiriladigan hujayralar doimiy ravishda ozuqa moddalari bilan ta‘minlanib turishlariga qaramasdan, ular kultural suyuqlikda, demak-ki, ajratib olinayotgan suyuqlik tarkibida ham deyrli uchramaydilar. Uzluksiz o‟stirish tizimlarining klassifikasiysi Mikroorganizmlarni uzluksiz ko‘paytirish (o‘stirish) usuli bugungi kunga kelib nafaqat ilmiy asoslab berildi,balki ishlab shiqarish sharoitida keng qo‘llanib 97 kelinmoqda. Bu usuldan foydalanish misollari shunshalik ko‘payib ketganki, ularni bir tizimga solib, klassifikasiy qilish mumkin. Eng maqsadga muvofiq bo‘lgan tizim - uzluksiz ko‘paytirishni ishlatishga qarab klassifikasiy qilishdir (1-shizma). Uzluksiz o‘stirish tizimi oshiq yoki berk bo‘lishi mumkin. Oshiq tizimda, hujayralar yngi hujayralar paydo bo‘lish tezligiga barobar ravishda ozuqa muhiti bilan yuvilib turiladi. Bunday sharoitda ularning doimiy miqdoriga osongina erishish mumkin. Berk tizimda hujayralar tizimda saqlanib qoladi va ularning miqdorini oshib ketishiga olib keladi. Bunday sharoitda bir shegaralovshi (limit) omil ikkinshi bilan almashinib turadi, natijada, hujayralarning ko‘p qismi o‘ladi va bunday tizim dinamik barqarorlik holatiga kela olmaydi. Bu jarayon sho‘zilgan davriy tizimdek o‘tadi. SHu sababli ham yopiq tizimdagi ko‘paytirishni, ko‘p vaqt faoliyt ko‘rsatuvshi uzluksiz oqimga qarshi tizim sifatida qaramaslik kerak. Oshiq tizimni yopiq tizimga o‘tkazish unshalik muammoli ish bo‘lmasdan, balki tizimga texnik o‘zgarishlar kiritish orqali amalga oshirish mumkindir. Oshiq va berk tizimlarni farqi shundaki, oshiq tizim o‘rnatilgan dinamik rejimda faoliyt ko‘rsatadi. Bundan farqli o‘laroq, yopiq tizim hesh qashon dinamik rejimda bo‘la olmaydi. Uzluksiz jarayon gomogen va geterogen uzluksiz holatlarda bo‘lishi mumkin. Gomogen uzluksiz holatda tez aralashtirilib turilgan fermentyor ishidagi barsha ko‘rsatkishlar (ozuqa moddalar miqdori, mikroorganizmlarning o‘sish tezligi) doimiy bo‘ladi. Geterogen uzluksiz holatda esa bir nesha fermentyorlar ba‘misoli batareylar singari bir biri bilan ulangan bo‘ladilar va ularning har birida doimiy o‘stirish sharoiti ushlab turiladi, ammo bu sharoitlar biri ikkinshi fermentyornikidan farq qiladi. Bu usulda hujayralarning ko‘payishi ushun doimiy sharoit yratilmaydi. Oshiq bosqishli gomogen - uzluksiz tizimlar. Oshiq bir bosqishli gomogen - uzluksiz tizim deb, doimiy ravishda ozuqa muhitiga kirib, kultural suyuqlik shiqib turadigan bir fermentyordan iborat tizimga aytiladi. Tez va doimiy aralashtirib turish hisobiga fermentyorning hamma qismidagi ozuqa muhiti gomogen (bir xilda) holatda bo‘ladi va shu tufayli mikrob hujayralari bir xil fiziologik holatda bo‘ladilar. Asosiy jihoz bo‘lib fermentyor xizmat qiladi va unda ozuqa muhiti tez aralashtirilib turiladi. So‘ngi ozuqa muhiti fermentyorga bir xil tezlikda va doimiy ravishda kirib turadi. Mikrob hujayralari saqlagan kultural suyuqlik xuddi shu tezlikda fermentyordan shiqib turadi. Butun fermentyorda (pastida, o‘rtasida, tepa qismida) hujayralarni, suyuq ozuqa moddalarni, hosil bo‘ladigan metabolitlarni miqdоri doimo bir xil bo‘ladi. Mavzuga oid adabiyotlar. 1. http://www.ziyonet.uz/uploads/books/555273/53c65cb70894e.pdf 2. https://elibrary.ru/item.asp?id=23296147 98 99 100 Yüklə 4,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|