Иҹтимаи-сијаси мүталиәЛӘрин әсаслары

(4-3-3) MÜSTӘQİLLİK PRİNSİPİ

Müstəqilliyi hökmranlığın əlaməti sayırlar. Yəni, hər hansı dövlət öz qərar çıxarmaqda başqa dövlət tabeçiliyində olmasın və öz mənafe və maraqlarını müəyyən etməkdə azad olsun. Müstəqilliyin o vaxt mənası var ki, dövlət, ölkənin coğrafi fəza dairəsi çərçivəsində azad şəkildə qərar çıxarmaq ixtiyarını əldən verməsin. Buna görə də, müstəqillik məfhumunun aşağıdakı formalardan birində idarə olunan ölkələr barəsində heç bir mənası olmayacaqdır:

1. 
   Yad ölkə tərəfindən hərbi yolla işğal olunan dövlətlər. Məsələn, 1990-cı ildə Küveytin Iraq vasitəsilə işğalını misal göstərmək olar;
   
2. 
   Müstəmləkə olmuş ölkələr. Afrika ölkələrinin çoxunu və Asiya ölkələrinin bəzisini buna misal göstərmək olar.
   
3. 
   Bəzi qismətləri üsyana, dövlətdən ayrılmağa və mərkəzi hökumətlə çəkişmələrə məruz qalmış ölkələr. Iraqın şimal və Gürcüstanın qərb hissəsini buna misal göstərmək olar.
   

Müstəqillik məfhumuna təkcə siyasi cəhətdən baxılmır. Әksinə, bunun mədəni müstəqillik, iqtisadi müstəqillik və s. kimi tərəfləri vardır. Әlbəttə, bunların hər biri siyasi müstəqillik sayəsindədir. Çünki, iqtisadi müstəqillik məfhumu beynəlxalq iqtisadiyyatdan ayrılmaq, ehtiyacın olmaması və ya asılı olmaq təsəvvürləri mənasında deyil, əksinə, təbii mənbələrə kamil şəkildə hakim olmaq mənasındadır. Müstəqil dövlətlərin öz coğrafi ərazilərində olan təbii mənbələrə sahib olaraq, öz siyasətlərinə uyğun şəkildə ondan bəhrələnmək haqqı vardır. Bu barədə, BMT-nin Baş Məclisi müxtəlif qətnamələr vermiş və iqtisadi müstəqilliyi, bir millətin təbii mənfəət və sərvətlərə daimi hökmranlıq hüququ mənasında götürmüşdür. 1952, 1958, 1960 və s. illərdə olan qətnamələri buna misal göstərmək olar. 1974-cü ildə BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən “Ölkələrin iqtisadi vəzifə və hüquqlarının nizamnaməsi” qətnaməsi qəbul olundu. Bu qətnamədə belə qeyd olunur: “Hər ölkə özünün bütün təbii mənfəət və sərvətləri və iqtisadi fəaliyyətləri üzərində tam hökmranlığa (hakimiyyətə) malik olaraq, bu hüquqlardan istifadə etməkdə azaddır. Bu mənfəətlərə malik olub onlardan bəhrələnmək hüququ və habelə, onları öz ixtiyarına almaq belə bir hakimiyyətdən irəli gələrək sərvət sahibi olan ölkəyə məxsusdur“.