Игтисадијјат илә сијасәтин бир-бири илә әлагәли олмасына сәбәб олан амилләрдән бири дә, истеһсал олунмуш малларын вә ја мәнфәә

(1-2-4) SİYASӘT VӘ COĞRAFİYA

Siyasətlə coğrafiya arasında da qarşılıqlı əlaqələr vardır və onlardan hər biri digərinə öz təsirini göstərir. Siyasi elmlərlə coğrafiya arasında olan bağlılıq coğrafiyanın, siyasi coğrafiya və geopolitologiya kimi sahələrinin köməyi ilə meydana gəlir. Coğrafiya, insanın onu əhatə edən mühitə olan münasibətindən və bu münasibətdən əldə olunan nəticə barədə söhbət açır. İnsanın təbii mühit və insani amillərə qarşı göstərdiyi siyasi əks-əməl isə, siyasət elminin əhatə dairəsində müzakirə olunur. Siyasətdə nəzərdə tutulan məsələlərin böyük bir hissəsi coğrafi mahiyyətə malik olur. Həmçinin coğrafiyada da nəzərdə tutulan məsələlərin böyük bir hissəsi siyasi mahiyyətə malik olur. Göy və göy cisimlərinə aid olan dəyişikliklərin əksəriyyəti, habelə insan və mühitin qarşılıqlı əks-əməllərinin böyük bir hissəsinin, ölkə və dövlətlərin rəftar və gəldikləri qərarlarla əlaqəlidir. Milli qüdrət və mövqeiyyət, milli müdafiə və əmin-amanlıq, beynəlxalq əlaqələr, dövlətlərin müharibə kimi göstərdikləri əks-əməllər, milli birlik, ictimai rifah, dövlət quruluşu, ətraf mühitin qorunması, iqtidarı gücləndirmək, yer və hava sərhədlərinin qorunması, məhəlli və beynəlmiləl həmrəylik kimi məsələlər daim həm siyasət, həm də coğrafiyanın diqqət mərkəzində olur və əslində bu iki elmin müştərək nöqtəsini təşkil edir. Siyasət yuxarıda qeyd olunan məsələləri araşdırmaqda istər sabit olsun, istərsədə dəyişkən, bütün coğrafi ünsürlərə ehtiyac duyur. Coğrafiya da öz növbəsində varlıqları təhlil etmək, insanla ətraf mühit arasında olan əlaqələri, dövlətlərin quruluş və tərkib hissəsini onun qəbul etdiyi qərarları və göstərə bildiyi təsiri arayıb-araşdırmaq üçün siyasətə böyük ehtiyac duyur. Məsələn, hər hansı bir millət və məntəqə sakinləri dövlət və hökumətin istər sadə olsun, istərsə də mürəkkəb, meydana gəlməsinə, hökumətin siyasi rəftar və davranışı da öz növbəsində həmin millətin ictimai quruluşuna və onun oxşarlığının az və ya çox olmasına öz təsirini göstərir. Bu dəyişikliyin özü də yenidən hökumətin özünə örnək götürdüyü sahəyə də təsir bağışlayır. Dövlət və hökumətin quruluşuna nəzər saldıqda bir daha məlum olur ki, coğrafiya ilə siyasət arasında sıx bağlılıq vardır.

Coğrafi amillərdən biri kimi qeyd olunan amillərdən biri də mövqeiyyətdir. Belə ki, hər hansı bir ölkənin malik olduğu coğrafi mövqe, onun digər ölkələrlə sıx əlaqələr yaradıb siyasi əks-əməl nəticəsində qüdrət baxımından zəifləmə və güclənməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, iki qüdrət arasında yerləşən hər hansı bir coğrafi mövqe müxtəlif əks-əməl göstərə bilər. Çünki, bütün bu əks-əməllər, hökumətin siyasi quruluşundan və idarəetmə sistemindən asılıdır. Dövlət bitərəf və fəal əks-əməl göstərməklə, öz mövqeiyyətini qüdrətə çevirərək, beləliklə öz milli təhlükəsizliyini təmin edə bilər. Başqa bir dövlət isə özünü siyasi səhnədən uzaqlaşdırıb, fəaliyyətsizliyi ilə özünü başqa dövlətlərdən asılı vəziyyətə sala bilər.