Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 44
rivoyat qilingan so‘zlar dalolatdir.
U kishi aytadilar: «Odamlar ushbu fiqh ilmidan foydalanishlarini, ammo undan biror
narsani menga nisbat bermasliklarini xohlar edim».
U zotning ilm ofatidan, shuhratdan saqlanishlariga nazar tashla. Ilmni yolg‘iz Alloh taolo
roziligi uchun o‘rganib, obro‘-martabadan yuz o‘girishlariga, qalbni qanday toza
tutganlariga qara.
Imom Shofe’iy (r.a.): «Men hech kimsa bilan uning xato qilib qolishini istab bahsmunozara
qilmadim», deydilar.
Yana u kishi: «Men kim bilan suhbatlashgan bo‘lsam, uning ilmga muvaffaq bo‘lishini,
to‘g‘ri yo‘lda yurishini, Allohdan yordam olishini va Alloh taoloning rioyasi va hifzu
himoyasida bo‘lishini xohladim. Kim bilan suhbatlashmayin, Alloh taolo haqni mening
tilim bilan yuzaga chiqaradimi yoki uning tili bilanmi, menga hech farqi yo‘q», deydilar.
Va yana aytadilar: «Men haq va hujjatni biror kimsaga aytsam, u mendan qabul qilsa,
men uni hurmat qildim va uning muhabbatiga ishondim. Kim haq va hujjatni qabul
qilishda men bilan tortishgan bo‘lsa, uni nazarimga ilmadim va u bilan musohaba qilishni
tark etdim».
Ushbu alomatlar u zot fiqh va fiqhiy bahslarda Allohning rizosini iroda qilganlariga
dalolatdir.
Endi, keyingilarning u kishidagi mazkur besh xislatdan faqat bittasiga ergashayotganiga
qara. Hatto shu xislatga ham teskari ish tutmoqdalar. Shuning uchun Abu Savr (r.a.):
«Men va boshqalar Imom Shofe’iydek (r.a.) kimsani ko‘rmadik», deganlar. Ahmad ibn
Hanbal (r.a.): «Men qirq yildan buyon namozda Imom Shofe’iyning haqlariga duo
qilaman», deydilar.
Sen duo qiluvchilarning insofiga nazar tashla va ushbu zotlarga ergashganlarini da’vo
qilaturib, bir-birlarining nuqsonlarini o‘rganish uchun o‘rtalarida gina va adovat paydo
etayotgan hozirgi ulamolarga qara. Ahmad ibn Hanbal Shofe’iyning (r.a.) haqlariga ko‘p
duo qilganlaridan, o‘g‘illari u kishiga: «Shofe’iy qanday odamki, siz bunchalik uni ko‘p
duo qilasiz?» deydi. Shunda Ahmad ibn Hanbal: «Ey o‘g‘lim, Shofe’iy (r.a.) dunyo uchun
quyosh, odamlar uchun esa ofiyat beruvchi edi», deb javob berganlar. Yana u zot (r.a.):
«Kimki qo‘liga siyohdon tutgan bo‘lsa, uning bo‘ynida Imom Shofe’iyning haqqi bor», der
edilar. Yahyo ibn Said Hatton (r.a.): «Alloh taolo Shofe’iyga (r.a.) ilm eshigini ochib,
ilmda haqqi rost qilgani uchun men qirq yildan beri o‘qiyotgan namozimda u kishini duo
qilaman», deganlar.
Biz u kishining hayotlari haqida shu yozilganlar bilan kifoyalanamiz. Aslida, u zotning
fazilatlari yozish bilan tugamaydi. Ushbu xabarlarning aksari Shayx ibn Nasr ibn Ibrohim
Maqdisiyning (r.a) Imom Shofe’iy (r.a.) haqlarida yozgan kitoblaridan olindi.
Alloh u zotdan va barcha musulmonlardan rozi bo‘lsin.
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy