İKİNCİ BÖLÜm karar selçuk demir başvurusu

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ANAYASA MAHKEMESİ

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

SELÇUK DEMİR BAŞVURUSU

(Başvuru Numarası: 2014/9783)

Karar Tarihi: 22/1/2015

R.G. Tarih- Sayı: 10/6/2015-29382

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

Başkan : Alparslan ALTAN

Üyeler : Serdar ÖZGÜLDÜR

Osman Alifeyyaz PAKSÜT

Recep KÖMÜRCÜ

M. Emin KUZ

Raportör : Akif YILDIRIM

Başvurucu : Selçuk DEMİR

Vekili : Av. İbrahim Emin YAZI

1. 
   BAŞVURUNUN KONUSU
   

1. 
   Başvurucu, yargılandığı davada, ek oturum açılarak kendisinin katılmadığı oturumda müştekinin dinlenmesi, haksız yere tutuklanması ve delillerin eksik toplanması sonucu mahkûmiyetine karar verilmesi nedenleriyle, Anayasa’nın 19. ve 36. maddelerinde belirtilen özgürlük ve güvenlik hakkı ile adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüş, ihlalin tespitiyle, yeniden yargılama yapılmasına ve uğradığı manevi zararın tazminine karar verilmesini talep etmiştir.
   

2. 
   BAŞVURU SÜRECİ
   

2. 
   Başvuru, 10/6/2014 tarihinde Ankara Batı 3. Ağır Ceza Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir.
   
3. 
   İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca, 31/10/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.
   

3. 
   OLAY VE OLGULAR
   
   1. 
      Olaylar
      

4. 
   Başvuru dilekçesi ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP sisteminden temin edilen ek bilgilere göre olaylar özetle şöyledir:
   
5. 
   Başvurucu irtikap suçundan Sincan 3. Sulh Ceza Mahkemesinin 12/1/2010 tarih ve 2010/3 Sorgu sayılı kararı ile tutuklanmıştır.
   
6. 
   Başvurucu hakkında Sincan Cumhuriyet Başsavcılığının 14/1/2010 tarih ve E.2010/271 sayılı iddianamesi ile irtikap suçundan cezalandırılması istemiyle aynı yer Ağır Ceza Mahkemesine kamu davası açılmıştır.
   
7. 
   Başvurucu, yargılama sırasında Sincan 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 1/4/2010 tarih ve 2010/661 D. İş sayılı kararıyla salıverilmiştir.
   
8. 
   Başvurucunun eyleminin görevi kötüye kullanma suçunu oluşturduğunun kabulü ile Sincan 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/10/2010 tarih ve E.2010/41, K.2010/202 sayılı kararı ile cezalandırılmasına karar verilmiştir.
   
9. 
   Başvurucu ve Cumhuriyet Savcısı tarafından anılan kararın temyizi üzerine, Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 19/9/2011 tarih ve E.2011/3764, K.2011/20919 sayılı ilamı ile hüküm bozulmuştur.
   
10. 
    Bozmadan sonra yeniden yargılama yapan Mahkeme, 9/10/2012 tarih ve E.2011/277, K.2012/368 sayılı kararı ile başvurucunun görevi kötüye kullanma suçundan 5 ay hapis cezası cezalandırılmasına karar vermiştir. Gerekçenin ilgili kısmı şu şekildedir:
    

“…

D E L İ L L E R:

Sanıkların savunmaları, müşteki beyanları, tanık beyanları, nüfus ve adli sicil kayıtları, adli emanet makbuzu, yakalama üst arama ve geçici muhafaza altına alma tutanağı, mahkememiz 19/10/2010 tarih 2010/41-202 esas ve karar sayılı ilamı, Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 19/09/2011 tarih 2011/3764-20919 esas ve karar sayılı bozma ilamı, raporlar, nüfus ve adli sicil kayıtları, diğer bilgi ve belgeler ile tüm dosya kapsamı.

DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE:

Sanık ve müşteki anlatımları ile tüm dosya kapsamı hep birlikte değerlendirildiğinde; sanıklardan Selçuk Demir'in [Başvurucu] Sincan 2. İcra Dairesi'nde müdür yardımcısı, sanık H. S.’nin zabıt katibi, sanık M. K.’nin ise olay öncesinde 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4/C maddesine tabi sözleşmeli personel olduğu, 24/11/2009 tarihinde sözleşmesinin sona erdiği, ancak aynı dairede yeni sözleşmesi yapılıncaya kadar çalışmaya devam ettiği, müşteki O. K.’nin Ankara 24. İcra Dairesi'nin 2005/5824 esas sayılı dosyasında borçlu olduğu, hakkında icra takibine geçildiği, bu nedenle menkul ve gayri menkul mallarına haciz konulması için Sincan 2. İcra Dairesi'ne talimat yazıldığı, talimatın Sincan 2. İcra Dairesinin 2005/2078 talimat numarasına kaydedildiği, 10/10/2005 tarihinde Sincan Tapu Sicil Müdürlüğü'ne müzekkere yazılarak müştekinin Sincan'da bulunan 1167 Ada 36 Parsel sayılı taşınmazına haciz konulduğu, bu talimat dosyasından dolayı müştekinin zaman zaman evrakını takip etmek için Sincan 2. İcra Dairesi'ne gelip-gittiği, bu dönemde müştekinin Ankara 24. İcra Müdürlüğü'ndeki dosyasından taşınmaz üzerindeki haczin kaldırılmasına ilişkin müzekkereyi alarak 06/01/2010 günü talimat işlerini yürüten sanıkların çalıştığı Sincan 2. İcra Dairesi'ne geldiği müdür yardımcısı Selçuk ile görüştüğü, Selçuk'un müştekinin beyanına göre "bizim burada resmi görevlimiz yok, ben dışarıdan bir adam tuttum, onun maaşını da biz veriyoruz, o adama 20-30 TL. para ver, dosyaları hemen çıkarsın, yoksa 15-20 gün beklersin" dediği, müştekinin bunun üzerine parası olmadığını söyleyerek icra dairesinden ayrıldığı ve 08/01/2010 tarihinde Sincan Cumhuriyet Başsavcılığı'na şikayette bulunduğu, Cumhuriyet Savcısının talimatı üzerine Emniyet Müdürlüğünce müştekiye seri numarası alınmış 20.TL.lik 2(iki) adet banknotun verildiği, müştekinin Sincan Emniyet Müdürlüğü sivil ekipleri ile beraber olay günü saat 14:30 sıralarında icra dairesine gittiği, Selçuk Demir'in yanına uğradığı, sanık Selçuk'un bir neden söylemeden saat 17:00'de gelmesini istediği, müşteki O. K.’nin daireden ayrılarak saat 17:00 sıralarında yeniden icra dairesine geldiği, sanık Selçuk'a uğradığı, Selçuk'un müştekiyi diğer sanık H. S.’ye yönlendirdiği, H. S.’nin müştekiye "biz mahsen dosyalarını cuma günü çıkartıyoruz, o gün gel" dediği, müştekinin ısrarı üzerine sanık Selçuk'un müştekiye hitaben "git M.'yi bul" dediği, müştekinin sanık M.'yi aradığı, ancak bulamadığı, bir süre sonra tekrar icra dairesine döndüğünde 2005/2078 talimat sayılı dosyanın mahsenden çıkarıldığını ve H. S.’nin masasında olduğunu gördüğü, bu sırada sanık M.'nin daireye geldiği, müştekiye "ne yapacaksan yap da iş bir an önce bitsin" dediği, M.'nin sanık Selçuk'un odasına girip çıktığı, sonradan müştekiye para vermesi için el işareti yaptığı, müştekinin de daha önce seri numaraları alınan 20.-TL.lik banknotu verdiği, parayı alan M.'nin diğer sanık Selçuk'a başı ile işaret yaptığı ve dışarıya çıktığı, bu olayı icra müdürlüğünün dış kapısındaki gözetleme deliğinden takip eden Emniyet Müdürlüğü sivil ekiplerinin de gördüğü, M.'yi yakalayıp üst araması yaptıklarında önceden seri numarası tespit edilmiş ve müştekiye verilmiş 20.-TL.lik banknotun sanık M.'nin üzerinde bulunduğu, bu hususun tutanakla tespit edildiği, bu işlemlerin icra dairesinin dışında olduğu, diğer iki sanığın M.'nin polisler tarafından yakalandığını görmediği, para alındıktan sonra sanık H.'nin Tapu Sicil Müdürlüğü'ne gönderilecek müzekkereyi hazırlayıp sanık Selçuk'a imzalatıp bir nüshasını elden müşteki O.’ya verdiği, bu sırada sivil ekiplerinin sanık M. ile ilgili işlemleri bitirip daireye döndükleri ve diğer sanıkları yakaladıkları anlaşılmıştır...”

11. 
    Kararın başvurucu tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 21/4/2014 tarih ve E.2013/16401, K.2014/4472 sayılı ilamı ile hüküm onanmıştır.
    
12. 
    Başvurucuya onama kararı 3/6/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir.
    
13. 
    Bireysel başvuru, 10/6/2014 tarihinde yapılmıştır.
    

B. İlgili Hukuk

14. 
    26/9/2004 tarih ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 250. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:
    

“Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.”

15. 
    5237 sayılı Kanun’un 257. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:
    

"Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

16. 
    4/12/2004 tarih ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 233. maddesi şöyledir:
    

“(1) Mağdur ile şikâyetçi, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme başkanı veya hâkim tarafından çağrı kâğıdı ile çağırılıp dinlenir.

(2) Bu hususta yapılacak çağrı bakımından tanıklara ilişkin hükümler uygulanır.”

4. 
   İNCELEME VE GEREKÇE
   

17. 
    Mahkemenin 22/1/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 10/6/2014 tarih ve 2014/9783 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:
    

1. 
   Başvurucunun İddiaları
   

18. 
    Başvurucu, Sincan 2. İcra Müdürlüğünde müdür yardımcısı olarak çalıştığını, müşteki borçlu O. K. tarafından icra dosyasının mahzenden çıkarılması amacıyla icra dairesinde çalışan diğer sanık M. K. için para isteyerek irtikap suçunu işlediği iddiasıyla kamu davası açıldığını, soruşturma aşamasında tutuklandığını, 1/4/2010 tarihine kadar tutuklu kaldığını, bu tarihte itiraz üzerine tahliye edildiğini, tutuklama kararlarının gerekçesiz olduğunu, ayrıca dosyada 30/3/2010 tarihinde verilen keşif ara kararından 29/4/2010 tarihli celsede dönüldüğünü, keşif yapılması taleplerinin gerekçesiz olarak reddedildiğini, dinlenilmesine karar verilen tanıkların dinlenilmesinden sonradan vazgeçildiğini, bozma sonrasında 28/2/2012 tarihli celsede müştekinin yeniden dinlenmesi talebinin kabul edilerek duruşmanın 3/4/2010 tarihine ertelenmesine karar verilmesine karşın, günsüz olarak celse açılarak müştekinin 5/3/2010 tarihinde kendisinin katılmadığı oturumda dinlendiğini, müştekiyi sorgulayamadığını, tutuklama ve tutukluluk halinin devamına ilişkin kararların gerekçesiz olduğunu belirterek, Anayasa'nın 19. ve 36. maddelerinde yer verilen özgürlük ve güvenlik hakkı ile adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş ve tazminat talebinde bulunmuştur.
    

2. 
   Değerlendirme
   

1. Anayasa'nın 19. Maddesinde Güvence Altına Alınan Hakların İhlal Edildiği İddiaları Yönünden

19. 
    Başvurucu, haksız olarak tutuklu kalmasından, tutuklama ve tutukluluk halinin devamına ilişkin kararların gerekçesiz olmasından dolayı özgürlük ve güvenlik hakkının ihlal edildiğini şikâyet etmektedir.
    
20. 
    30/3/2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un geçici 1. maddesinin (8) numaralı fıkrası şöyledir:
    

“Mahkeme, 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler.”

21. 
    Bu hüküm gereğince Anayasa Mahkemesi, 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler. Dolayısıyla Mahkemenin zaman bakımından yetkisi ancak bu tarihten sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan bireysel başvurularla sınırlıdır. Kamu düzenine ilişkin bu düzenleme karşısında, anılan tarihten önce kesinleşmiş nihaî işlem ve kararları da içerecek şekilde yetki kapsamının genişletilmesi mümkün değildir (B. No: 2012/832, 12/2/2013, § 14).
    
22. 
    Devam eden tutukluluğun hukuka aykırı olduğu iddiasıyla yapılan bireysel başvurularda şikâyetlerin temel amacı, tutukluluğun hukuka aykırı olduğunun ya da devamını haklı kılan sebep veya sebeplerin bulunmadığının tespitidir. Bu tespit yapıldığı takdirde buna bağlı olarak ilgilinin tutukluluk halinin devamına gerekçe olarak gösterilen hukuki sebeplerin varlığı sona erecek ve böylece kişinin serbest kalmasının yolu açılabilecektir. Bu amaçla yapılan bir başvuruda, itiraz kanun yolunda çelişmeli yargılama ve/veya silahların eşitliği gibi ilkelere uygun olarak bir inceleme yapılıp yapılmadığı da dikkate alınacaktır. Dolayısıyla belirtilen nedenlerle ve serbest bırakılmayı temin edebilecek bir karar alma amacıyla yapılacak bireysel başvuruların, olağan kanun yolları tüketilmek şartıyla, tutukluluk hali devam ettiği sürece yapılabilmesi mümkündür (B. No: 2012/726, 2/7/2013, § 30).
    
23. 
    Ancak başvurucu tahliye olmuş ya da ilk derece mahkemesi kararı ile hakkında hüküm tesis edilmiş ise bu takdirde serbest kalma ihtimali ortadan kalkmaktadır. Bu durumda talep, hukuka aykırılığın tespiti ve gerekiyorsa belli bir miktar tazminata hükmedilmesiyle sınırlı kalacaktır. Dolayısıyla bu tür ihlal iddiaları bakımından varsa olağan kanun yolları denendikten sonra ve gerekiyorsa bireysel başvuru yapılmalıdır (B. No: 2012/726, 2/7/2013, § 31).
    
24. 
    Ne var ki başvurunun kabul edilebilmesi için ihlal iddiasına dayanak teşkil eden nihai işlem veya kararların 23/9/2012 tarihinden evvel kesinleşmemiş olmaları da gerekmektedir. Nihai işlem veya kararların anılan tarihten önce kesinleştikleri tespit edildiği takdirde ilgili şikâyetler bakımından başvurunun kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir. Mahkemenin yargı yetkisine ilişkin bu tespitin bireysel başvuru incelemesinin her aşamasında yapılabilmesi mümkündür (B. No: 2012/726, 2/7/2013, § 32).
    
25. 
    Somut olayda başvurucu, Sincan 3. Sulh Ceza Mahkemesinin 12/1/2010 tarih ve 2010/3 Sorgu sayılı kararıyla tutuklanmış, Sincan 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 1/4/2010 tarih ve 2010/661 D. İş sayılı kararıyla da salıverilerek tutukluluk hâli sona ermiştir.
    
26. 
    Başvurucunun tutukluluğa ilişkin şikâyetlerine konu olan kararların Anayasa Mahkemesinin yetkisinin başladığı tarihten önce kesinleştiği anlaşıldığından, başvurunun bu kısmının, “zaman bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
    

2. Anayasa'nın 36. Maddesinde Güvence Altına Alınan Hakların İhlal Edildiği İddiaları Yönünden

a. Aleyhinde Beyanda Bulunan Müştekiyi (Tanığı) Sorguya Çekme Hakkının İhlal Edildiği İddiası

27. 
    Başvurucu, yargılandığı davada bozma sonrasında, 28/2/2012 tarihli celsede müştekinin yeniden dinlenmesi talebinin kabul edilerek duruşmanın 3/4/2010 tarihine ertelenmesine karar verilmesine karşın, müştekinin ek oturum açılarak 5/3/2010 tarihinde kendisinin katılmadığı oturumda dinlenildiğini, bu sebeple müştekiyi sorgulayamadığını iddia etmiştir.
    
28. 
    Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Anayasa’da adil yargılanma hakkının kapsamı düzenlenmediğinden bu hakkın kapsam ve içeriğinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesi çerçevesinde belirlenmesi gerekir (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 22).
    
29. 
    AİHS’in “Adil yargılanma hakkı” başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve (3) numaralı fıkrasının (d) bendi şöyledir:
    

“1. Herkes davasının, … cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, adil ve kamuya açık olarak, … görülmesini isteme hakkına sahiptir.

…

3. Bir suç ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:

…

d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek;

…”

30. 
    AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasında yer alan ve “suç isnadı altındaki kişiler”e ilişkin olan “suçlamayla ilgili bilgilendirilme”, “savunma için yeterli zaman ve kolaylıklara sahip olma”, “bizzat, müdafii vasıtasıyla veya adli yardımla savunma”, “tanık dinletme ve tanık sorgulama” ile “çevirmenden ücretsiz yararlanma” hakları, 6. maddenin (1) numaralı fıkrasında koruma altına alınmış daha genel nitelikteki “hakkaniyete uygun yargılanma” hakkının özel görünüm şekilleridir (Sakhnovskiy/Rusya [BD], B. No: 21272/03, 2/11/2010, § 94; Asadbeyli ve Diğerleri/Azerbaycan, B. No: 3653/05 14729/05 16519/06, 11/12/2012, §§ 130-132).
    
31. 
    Bu nedenle AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasındaki özel güvencelerin, 6. maddenin (1) numaralı fıkrasında yer alan hakkaniyete uygun yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmesi gerekir. Diğer taraftan 6. maddenin (3) numaralı fıkrasının (a-e) bentlerinde düzenlenen güvenceler arasında da bağ bulunmakta olup bunlardan her biri yorumlanırken diğerleri dikkate alınmalıdır (Bkz. Pélissier ve Sassi/Fransa [BD], B. No: 25444/94, 25/3/1999, §§ 51-54.).
    
32. 
    Yargılama makamları yargılamanın taraflarınca ileri sürülen iddiaları ve gösterdikleri delilleri gereği gibi incelemek zorundadır. Bununla birlikte, belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme ve gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme yetkisi esasen derece mahkemelerine aittir (Benzer yöndeki AİHM kararı için bkz. Barbera Messegue ve Jabardo/İspanya, B.No:10590/83, 6/12/1988, § 68). Mevcut yargılamada geçerli olan delil sunma ve inceleme yöntemlerinin adil yargılanma hakkına uygun olup olmadığını denetlemek Anayasa Mahkemesinin görevi kapsamında olmayıp, Mahkemenin görevi başvuru konusu yargılamanın bütünlüğü içinde adil olup olmadığının değerlendirilmesidir. Genel anlamda hakkaniyete uygun bir yargılamanın yürütülebilmesi için “silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkeleri ışığında, taraflara iddialarını sunmak hususunda uygun olanakların sağlanması şarttır. Taraflara tanık delili de dahil olmak üzere delillerini sunma ve inceletme noktasında da uygun imkanların tanınması gerekir. Bu anlamda, delillere ilişkin dengesizlik veya hakkaniyetsizlik iddialarının da yargılamanın bütünü ışığında değerlendirilmesi gerekir (B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).
    
33. 
    Tanık, yargılamaya konu olay ile ilgili karar vermeye yetkili mahkemenin kullandığı müşahhas ispat vasıtalarındandır. Tanık beyanı ise taraflardan olmayan ancak olayın tanığı olmuş bir kişinin söz konusu olay hakkında edindiği bilgileri sübut konusunda karar verecek olan mahkeme ya da bu mahkeme yerine duruşma yaparak tanık dinlemeye yetkili kılınmış bir mahkeme veya hâkim huzurunda tanıklık ederken yaptığı sözlü açıklamalardır (B. No: 2013/99, 20/3/2014, § 45).
    
34. 
    Mağdur ile şikâyetçi de, soruşturma ve kovuşturma evrelerinde kendilerine tanınan haklar ile diyalektik yargılamanın gerçekleştirilmesine katkıda bulunarak adil bir hükme ulaşılmasını sağlayan ceza muhakemesinin aktif süjeleridir (AYM, E. 2011/37, K. 2012/69, K. T. 17/5/2012).
    
35. 
    Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) göre, tanık kelimesi özerk bir şekilde yorumlanmalıdır (Bönisc/Avusturya, B. NO: 8658/79, 6/5/1985, §§ 31-32). İster duruşmada okunsun ister okunmasın, ifadeleri mahkeme önünde bulunan ve mahkeme tarafından dikkate alınan kişiler, AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi bakımından tanık olarak görülmektedir (Kostovski/Hollanda, B. No: 11454/85, 20/11/1989, § 40). Diğer bir anlatımla, AİHM’e göre tanık; sanığa isnat edilen fiil hakkında bilgi veren herhangi bir kişidir. Bu bağlamda; şuçun iştirak edeni, olayın mağduru, şikâyetçi (müşteki), devletin görevlendirdiği gizli/gizli olmayan soruşturmacı da tanık olabilir.
    
36. 
    Başvurucunun aleyhine olan tanıkları sorguya çekme veya çektirme, lehine olan tanıkların da aleyhine olan tanıklarla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını isteme hakkı AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi kapsamında düzenlenmiştir. Bu nedenle başvurucunun, olayın doğrudan tanığı olan müştekinin ek oturum açılmak suretiyle yokluğunda dinlenmesi nedeniyle ona soru soramadığı yönündeki iddiasının Anayasa’nın 36. ve AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi kapsamında değerlendirilmesi gerekir.
    
37. 
    AİHS’in 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendinde ilk olarak, sanığın iddia tanıklarını sorguya çekme veya çektirme hakkı güvence altına alınmıştır. Kovuşturma sırasında bütün kanıtların tartışılabilmesi için, kural olarak, bu kanıtların aleni bir duruşmada ve sanığın huzurunda ortaya konulmaları gerekir. Bu kural istinasız olmamakla birlikte, eğer bir mahkûmiyet sadece veya belirleyici ölçüde, sanığın soruşturma veya yargılama aşamasında sorgulama veya sorgulatma imkânı bulamadığı bir kimse tarafından verilen ifadelere dayandırılmış ise, sanığın hakları Sözleşme’nin 6. maddesindeki güvencelerle bağdaşmayacak ölçüde kısıtlanmış olur. Olayın tek tanığı varsa ve sadece bu tanığın ifadesine dayanılarak hüküm kurulacak ise, bu tanık duruşmada dinlenmeli ve sanık tarafından sorgulanmalıdır. Bu tanığın, sanığın sorgulamadığı bir dönemde alınan önceki ifadesine dayanılarak mahkûmiyet kararı verilemez (B. No: 2013/99, 20/3/2014, § 46).
    
38. 
    AİHS’in 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve aynı maddenin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi, sanığa, aleyhte ifade veren tanığın beyanlarına, tanık ifadesinin alındığı sırada ya da yargılamanın daha sonraki bir aşamasında itiraz imkânı tanınması gerektiğine işaret etmektedir (Bkz: Van Mechelen ve Diğerleri/Hollanda, B. No: 21363/93, 21364/93, 21427/93 ve 22056/93, 23/4/1997, § 51 ve Lüdi/İsviçre, B. No: 12433/86, 15/6/1992, § 49). AİHS’in 6. maddesinin (1) ve (3) numaralı fıkraları, devletlere bu yönde olumlu önlemler almayı zorunlu kılmaktadır. Bu önlemler, sanığa aleyhte ifade veren tanıklara soru sorma ya da sordurma hakkını sağlamayı da kapsamaktadır (Sadak ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 29900/96, 29901/96, 29902/96, 29903/96, § 67).
    
39. 
    Başvurucunun, hakkında gerçekleştirilen ceza yargılaması sürecinde tanıklara soru yöneltebilmesi, onlarla yüzleşebilmesi ve tanıkların beyanlarının doğruluğunu test etme imkânına sahip olması, adil bir yargılamanın yapılabilmesi bakımından gereklidir. Böylelikle başvurucu, aleyhindeki tanık beyanlarının zayıf/itibar edilmez noktalarını ortaya koyup çelişmeli yargılama ilkesine uygun olarak onların güvenilirliğini huzurda test edebilecek, tanığın inandırıcılığı ve güvenilirliği bakımından sorduğu sorularla kendi lehine sonuçlar ortaya çıkartabilecek ve yargılama makamının uyuşmazlık konusu olayı sadece iddia makamının ileri sürdüğü şekliyle değil savunmanın argümanlarıyla da algılamasını sağlayabilecektir.
    
40. 
    AİHM, olayın tek delili bir tanık anlatımı ise veya başka deliller de var olmasına rağmen mahkûmiyet hükmü tek bir tanık anlatımı üzerine inşa ediliyorsa (tanık beyanı esaslı ve tek delil olarak değerlendirilmiş ise) bu durumda, bahse konu tanığın muhakkak surette duruşmada dinlenilmesini ve sanıkla yüzleştirilmesini adil yargılanma hakkı bakımından zaruri görmektedir (bkz. Sadak ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 29900/96, 29901/96, 29902/96, 29903/96, § 64). Gerçekten de bu önemdeki bir tanığa sanığın (başvurucunun) soru sorabilmesi, onunla yüzleşebilmesi ve yargılama makamında vicdani kanaatin savunmanın argümanları da gözetilerek sağlıklı bir şekilde oluşabilmesi için bu bir zorunluluk olarak belirmektedir. 5271 sayılı Kanun’un 210. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre de olayın delili, bir tanığın açıklamalarından ibaret ise, bu tanık duruşmada mutlaka dinlenir. Daha önce yapılan dinleme sırasında düzenlenmiş tutanağın veya yazılı bir açıklamanın okunması dinleme yerine geçemez.
    
41. 
    Somut olayda, müşteki O. K. duruşmanın yapılacağı gün ve saatte hastanede olacağını ve duruşma günü haricinde beyanda bulunmayı talep etmesi üzerine Mahkeme, 5/3/2012 tarihinde önceden belirlenen günü olmamasına rağmen iddia makamının olumlu görüşü doğrultusunda ek oturum açarak, Cumhuriyet Savcısı hazır olduğu halde müştekinin beyanlarını almıştır. Müştekinin beyanlarının alındığı sırada sanık (başvurucu) ve müdafii davet edilmediklerinden hazır olamamıştır.
    
42. 
    Yargılamanın 3/4/2012 tarihli 4. celsesinde, 5/3/2012 tarihinde ek oturum açılmak suretiyle beyanları tespit edilen müşteki O. K.’nin ifadelerini içeren tutanak sanık (başvurucu) ve müdafii huzurdayken okunmuştur. Başvurucu ve vekili, müşteki beyanlarının aleyhe olan kısımlarını kabul etmediklerini beyan etmişler, müştekinin yeniden dinlenilmesi veya müştekiyi sorgulama iradelerini içerir taleplerde bulunmamışlardır. Sonraki celselerde de bu yönde herhangi bir talepleri olmamıştır.
    
43. 
    Başvurucu ve vekilinin, yargılamanın 9/10/2012 tarihli son (hüküm) celsesindeki esas hakkında savunmaları şöyledir:
    

“Mütalaayı kabul etmiyoruz. Öncelikle daha önceki tüm esas hakkındaki yazılı ve sözlü savunmalarımızı tekrarla, suç unsurlarının sübut bulmadığı ve savunmanın aksine, mahkûmiyet için yeterli delil elde edilemediği dikkate alınarak öncelikle beraat kararı verilmesini talep ediyoruz. Mahkeme aksi kanaatte ise lehe olan tüm yasa hükümlerinin uygulanmasını talep ediyoruz dedi. Soruldu: CMK 231 maddenin uygulanmasına muvafakatimiz yoktur. Bu nedenle uygulanmasın.”

44. 
    Başvuru formu ve ekli belgelerden; başvurucunun, suçlamanın nedenleri ve niteliği hakkında bilgilendirildiği, duruşmada hazır bulunmasının sağlandığı, savunmasını hazırlaması için gerekli zaman ve kolaylıklardan faydalandırıldığı, savunma yapmak için süre talebinin kabul edildiği, kendisini mahkeme huzurunda müdafii vasıtasıyla savunduğu anlaşılmıştır. Ancak başvurucu ve vekili, bozma sonrasındaki yargılamada katıldıkları oturumlarda veya dilekçelerinde ek oturum açılmak suretiyle dinlenen müştekinin yeniden dinlenilmesini veya müştekiyi sorgulamasıyla ilgili talepte bulunmamışlardır. Kaldı ki, müşteki bozma öncesi yargılamada başvurucunun da hazır bulunduğu celsede dinlenmiş; başvurucu, müştekinin anlatımlarının aksine kendi savunmasını doğrulayacak bir tanığın dinlenilmesi talebinde bulunmuştur. Başvurucunun bu talebi ilk derece Mahkemesince kabul edilmiş ve sonraki celse bahsi geçen tanık dinlenmiştir.
    
45. 
    Başvurucu, eğer müştekinin ek oturum açılmak suretiyle dinlendiği celsede hazır olmuş olsaydı mahkeme önünde dile getiremediği hangi ilave tezleri ileri süreceğine veya müştekiye hangi soruları soracağına ilişkin olarak da herhangi bir açıklamada bulunmamış, müşteki beyanlarından aleyhe olan kısımları kabul etmediğini beyan etmiş ve beraatini talep etmiştir. Öte yandan mahkeme huzurunda savunmasını yapan başvurucu, duruşmalarda ve dilekçelerinde müştekiye soru sorma veya müştekiyi sorgulatma talebinde de bulunmamıştır. Söz konusu yargılamada başvurucu hakkında verilen karar, sadece müşteki beyanına dayanılarak da verilmemiştir. Diğer bir deyişle, hüküm, müşteki anlatımı üzerine de inşa edilmemiştir.
    
46. 
    Açıklanan nedenlerle, başvurucunun yargılandığı davada aleyhinde beyanda bulunan müştekiyi sorguya çekme hakkının ihlal edildiği iddiasının “açıkça dayanaktan yoksun” olduğuna karar verilmesi gerekir.
    

b. Delillerin Eksik Toplandığı ve Taleplerinin Karşılanmadığı İddiası

47. 
    Başvurucu, Mahkemece 30/3/2010 tarihinde verilen keşif ara kararından 29/4/2010 tarihli celsede dönüldüğünü, keşif yapılması taleplerinin gerekçesiz olarak reddedildiğini, dinlenilmesine karar verilen tanıkların dinlenilmesinden sonradan vazgeçildiğini belirterek, bu hususların adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür
    
48. 
    Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrası şöyledir:
    

“Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz”

49. 
    6216 sayılı Kanun’un “Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik şartları ve incelenmesi” kenar başlıklı 48. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:
    

“Mahkeme, …açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.”

50. 
    6216 sayılı Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Mahkemece kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvurular kapsamında değerlendirilen kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği kurala bağlanmıştır.
    
51. 
    Anılan kurallar uyarınca, ilke olarak derece mahkemeleri önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile derece mahkemelerince uyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun esas yönünden adil olup olmaması bireysel başvuru incelemesine konu olamaz. Bunun istisnası, derece mahkemelerinin tespit ve sonuçlarının bariz takdir hatası veya açık keyfilik içermesi ve bu durumun kendiliğinden bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihlal etmiş olmasıdır. Bu çerçevede, kanun yolu şikâyeti niteliğindeki başvurular, bariz takdir hatası veya açık keyfilik bulunmadıkça Anayasa Mahkemesince esas yönünden incelenemez (B.No: 2012/828, 21/11/2013, § 21).
    
52. 
    Adil yargılanma hakkı bireylere dava sonucunda verilen kararın değil, yargılama sürecinin ve usulünün adil olup olmadığını denetletme imkânı verir. Bu nedenle, bireysel başvuruda adil yargılanmaya ilişkin şikâyetlerin incelenebilmesi için başvurucunun yargılama sürecinde haklarına saygı gösterilmediğine, bu çerçevede yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığı veya bunlara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığı, kendi delillerini ve iddialarını sunamadığı ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediği veya kararın gerekçesiz olduğu gibi, mahkeme kararının oluşumuna sebep olan unsurlardan değerlendirmeye alınmamış eksiklik, ihmal ya da açık keyfiliğe ilişkin bir bilgi ya da belge sunmuş olması gerekir (B.No: 2013/2767, 2/10/2013, § 22).
    
53. 
    Yargılama makamları yargılamanın taraflarınca ileri sürülen iddiaları ve gösterdikleri delilleri gereği gibi incelemek zorundadır. Bununla birlikte, belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme ve gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme yetkisi esasen derece mahkemelerine aittir. Mevcut yargılamada geçerli olan delil sunma ve inceleme yöntemlerinin adil yargılanma hakkına uygun olup olmadığını denetlemek Anayasa Mahkemesinin görevi kapsamında olmayıp, Mahkemenin görevi başvuru konusu yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığının değerlendirilmesidir (B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).
    
54. 
    Genel anlamda hakkaniyete uygun bir yargılamanın yürütülebilmesi için “silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkeleri ışığında, taraflara iddialarını sunmak hususunda uygun olanakların sağlanması şarttır. Taraflara tanık delili de dâhil olmak üzere delillerini sunma ve inceletme noktasında uygun imkânların tanınması gerekir. Bu anlamda, delillere ilişkin dengesizlik veya hakkaniyetsizlik iddialarının yargılamanın bütünü ışığında değerlendirilmesi gerekir (B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27). AİHM de delillerin kabul edilebilirliğine ilişkin şikayetleri, somut davada kullanılan delilin sanığın hazır bulunduğu duruşmada ve “silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkelerine uygun olarak sunulması/tartışılması ya da söz konusu delillerin yargılamanın bütününe olan etkisi çerçevesinde değerlendirmektedir (Tamminen/Finlandiya, B.No: 40847/98, 15/6/2004, §§ 40-41; Barberà, Messegué ve Jabardo/İspanya, B.No: 10590/83, 6/12/1988, §§ 68, 81-89).
    
55. 
    AİHM, bariz bir şekilde keyfi olmadıkça, belirli bir kanıt türünün –iç hukuk açısından hukuka aykırı olarak elde edilmiş kanıtlar da dâhil olmak üzere– kabul edilebilir olup olmadığına veya aslında başvurucunun suçlu olup olmadığına karar vermenin kendi görevi olmadığını kararlarında ifade etmektedir. AİHM, kanıtların elde edilme yöntemi de dâhil olmak üzere yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığını ve AİHS’teki bir hakkın ihlali söz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliğini inceleme konusu yapmaktadır (Jalloh/Almanya [BD], B.No: 54810/00, 11/07/2006, § 95; Desde/Türkiye, B.No: 23909/03, 1/2/2011, § 125; Khodorkovskiy ve Lebedev/Rusya, B.No: 11082/06, 13772/05, 25/7/2013, § 699) AİHM’e göre, delillerle ilgili esas olarak başvurucuya, delillerin gerçekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı çıkma fırsatı verilip verilmediği incelenmelidir (Bykov/Rusya [BD], B.No: 4378/02, 10/3/2009, § 90; Khodorkovskiy ve Lebedev/Rusya, B.No: 11082/06, 13772/05, 25/7/2013, § 700).
    
56. 
    Başvurucu, Mahkemece 30/3/2010 tarihinde verilen keşif ara kararından 29/4/2010 tarihli celsede dönüldüğünü, keşif yapılması taleplerinin gerekçesiz olarak reddedildiğini, dinlenilmesine karar verilen tanıkların dinlenilmesinden sonradan vazgeçildiğini şikâyet etmiştir. Başvurucu, bu konudaki şikâyetlerini temyiz merci önünde de dile getirmiştir.
    
57. 
    Başvuru konusu olayda, bozma öncesindeki yargılamanın 30/3/2010 tarihli celsesinde, olay mahallinde keşif yapılmasına ve daha önce Mahkemede dinlenen tutanak imzacısı tanıkların (polis memurlarının) keşif mahallinde de dinlenilmesine karar verilmiştir. Sonraki celsede, olayın aydınlatılması için keşif yapılmasının zaruri olmadığı ve tanıkların dinlenilmesinin dosyaya yeni bir katkı sağlamayacağı kanaatine varılarak, keşif kararından ve tanıkların dinlenilmesinden vazgeçilmiştir. Başvurucu müdafii, yargılamanın 17/6/2010 tarihli celsesinde, olayın aydınlatılması bakımından keşif yapılmasının ne gibi bir önemi olduğunu belirtmeden (soyut şekilde) keşif yapılması talebinde bulunmuş, talebi kabul edilmemiştir. Keşif yapılmasına ve tanıkların dinlenilmesine yönelik ara karardan gerekçeli şekilde dönülmüş ve sonraki celselerde başvurucu müdafiince keşif yapılmasına yönelik soyut şekilde yapılan talepler de daha önce bu hususta karar verildiği gerekçesiyle reddedilmiştir. Tutanak imzacısı tanıklardan polis memuru A. Ö. duruşmada dinlenildiğinden, diğer tanıkların dinlenilmesinin dosyaya katkı sağlamayacağı belirtilerek, bu ara karardan da gerekçeli olarak vazgeçilmiştir.
    
58. 
    Somut olayda, başvuru dosyası kapsamından başvurucunun yargılamaya etkin olarak katılma imkânının elinden alındığına, yargılamadaki konumunun önemli bir zarar gördüğüne, delillerini sunma ve delillerin değerlendirilmesi konusunda farklı bir muameleye tabi tutulduğuna dair somut bir veri bulunmamaktadır. Mahkeme’nin delilleri değerlendirmesinde bariz takdir hatası veya açıkça keyfilik bulunduğuna dair bir bulguya da rastlanmamıştır. Öte yandan, başvuru dosyası incelendiğinde, “silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkelerine aykırı olarak başvurucuya delillerini sunma, inceletme ve itiraz etme hususlarında uygun olanakların sağlanmadığına ilişkin bir veri de bulunmamaktadır.
    
59. 
    Başvurucu, yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediğine veya kararın gerekçesiz olduğuna ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi mahkemenin kararında bariz takdir hatası veya açıkça keyfilik oluşturan herhangi bir durum da tespit edilmemiştir.
    
60. 
    Açıklanan nedenlerle, başvurucunun delillerin eksik toplandığı ve taleplerinin karşılanmadığı yönündeki iddialarının 'açıkça dayanaktan yoksun' olduğuna karar verilmesi gerekir.
    

5. 
   HÜKÜM
   

Açıklanan gerekçelerle,

A. Başvurunun,

1. Anayasa’nın 19. maddesi kapsamındaki güvencelerin ihlali iddiaları yönünden “zaman bakımından yetkisizlik”,

2. Anayasa’nın 36. maddesi kapsamındaki güvencelerin ihlali iddiaları yönünden “açıkça dayanaktan yoksun olması”,

nedenleriyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına,

22/1/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.

Başkan Alparslan ALTAN

Üye Serdar ÖZGÜLDÜR

Üye Osman Alifeyyaz PAKSÜT

Üye Recep KÖMÜRCÜ

Üye M. Emin KUZ