İKİNCİ BÖLÜM

A. BÜYÜME VE İSTİHDAM

1. GSYH ve Sektörel Büyüme Hızları

a) Mevcut Durum

2008 yılında GSYH reel olarak yüzde 0,9 oranında artmıştır. Bu yılda tarım sektörü katma değeri yüzde 3,5 oranında artarken sanayi ve hizmetler sektörlerinin katma değer artışı sırasıyla yüzde 1,1 ve yüzde 0,4 olarak gerçekleşmiştir. GSYH büyümesi 2008’in ilk yarısında yüzde 4,9 olurken küresel ekonomik krizin etkilerinin hissedilmeye başlandığı yılın ikinci yarısında ekonomi yüzde 2,7 oranında daralmıştır. 2008 yılında sanayi sektörünün büyüme hızının düşmesinde özellikle son çeyrekte yüzde 10,8 oranında gerileyen imalat sanayii etkili olmuştur. 2008 yılında inşaat alt sektöründeki yüzde 8,2 oranındaki gerileme, hizmetler sektöründeki katma değer artışını sınırlayan temel etken olmuştur. Mali aracı kuruluşların faaliyetlerindeki yüzde 9,1 oranındaki yüksek artış ise 2008 yılında hizmetler sektörü büyümesine olumlu katkı sağlamıştır.

TABLO: II. - Katma Değer Artış Hızları ve Sektörlerin GSYH İçindeki Payları

	Dönemler İtibarıyla
	2008				2009			Yıllık
	I.	II.	III.	IV.	I.	II.		2007	2008	2009(1)	2010(2)
	(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)
Tarım	5,4	-0,3	5,4	2,4	0,2	6,6		-6,7	3,5	2,7	3,0
Sanayi	9,0	5,0	0,7	-9,6	-19,1	-8,7		5,8	1,1	-8,5	4,4
Hizmetler	6,5	2,3	0,1	-6,5	-13,2	-7,7		6,0	0,4	-6,2	3,3
GSYH	7,2	2,8	1,0	-6,5	-14,3	-7,0		4,7	0,9	-6,0	3,5
	(Cari Fiyatlarla, Yüzde Pay)
Tarım	3,8	6,0	12,6	7,2	3,9	6,9		7,6	7,6	8,3	8,3
Sanayi	20,3	20,7	18,8	19,1	19,4	19,9		20,0	19,7	19,2	19,3
Hizmetler	75,9	73,3	68,6	73,7	76,7	73,2		72,4	72,7	72,5	72,4
GSYH	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0		100,0	100,0	100,0	100,0

Kaynak: DPT, TÜİK

(1) Gerçekleşme Tahmini

(2) Program

2009 yılının birinci çeyreğinde reel GSYH yüzde 14,3 oranında daralırken, ikinci çeyrekte bir toparlanma gözlenmiş ve ekonomideki daralma yüzde 7 olarak gerçekleşmiştir. Böylece, 2009 yılının ilk yarısında GSYH yüzde 10,6 oranında küçülmüştür. Buna göre, yılın ilk yarısında tarım sektörü katma değeri yüzde 4,3 oranında artarken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde katma değer, sırasıyla, yüzde 13,8 ve yüzde 10,4 oranlarında düşüş göstermiştir. 2009 yılının ilk yarısında en çok küçülme yaşanan sektör yüzde 20,6 oranıyla toptan ve perakende ticaret olmuştur.

Sanayi üretiminde, 2009 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15,9 oranında gerileme kaydedilmiştir. Ekonomik aktivitenin seyrine yönelik diğer bir öncü gösterge olan imalat sanayii kapasite kullanım oranı ise, 2009 yılının Ocak-Eylül döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 12,1 puan gerileyerek yüzde 68,3 düzeyinde gerçekleşmiştir.


TABLO: II. - Fert Başına GSYH

Yıllar	Yıl Ortası Nüfusu (1) (Bin Kişi)	(Cari Fiyatlarla)				(1998 Yılı Fiyatlarıyla)				Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) (ABD Doları/TL) (3)	SAGP Göre Fert Başına GSYH (ABD Doları)
		GSYH (Milyon TL)	Fert Başına GSYH			GSYH (Milyon TL)	Fert Başına GSYH
			TL	ABD Doları (2)			TL	ABD Doları (2)
1998	62 464	70 203	1 124	4 322		70 203	1 124	4 322		0,131	8 573
1999	63 366	104 596	1 651	3 953		67 841	1 071	4 117		0,202	8 171
2000	64 259	166 658	2 594	4 158		72 436	1 127	4 335		0,283	9 159
2001	65 135	240 224	3 688	3 016		68 309	1 049	4 033		0,427	8 618
2002	66 009	350 476	5 310	3 529		72 520	1 099	4 225		0,612	8 667
2003	66 873	454 781	6 801	4 548		76 338	1 142	4 390		0,772	8 800
2004	67 734	559 033	8 253	5 802		83 486	1 233	4 740		0,811	10 177
2005	68 582	648 932	9 462	7 056		90 500	1 320	5 075		0,831	11 386
2006	69 421	758 391	10 925	7 643		96 738	1 394	5 359		0,861	12 688
2007	70 256	843 178	12 002	9 221		101 255	1 441	5 542		0,892	13 455
2008	71 079	950 098	13 367	10 285		102 164	1 437	5 527		0,952	14 041
2009 (4)	71 897	946 678	13 167	8 456		96 034	1 336	5 137		1,002	13 136
2010 (5)	72 698	1 028 802	14 152	8 821		99 395	1 367	5 258		1,037	13 647

Kaynak: TÜİK, OECD, DPT

(1) TÜİK yıl ortası nüfus tahminidir.

(2) Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanmıştır.

(3) OECD tarafından GSYİH için hesaplanan satın alma gücü paritesidir.

(4) Gerçekleşme tahmini

(5) Program

b) 2010 Yılı Hedefleri

2002 yılının ilk çeyreğinden itibaren kesintisiz büyüme kaydeden Türkiye ekonomisi, küresel krizin etkisiyle 2008 yılının son çeyreğinden itibaren daralmaya başlamıştır. Ekonomideki daralma 2009 yılının ilk yarısında da devam etmiştir. Büyümenin 2009 yılının son çeyreğinden itibaren pozitife geçmesi, daha sonra ise tedrici olarak artması öngörülmektedir. Bu çerçevede, 2009 yılında yüzde 6 oranında daralması beklenen GSYH’nin, 2010 yılında yüzde 3,5 oranında artması hedeflenmektedir.

GRAFİK: - Sektörel Büyüme Hızları (Sabit Fiyatlarla)

2009 yılında yüzde 2,7 düzeyinde geçekleşmesi beklenen tarım sektörü katma değerinin 2010 yılında yüzde 3 seviyesinde artış göstereceği öngörülmektedir.

Ekonomik krizin etkisini en yoğun hissettirdiği sanayi sektörü katma değerinin 2009 yılında yüzde 8,5 oranında azalacağı öngörülmektedir. 2009 yılının ikinci yarısından itibaren sınırlı ölçüde yükselmeye başlayan sanayi üretimi ile kapasite kullanım oranları ve tüketici güvenindeki iyileşme, toparlanma yönünde işaretler vermektedir. Bununla birlikte, sanayi sektörünün ihracat odaklı yapısı nedeniyle bu toparlanmanın dış pazar koşullarına paralel ve tedrici olacağı tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, 2010 yılında sanayi sektörü katma değerinin yüzde 4,4 oranında artması öngörülmektedir.

Hizmetler sektörü katma değerinin 2009 yılında yüzde 6,2 oranında daralması, 2010 yılında ise yüzde 3,3 oranında artması beklenmektedir. 2009 yılının son çeyreğinden itibaren ekonomide beklenen canlanmayla birlikte özellikle ticaret ve ulaştırma sektörlerinin 2010 yılında büyümeye pozitif katkı vereceği öngörülmektedir.