Inform atika va axborot texnologiyalari

Jadvallar qo ‘yish.
M S P ow erPoint dasturida boshqa 
dasturlardagi kabi jad v al k o ‘rinishidagi m a’lum otlarni
226

---

ham k iritish v a uni tah rirlash m um kin. B u
Ст андарт ная
(S tandart) v o sita la r p an elid agi quyidagi p ik to g ram m alar 
y o rd am id a am alg a oshiriladi:
•
«M S W ord» yok i «M S E xcel» tu g m ach alar (p ik ­
to g ram m alar) d an birini tanlab bosiladi;
• ja d v a ln in g k erakli ustun va satr p aram etrlari tan lab
olin ad i v a ek ran d a hosil b o ‘lgan ja d v a lg a sonli v a
m atn li m a ’lu m o tlar kiritiladi;
• ja d v a lg a o ‘zg artirish lar kiritilad igan b o ‘Isa ja d v a l 
fao llash tirilad i, y a ’ni sichq on ch a k o ‘rsatk ichi ja d ­
val ta sv iri u stid a ikki m arta bosiladi.
Jadval 
bilan
ishlashni 
tug allash 
sich q o n ch a 
k o ‘rsatk ich i o rq ali am alg a oshiriladi.
D ia g ra m m alam i qo 'vish
D iag ram m an i q o ‘yish uchun zarur b o ‘lgan slayd - 
lar u m um iy k o ‘rin ishid agi diagram m alar b ilan ishlash 
slaydlari tanlanad i.
•
«Добавление диаграммы»
(D iag ram m ani q o ‘- 
sh ish ) tu g m ach asin i bosing va kerakli k o 6rinishd ag i 
diag ram m an i tanlang. P aram etrlam i o ‘m a tin g ham - 
d a q iy m atlam i k erak lich a o ‘zgartiring.
•
D iag ram m a kattaligini o ‘zg artiring v a kerakli jo y ­
g a о ‘m atin g .
Rasm chizish
R asm ch izish M S W ord dagi kabi am alg a o sh irila­
di. A so siy farqi shundaki, M S P o w erP oint q o ‘sh im cha 
grafik elem en t ichiga m atn yozish v a u lam i ix tiyoriy bur- 
chakka ay lan tirish im koniyatini beradi.
M S P o w e rP o in t da yana 
«Автофигуры»
(A vtofi- 
guralar) d eg an im kon iyat ham m avjud. B u im ko niyatdan 
fo y d alan g an d a sariq rom bchaga aham iyat bering.
R asm ch izish uchun m o ‘ljallangan tu g m ach alar ch ap
tom ondagi 
«Рисование»
(C hizish) ham da 
«Рисование
+ » (C h izish + ) pane 11 ariga jo ylashgan.
227

---

Slavdlarni ко 'chirish. nusxa olish va qavta takrorlash
Y aratilayotgan taqdim otga s a rf qilinadigan vaqtni:
• tayyor slaydlam i takrorlash;
• boshqa taqdim otga yaratilgan slaydlam i k o ‘chirish 
yoki nusxa olish orqali tejash m um kin.
Bir taqdimotda slavdlarni qavta ta b ’orlash
• Q ayta takrorlanadigan slaydni belgilang.
•
«Вставка»
(Q o ‘yish) m enyusidagi 
«Дублировать
слайд»
(Slaydni takrorlash) bu y ru g ‘ini tanlang.
Boshqa taqdimotga slavdlarni ko 'chirish
• Joriy ham da slayd k o ‘chirilayotgan taq dim otlam i 
oching va «S laydlam i saralash» rejim iga o ‘ting.
• Ikkala slaydni b ir oynada y onm a-yon aks ettirish 
uchun 
«Окно»
m enyusida 
«Упорядочить всё»
(Barchasini tartiblash) b u y m g ‘ini tanlang.
• T anlangan slaydni bir taqdim otdan ikkinchisiga 
olib о ‘ting.
Boshqa taqdimotga slavdlardan nusxa olish
• B oshqa taqdim otda nusxasi o ‘tkaziladigan slayd- 
lardan oldin turuvchi slaydni belgilang.
•
«Вставка»
(Q o ‘yish) m enyusidagi 
«Слайд из
файлов»
(Fayllardan slaydlar) b u y m g ‘ini tanlang.
• N usxasi o ‘tkaziladigan slaydlar turgan taqdim otni 
toping va uni belgilang.
• N usxasi o ‘tkaziladigan slaydlam i belgilang va 
«Вставить»
(Q o ‘yish) tugm achasini bosing.
Slavdlarni olib tashlash
• O lib tashlash kerak b o ‘lgan slaydni belgilang.
• 
«Правка»
(Tahrirlash) m enyusidagi 
«Удалить
слайд»
(Slaydni olib tashlash) b u yru g‘ini tanlang.
228

---

Savol va to p sh iriq la r
1. M S P o w e r P o i n t q a n d a y d a s t u r ?
2 . Y a n g i t a q d i m o t y a r a t i s h d a B o s h ( G o r iz o n ta l) m e n y u n i n g
q a y s i b o 'lim i i s h l a t i la d i ?
3 . S l a y d la r r e jim id a q a n d a y is h l a r n i a m a l g a o s h i r i s h m u m k i n ?
4 . Y a n g i s l a y d q a n d a y y a r a t i l a d i ?
5 . S l a y d la m i b e z a s h is h la r in i a m a l g a o s h i r i s h u c h u n q a y s i
t u g m a c h a l a r d a n f o y d a l a n i l a d i ?
6
. S l a y d g a m a t n n i k ir itis h v a t a h r i r l a s h u s u lla r in i t a v s if l a b b e r in g .
7 . M a x s u s e f f e k t d e g a n d a n i m a t u s h u n i la d i ?
8
. M a x s u s e f f e k t o 'r n a t i s h d a q a y s i m u lo q o t o y n a s i d a n f o y d a ­
la n ila d i?
9. B ir s l a y d d a n ik k in c h i s l a y d g a o 't is h n in g n e c h a xil u s u li b o r ?
U la m i tu s h u n t ir i b b e r in g .
1 0 . A v to m a tik r a v i s h d a s l a y d l a m i a l m a s h t ir i s h u c h u n n i m a is h
q ilish k e r a k ?
11 . R a s m n i s k a n e r o r q a li q o 'y i s h q a n d a y a m a l g a o s h i r i la d i ?
1 2 . T a q d i m o t g a j a d v a l l a r q o 'y i s h n i t u s h u n tir ib b e r in g .
1 3 . D i a g r a m m a l a r q o 'y i s h j a r a y o n i n i a y tib b e r in g .
1 4 . B o s h q a t a q d i m o t g a s l a y d q a n d a y k o 'c h ir ila d i?
1 5 . S l a y d la m i o lib t a s h l a s h u c h u n n im a q ilin a d i?
229

---

IX B O B . MA’LUM OTLAR B A ZA SI VA UNI 
B O S H Q A R IS H TIZIMLARI
9.1. UMUMIY TU SHU N CHA LA R
K eng m a’noda 
M a ’lumotlar bazasi (MB)
deganda 
real dunyoning konkret o b ’yektlari haqidagi m a ’lum otlar 
to ‘plamini tushunish m um kin. Lekin m a ’lum otlar hajmi 
oshib borishi bilan ulam i tahlil qilish, um um lashtirish, 
qayta ishlash m asalalarini hal etish m urakkablashadi. Yu- 
zaga kelgan m uam m o o b ’yekt va m a ’lum otlam i struktura- 
lash, y a ’ni tizim ga solish y o ‘li bilan hal qilinadi. 
O b ’yekt
-
bu m avjud va farqlanishi m um kin b o ‘lgan narsadir. 
O b ’yektlarga tegishli bir qator m a ’lum otlar borki, ulam ing 
to'plam i M B b o ‘la oladi. M asalan, har bir institut yoki 
fakultet - bu o b ’yektlar b o ‘lsa, ulardagi talabalar haqidagi 
m a ’lum otlar to ‘plami M B ga m isol b o ‘la oladi.
H ar qanday jid d iy M B ning yaratilishi uning loyihasi- 
ni tuzishdan boshlanadi. M Bni loyihalovchining asosiy 
vazifasi o b ’y ektlar va ulam i tavsiflovchi param etrlam i 
tanlash, m a ’lum otlar orasidagi b o g ‘lanishlam i o ‘m atish- 
dan iborat.
M B ni yaratish ja ray o n id a foydalanuvchi m a ’lum ot­
lam i turli belgilar b o ‘yicha tartiblashga va belgilam ing 
turli birikm alari b o ‘yicha zam r m a'lu m o tlam i (tanlan- 
m ani) tez topish uchun im koniyatlar yaratishga harakat 
qiladi. Bu ishlarni m a’lum otlar strukturalangan (tuzilm a- 
langan) b o ‘lgandagina bajarish m um kin.
Strukturalash
- bu o b ’y ek tlar va m a ’lum otlam ing 
o ‘zaro b o g ‘lanishini tasvirlash usullari haqidagi kelishuv- 
ni kiritishdir.
230

---