İŞİn məQSƏDİ: uefi-nin (keçmişdə Bİos adlanırdı) nədir uefi-yə daxil olma prosesini öyrənməklə yanaşı, onun təyinatı və funksiyalarını araşdırmaqdır. YeriNƏ yetiRDİ: Şəbnəm İbrahimova yoxladi

.

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ MİNGƏÇEVİR DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
KAFEDRA: İnformasiya Texnologiyası
FAKÜLTƏ: 03 Mühədislik
İXTİSAS: 050620 Kompüter Mühəndisliyi
QRUP: KM22
FƏNN: Kompüter Mühəndisliyinin əsasları
LABORATORİYA İŞİ №7: MS Power Point 2016 proqramının işə salınması, menyu sətri ilə tanışlıq. Təqdimatların hazırlanması.
İŞİN MƏQSƏDİ: Microsoft Power Point proqram pəncərəsinin interfeysi və əsas anlayışları iıə tanışlıq. Proqramın köməyilə təqdimatların hazırlanmasımvə canlandırılması qaydasını öyrənməkdir.
YERİNƏ YETİRDİ: Şəbnəm İbrahimova
YOXLADI: Elvin Muradzadə
Proqram təminatı nədir?
Kompüterin proqram təminatı təlimatlar yığımından ibarət olub, kompüteri idarə edir
və onun köməkliyi ilə lazım olan məsələ həll edilir. Klaviaturada klavişin
basılmasından,siçanın hərəkətinə,başqa kompüterlərdən informasiyanın alınmasına və
digər hərəkətlərə kompüterin necə reaksiya verəcəyini məhz proqramlar müəyyən edir.
Kompüterin proqram təminatı(sofware) kompüter sisteminin ayrılmaz bir hissəsi
olub,kompüterin texniki təminatının məntiqi davamını təşkil edir. Kompüterin tətbiqi sahəsi onun proqram təminatı ilə müəyyən olunur.
Proqram təminatının 3 tipi vardır:
1.Sistem proqram təminatı
2.Tətbiqi proqram təminatı
3. İnstumental proqram təminatı
Firmware nədir?
Firmware cihazın yalnız oxumaq üçün yaddaşına daimi olaraq daxil edilmiş proqram
təminatı kateqoriyası kimi müəyyən edilir və bu, cihazın necə işləməsi barədə
təlimatlar verir və aparatsəviyyəsində təhlükəsizlik zəifliklərini minimuma
endirir.Firmware, mahiyyətcə, bir aparat parçasına daxil edilmiş proqram təminatına
aiddir. Ən əsas cihazların işləməsinə imkan verir. O, adətən yalnız oxunan yaddaş
(ROM) çipində saxlanılır və cihazın metalına yaxın qalaraq təsadüfən silinməsinin
qarşısını alır. Son istifadəçilər yalnız xüsusi proqramlardan istifadə edərək proqram
təminatını silə və ya dəyişdirə bilərlər. Və o, açıq və ya söndürülməsindən asılı
olmayaraq həmin cihazlarda qalır. Firmware hardware cihazının qeyri-sabit
yaddaşına yazılmış proqramlaşdırmadır. Qeyri-uçucu yaddaş, hardware cihazı
söndürüldükdə və ya xarici enerji mənbəyini itirdikdə məzmunun saxlandığı statik
təsadüfi giriş yaddaşının bir formasıdır.Firmware istehsal zamanı birbaşa avadanlıq
parçasına quraşdırılır. O, cihazda istifadəçi proqramlarını işə salmaq üçün istifadə
olunur və avadanlıqların işləməsini təmin edən proqram kimi düşünülə bilər.
Firmware proqramları
Firmware proqramlarının bəzi real proqramlarına aşağıdakılar daxildir:
Şəxsi kompüter- Fərdi kompüterin proqram təminatı,BIOS və ya vahid genişləndiriləbilən proqram təminatı interfeysi -- kompüterin ana platasındakı kiçik
yaddaş çipində quraşdırılmışdır. Qrafik və video kartlar kimi kompüterin periferiya
qurğuları da mikroproqramı ehtiva edir.
Saxlama cihazları- USB disklər, sərt disklər və digər portativ yaddaş qurğuları
onların kompüterlə işləməsini təmin edən əsas proqram təminatına malikdir.
Mobil cihazla-. Mobil telefonlar, planşetlər, noutbuklar və digər mobil cihazların
hamısında avadanlığın müxtəlif proqram təminatı ilə işləməsinə imkan verən proqram
təminatı var.
Avtomobil- Avtomobillər bir çox quraşdırılmış sistemləri, sensorları və onlara təyin
edilmiş vəzifələri yerinə yetirməyə imkan verən proqram təminatı olan kiçik
kompüterləri ehtiva edir.
Məişət texnikası- Qabyuyan maşınlar və paltaryuyan maşınlar proqram təminatı
olan cihazlar arasındadır. Mikroproqram, maşının parametrlərini konfiqurasiya etmək
və onun işinə nəzarət etmək üçün istifadə olunan kompüterlə əlaqə qurmağa kömək
edir.
Ağıllı kartlar- Ağıllı kartlarda kartın əsas funksionallığını, həmçinin autentifikasiya və
şifrələməni təmin edən çipə daxil edilmiş təlimatlar var.
Firmware tarixi haqqında
Amerikalı kompüter alimi Ascher Opler, “Datamation” nəşrinin 1967-ci il sayında
“firmware” ifadəsini işlətmişdir. O, bu termini aparat və proqram təminatı arasında bir növ mikroproqramı təsvir etmək üçün istifadə etdi. Bu gün quraşdırılmış proqram təminatı smartfonlardan tutmuş əşyaların interneti (IoT) cihazlarına qədər hər şeydə mövcuddur. O, tez-tez ənənəvi olaraq kompüter nəzarətinə malik olduğu
düşünülməyən cihazlara daxil edilir.
Frimware iş prinsipi haqqında Firmware yeniləmələrini necə tətbiq etmək olar?
Bütün qurğularda eyni qurğular quraşdırılmasından asılı olmayaraq, bütün
qurğularda quraşdırılmış proqram təminatı quraşdırmaq üçün bir batareya cavab
vermək mümkün deyil. Bəzi firmware yenilikləri kabelsiz tətbiq olunur və normal bir proqram yeniləməsi kimi görünür. Digərləri firmware-in portativ bir sürücüyə
köçürülməsini və sonra cihazı əllə yükləməsini ehtiva edə bilər. Məsələn, proqram
konsolunda proqram təminatını yeniləmək üçün istənilən istəkləri qəbul edərək
yeniləyə bilərsiniz. Cihazın əl ilə firmware-i yükləməyiniz və sonra əl ilə tətbiq
etməlisiniz. Bəzi istifadəçilər üçün proqram təminatını yeniləməsi, xüsusilə cihazın
tez-tez proqram təminatı yeniləmələrinə ehtiyacı olduğu üçün bu, çox çətin olardı.
Firmware və proqram təminatı arasındakı fərq nədir?
Əksər yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dillərində ekranda bir şəkil göstərmək kimi bir şey etmək sadə bir əmrdir. Bununla belə, kompüterin bir yerində bu təlimatı faktiki prosessor təlimatlarına çevirmək üçün cavabdeh olan bir kod parçası var. Firmware tərtibatçılara prosessor üçün xüsusi təlimatlar əvəzinə sadələşdirilmiş proqram interfeysi vasitəsilə cihaz imkanlarından istifadə etməyə imkan verən aparat və proqram təminatı arasında əlaqədir. Kompüter üçün bu proqram təminatı, hətta OS olmadan da mövcud olan məşhur Əsas Giriş Çıxış Sistemidir (BIOS). Televiziya pultu və ya marşrutlaşdırıcı kimi daha sadə elektron cihazlarda proqram təminatı həm də məliyyat sistemi kimi xidmət edir. Bu cür maşınlar kompüter kimi üçüncü tərəf proqram təminatını quraşdırmaq üçün nəzərdə tutulmayıb və bütün lazımi tapşırıqları yerinə yetirmək üçün proqram təminatına etibar edir.
Firmware proqram təminatından nə ilə fərqlənir?
Avadanlıq və proqram təminatı adətən elektron cihazın iki komponenti adlanır, lakin bu tam şəkil deyil. Əməliyyat sistemləri və proqramlar birbaşa aparatla qarşılıqlı əlaqədə ola bilməz, ona görə də boşluğu aradan qaldırmaq üçün xüsusi kod təbəqəsi tələb olunur, və bu birləşdirici element proqram təminatıdır. O, avadanlığa birbaşa nəzarət edən və sadə elektronikada həm də əsas ƏS rolunu oynayan arxitekturaya aid təlimatlardan ibarətdir. Bütün elektron cihazlar və periferiyalar öz proqram təminatı ilə gəlir. Rəqəmsal kameralar, smartfonlar, SSD-lər və hətta USB çubuqlar - onların idarə edilməsi lazım olan aparatları varsa, onları idarə etmək üçün proqram təminatı var.