Исламда нүмунәÂИ Ãадынлар

Fatimənin (s) iman və ibadəti

İbadət nədir? İbadət mə’bud qarşısında bəndənin təvazökarlığı və kiçilməsidir. İbadət qadir, əziz, kamil və mütəal Yaradan müqabilində zəlil və zəif mövcudun acizanə səcdəsidir. Naqis mövcudların təkamül yolu ibadətdir. Bu təvazökarlığın əvvəli insanın mə’rifət və inamıdır. Allahı tanıma və qəlb imanı güclü olduqca ibadətdə də daha dəyərli olur. İbadətdə sabitlik və keyfiyyət imana möhkəmlik verir, yəqinliyi gücləndirir. «Ölənəcən Allahına ibadət et.»¹

İbadət məqsəd deyil, yoldur. Çünki məqsəd kamala çatmaq, Allaha yaxınlaşmaqdır. Din və şəriətə uyğun ibadət məqsədə doğru bir yoldur. Əgər Qur’an «sizi yalnız ibadət üçün yaratdım» deyə buyurursa, bu ibadətin məqsəd olması demək deyil. İbadət yol, abid yolçu və məqsəd Allaha çatmaqdır. Buna görə də din insanı məqsədə çatıracaq doğru yoldur.²

İbadət kamala çatmaq yoludur

Kamala çatmağın yeganə yolu ibadət və xalisanə bəndəlikdir. Naqis və aciz insan bu yolu getməklə haqq sifətlərinin, qüdrət və izzətin zühur məhəlli olur. Bütün ne’mətlər Allahdandır. Bu ne’mətlərdən faydalanmağın şərti ne’mət sahibinə, kamillik məbdə’sinə diqqət göstərilməsidir. «Nəhl» surəsinin 53-cü ayəsində buyurulur: «Sizə gələn hər bir ne’mət Allahdandır.» Bütün qismətlər, ibadətlər, paklanmalar Onun fəzl və ehsanındandır. «Nur» surəsinin 21-ci ayəsində buyurulur: «Əgər Allahın sizə ne’məti və mərhəməti olmasaydı, sizlərdən kimsə pak olmazdı.»

Kamillik məbdəsi olan Allaha daimi diqqət etdikdə insanın nəsibi «xəlifətullah» məqamı, doğru yol olur. Ona görə də hər bir kamilliyi onun məbdə’sində axtarmaq lazımdır.

Müvəhhidlik – məhz tək Allaha təslim olmaq kamilliyin, qüdrətin məbdə’si olmaqla insanın təkamül yolunu hamarlayır. Çünki kamala çatmağın yolu mərifət və ibadətdir. Mərifət nə qədər çox olarsa, xüzu və xüşu (təvazö) da bir o qədər çox olar. Həqiqəti tanıdıqca insanın acizliyi daha da aşkarlanır, insan özünü möhtac və borclu bilir. Elə bu səbəbdən də övliya və peyğəmbərlərin ah-naləsi uca, yandırıcı olur, daim zikr, ibadətdə olurlar. Kamil insanlara yüksək məqama çatmaq üçün gecə namazına durmaq göstərişi verilir. «İsra» surəsinin 79-cu ayəsində buyurulur: «Gecənin bir vaxtı qalxıb, ancaq sənə xas olan namazı qıl. Olsun ki, Rəbbin səni həmd olmuş bir məqama göndərə». Bu namazın məhz Allaha diqqət olan həmd olmuş məqama çatmanın fəlsəfəsi «Muzəmmil» surəsində belə bəyan olur: «Şübhəsiz ki, gecə söz demək üçün daha əlverişlidir». Nəfsə səfa verən, ruhu ilahi feyzlərin qəbuluna hazırlayan gecə namazlarıdır. Qur’andan feyz almaq üçün gecələr qalxmaq zəruridir. Elə ki, gecə qaxmaq həqiqətə çevrildi, ruh qəbul üçün hazırlandı, o vaxt ilahinin gecə feyzi nazil olar. Qısası, ilahi övliyalar gecə yarı nalələri, göz yaşları hesabına nəsibinə çatdı.

Fatimə (s) mehrabda

İbadət mehrabından Zəhraya (s) elə kamilliklər nəsib oldu ki, onları nəzərə almaqla onun gecələr oyaq qalması nümunə olmalıdır.

Fatimənin (s) iman və ibadəti haqqında müxtəlif rəvayətlər nəql olunub. «Bəhar» da deyilir: Fatimə xalqın ən çox ibadət edəni idi. Çox vaxt gecəni sübhədək oyaq qalar, namaz qılardı. İmam Həsəndən (ə) nəql olunub ki, anamı sübhədək namaz halında gördüm. Başqaları üçün dua edərdi. Soruşdum ki, özün üçün niyə dua etmirsən? Buyurdu ki, əvvəl qonşulardır.

O xanım mehrabda o qədər dayanar, namaz qılardı ki, mübarək ayaqları şişərdi.

Fatimənin (s) ibadətinin həqiqəti

Fatimə (s) sadəcə quru, ruhsuz ibadət etmirdi. O, bir alim kimi idi. İbadəti yüksək mə’nalı və xalis idi. Belə ibadət ruhun təkamülünə bais olur. Qur’ani-kərim xalis ibadəti tə’rif edir. «Mö’minun» surəsində buyurulur: «O kəslər ki, namazlarında müt’i olub, boyun əyərlər». İlahi hüzurda xalisliklə, qəlbin iştirakı ilə müşayət olunan ibadət tə’rifə layiqdir. Demək, ibadətin ruhu, keyfiyyəti əhəmiyyət daşıyır. Zəhra (s) mehrabda dayananda təlatümdə olar, ilahi qorxu vücudunu bürüyər, göz yaşlarında qərq olardı.¹

İxlas və isar

Zəhranın (s) övladları Həsən və Hüseyn (ə) xəstələndilər. Həzrət Peyğəmbər (s) Fatimənin (s) evində idi. Həzrət buyurdu ki, əgər onların şəfası üçün nəzr etsəniz, münasibdir.

Əli (ə) və Fatimə (s) nəzr etdilər ki, övladları sağalanda üç gün oruc tutsunlar. Allah-təala onlara şəfa əta etdi. Nəzrə görə oruc tutmalı idilər. Həsən, Hüseyn və xidmətçi Fizzə də onlara qoşuldular. Birinci gün başa çatdı. İftar üçün Fatimə (s) beş çörək hazırlamışdı. İftar zamanı bir miskin qapını döyüb kömək istədi. Əvvəlcə Əli (ə), sonra Fatimə (s), daha sonra Həsən, Hüseyn (ə) və Fizzə öz çörək paylarını miskinə verdilər. Səhəri gün nəzrə görə oruc tutdular. Yenə iftar vaxtı bir yetim qapını döydü və yardım istədi. Əvvəlki günü əhvalatı yenə də təkrar oldu, beş çörəyin beşini də yetimə verdilər və su ilə oruclarını açdılar. Üçüncü günün orucunu tutdular! İftar vaxtı bir əsir gəlib, kömək istədi. Yenə öz çörəklərini əsirə verdilər. Beləcə peyğəmbər ailəsi öz orucunu ac qarın, solğun çöhrəylə başa vurdu!

(İsar – öz ehtiyacın olan bir şeyi başqa ehtiyaclıya verməkdir).

Allah-təala vəhy ailəsinin xalisliyini, isarını tə’rifləmiş, onların şə’ninə Qur’anda ayələr nazil etmişdir, onları başqalarına nümunə seçmişdir. İnsanlar bu ailəyə, «Ürvətül-vüsqaya» (qırılmaz ipə) bağlanmaqla zülmət quyularından azadlığa çıxmalıdırlar. «Dəhr» surəsində buyurulur: «Onlar özləri yemək istədikləri halda yeməyi yoxsula, yetimə və əsirə yedizdirdilər».

Onlar öz peymanlarına və’d edər, qiyamət gününün şərindən və əzabından qorxar, isar göstərərlər. Onların əməllərinin dəyəri xalislikdir. Qur’anda buyurulur: «Biz sizi ancaq Allah rizasından ötrü yedizdirdik. Biz sizdən nə bir mükafat, nə də bir təşəkkür istəyirik».¹ «Həşr» surəsindən bir ayə: «Özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tuturlar. Nəfsinin xəsisliyindən qorunan kimsələr – məhz onlar nicat tapıb səadətə qovuşanlardır!» Bunlar Zəhra isarı, ixlası və ibadətinin nümunləridir. Bu bütün vücudu Allah eşqi ilə dolu olan Zəhradır. Peyğəmbər (s) onun haqqında buyurur: «Fatimənin bütün vücudu, onun qəlb imanı yəqinliklə doludur».² Fatimənin iman və qorxu məqamından onun mə’rifəti də işıqlanır. Çünki ilahi məqama dərin mə’rifət olmadan iman və qorxu müyəssər deyil. «Allahdan öz bəndələri içərisində ancaq alimlər qorxar.»¹

Burada bir məsələnin də yada salınması münasib görülür ki, bə’zi alimlərin buyuruqlarına əsasən Əhli-beyt məqamından bir dərəcəsinə xadimə Fizzə kimi nail olmaq olar. Eyni halda bə’zi dərəcələr yalnız əhli-betyə məxsusdur və adi adamlar o məqama müvəffəq ola bilməzlər. Qarşıda bu barədə inşəallah danışacağıq.