İslami yazmalarin tariHÇESİ 1- yazmalarin doğUŞu ve geliŞmesi

SİYAKAT: Kufi yazıyı andıran tapu kayıtlarında, arazi ve emlak defterlerinde ve malî kayıtlarda kullanılan hususi bir yazı nev'idir. Türklere mahsustur. Tapu kayıtları ihtisas sahiplerinin elinde bulunsun, herkes bu defterleri karıştırmasın diye icad edilmiş olmalıdır; san'at gayesiyle kullanılmıştır.

Hat Sanatı, Osmanlı döneminde büyük gelişmeler göstermiştir. 13. yüzyıl sonlarında; sülüs, nesih, muhakkak, reyhani, tevki ve rık'a yazının bütün kurallarını toplayan Yakutü'l-Mustasımi, bunları başarı ile uygulamıştır.

Nesih ve Sülüs yazı çok kullanılmış ve en olgun şeklini Şeyh Hamdullah'ın yazılarında göstermiştir.

14.-15. yüzyıllarda Şeyh Hamdullah'ın yazıları örnek alınmıştır. 16. yüzyılda Ahmed Karahisari'nin tarzı benimsenmişse de, daha sonraları Şeyh'in yolu tercih edilmiştir. 17. yüzyıl da ise Hafız Osman, özellikle Kur'an yazısında başarılı olmuş ve onun yazdığı Kur'an'lar baskı yoluyla çoğaltılmıştır.

19. yüzyılda hat sanatı, Mustafa Rakım, Sami Efendi, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Yesarizade Mustafa İzzet Efendi gibi değerli hattatlarca geliştirilmişti.

Son yılların önemli hattatları arasında Necmeddin Okyay ile Halim Özyazıcı'yı sayabiliriz.

En güzel yazı yazan mesleği ne olursa olsun, hattatbaşı seçilir ve kendisine Reisü'l-hattatin denir. Yazı sanatında dünyada hiç bir millet Türkler kadar emek vermemiş ve onun vardığı seviyeye ulaşamamış olması, haklı olarak bütün İslam dünyasında şu sözü söyletmiştir: "Kur'an Mekke'de nazil oldu, Mısır'da okundu, İstanbul'da yazıldı".

Hat Malzemesi:

Hat Sanatının icrasını sağlayan malzemenin başında kalem, mürekkep ve kağıt gelmektedir. Bunlara ilave edebileceğimiz kalemtıraş ve rik gibi malzeme de kendine mahsus özellikler taşırdı. Hat malzemesinin bir kaçını şöyle sıralayabiliriz:

Kalem: Yazıda kullanılan kamış. Kamışın çok sert, çok yumuşak; çok kalın veya çok ince olmaması gereklidir. Silindir şeklinde ve boğum araları en az bir karış olmalı, çatlak olmamalıdır.

Kalemdân: Kamış kalemler, kalemdân (kalemlik) denilen ve silindir, yahut sanık şeklinde olan ve sade veya süslü bir halde bulunan kutular içerisinde muhafaza edilir.

Kalemtıraş: Hat kalemlerinin ucunu açan, bununla birlikte kağıt kesmede ve yanlış yazılan yerleri kazımakta kullanılan bıçağa denir.

Kalem ve Kalemtıraşlar

Mürekkep: Hüsn-i hattın ve en eski metinlerin yazılmasında kullanılan mürekkebin esas maddesi is idi. İsin alındığı madde ile yapımı sırasında içerisine ilave edilen maddeler mürekkebin kalitesini meydana getirir. İs mürekkebinin ikinci esas maddesi arap zamkı olup, kullanılmadan önce uzunca bir süre bekletilmesi gerekir.

Kağıt: Eskiden yazı yazılacak kağıtlar, üzerinde belli birkaç muamele yapıldıktan sonra kullanılırdı. Bunlardan ilki kağıda �ahârlamak�, ikincisi de �mührelemek�tir. Kağıt üzerine belli maddeler sürerek aharlanır, sonra sert bir cisimle cilalanırdı.

Hokka: Mürekkebin muhafaza edildiği cisme denir.

Hokka takımı ve rihdân

Rik ve Rikdân: Mürekkep kurutmada kullanılan rik ve onun konulduğu rikdân (kumluk), hat malzemesi arasında yer almaktadır.

Rih ve Rihdân

 

2. SÜSLEME SANATI:

İlhanlı, Timurlu, Memluk ve Selçuklu dönemlerinde süslemelerde benzerlikler görülür. Ancak, malzemenin kullanılması yörelere göre değişiklik gösterir.

2.1.SÜSLEME SANATINDA KULLANILAN TERİMLER: