İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1928- Kıyamette esbab perdesinin kaldırılmasıyla tahakkuk edecek olan “keşt-i sema”yı, elmalılı Hamdi Efendi şöyle tefsir eder:

“Keşt-i sema (81:ll) ²a«O¬L­6 ­š_«WÅK7~~«†¬~«— Ve sema sıyrıldığı vakit. “Keşt”; kesilmiş bir hayvanın derisini yüzmek ve ağacın kabuğunu soymak ve yüz­den nikabı sıyırmak gibi, örtülü bir şeyi bürüyen örtüyü yüzünden bertaraf edip açmaktır. Se­manın böyle sıyrılması da, hayvanın derisi soyulur gibi kal’u izalesiyle tefsir edilmiş­tir.

Bundan ilk nazarda (21:104) ¬`­B­U²V¬7 ¬u¬±D¬±K7~ ¬±|«O«6 «š_«WÅK7~ >¬Y²O«9 «•²Y«< gibi âlem-i ulvinin tahribi ile fena-i küllî manası tebadür ederse de, bu mana tekvir-i şems ve inkidar-ı nücum mazmunlarından da anlaşılmış olduğu ci­hetle, bundan murad semanın tayyından sonra ­˜­f[¬Q­9 ¯s²V«‘ «ÄÅ—«~ _«9²~«f«" _«W«6 buyurduğu üzere, yeni kurulacak olan o âlemde keşf-i gıta ve arz-ı küllî ile her hakikatın tecellisi ma­nası olmak siyak-ı beyana daha muvafıktır.

Demek ki o gün... hakikatı örten hiçbir şey kalmayacak, arş-ı Hak zâhir olup her hakikat hakkalyakîn münkeşif olacaktır ki, bu mana Sure-i Kaf’da 22. ve Sure-i Hakka’da 18. ve Sure-i İbrahim’de 48 ve Sure-i Mü’min’de 16. âyetleriyle beyan olunan manadır.” (E.T. 5607)

İşte böylece kâinat, kıyamet hâdisatından sonra âhirette ebedî bir şekilde tahak­kuk edip istikrar bulacaktır. (Bak: Kıyamet)

1929- Hilkat-ı semavat âyetlerinden (7:54) (10:3) (ll:7) (25:59) (50:38) (54:7) âyetleri semavat ve arzın (eyyam-ı Kur’aniye ile) (Bak. Eyyam-ı Kur’aniye) altı günde (altı devrede) halkedildiğini beyan ediyor. (32: 4) âyeti ise, kâinatın altı günde halkından sonra, “Arşta istiva” tabiriyle de derin bir sırrı ifade ediyor.

Evvela Nur-u Muhammedî (A.S.M.)sonra esir maddesi ve atomlar, sonra bir nevi büyük gaz grubları ve kürelerin yaratılışından ta dünyalardaki hayat şartları ve hayatın halkına kadar istihale devrelerine uğratılan âlemde herşey mukadder olan mertebe-i kemaline vardırıldı. Böylece bütün umûrun idare merkezi diye bir cihette ve mecazen tarif edeceğimiz arşta istiva ile İlahî ta­sarruf, bütün kâinatı mukannen bir nizam altına aldı. l148 p.da da eşyanın ilk yaratılışından sonra bir nizam altına alındığı izah edilir.

1929/1- Kâinatın altı günde, yani ani değil de zamanla ve tedricî yaratıl­masının İlahî bir hikmeti, (ll:7) âyetinde de işaret edildiği gibi, sebeblerin ko­nulması ve zıdların ihtilatıyla bir âlem-i tagayyür ve imtihanın açılmasıdır. (Bak: 2018,2019.p.lar) İbn-i Mace Mukaddime 13. bab 182. hadis ile S.B.M. 1317. hadiste, varlığı ezelî olan Allah’ın, mahlukatı yaratmadan önce “Al­lah’ın arşı” (esir maddesi) olarak tefsir edilen “su” üzerinde olduğu (tecelli ettiği)beyan ve ifade edilmektedir.