2674- Halk-ı ef’al meselesinde; Cebriye ifrat, İ’tizal tefrit, Ehl-i Sünnet vasattır. Evet “Cebr mezhebi ifrattır ki, bütün bütün insanı mahrum eder. İ’tizal mezhebi de tefrittir ki, te’siri insana verir. Ehl-i Sünnet mezhebi vasattır. Çünkü bu mezheb beyne beynedir ki, o fiillerin bidayetini irade-i cüz’iyeye, nihayetini irade-i külliyeye veriyor.” (İ.İ.24)
Bir atıf notu:
-Mu’tezilenin Vacib’i mümkine yaptığı yanlış kıyasla, halk-ı ef’ali abde vermesi, bak: 1637.p.
2675- “Her makamın iktiza ettiği hükme göre hareket lâzımdır. Aksi takdirde, daire-i esbabda iken tabiatıyla, vehmiyle, hayaliyle daire-i itikada bakan; Mu’tezile olur ki; te’siri esbaba verir. Ve keza daire-i itikadda iken ruhuyla, imanıyla daire-i esbaba bakan da, esbaba kıymet vermeyerek Cebriye mezhebi gibi tenbelcesine bir tevekkül ile nizam-ı âleme muhalefet eder.” (İ.İ.20)
