İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

2678- qqMUTTALA’ pV±O8 : Ittıla’dan ism-i mekândır. Ittıla’ olunacak semt ve mahal. Bir işin başlanacak ve onu kolaylaştıracak münasib yer. Yük­sek yerden aşa­ğıya bakıp muttali’ olunacak mevzi’e denir. Kamus tercemesinden kısmen alınan malumat şöyledir: “Nazil olan her bir âyet bir vech-i zahirîyi ve bir vech-i batınîyi müştemildir. Ve bunlardan herbirinin bir had ve her haddin bir muttala’ olacak semt ve mahalli vardır ki, onu bilmeye o semt ve mahalden hareket edilir.”

2679- qqMUVAHHİDÎN w: (Muvahhidûn) Mağrib ve Endülüs’te hü­kümet sürmüş bir devlet-i İslâmiyedir. Hi: 535 tarihinde zuhur ve 668 ta­rihine ka­dar 133 sene devam etmiş ve yekûnü 13’ü bulan idarecilerinden devletin ilk mü­es­sisi, Berberîlerden ve İmam-ı Gazali’nin talebesi Muham­med bin Tumart Hü­seynî’dir. Kamus-ul A’lam’dan ve İslâm Ansiklope­disi’nden telhisen aldığımız bil­giye göre: Muhammed bin Tumart, an’ane-yi diniyeden uzaklaşan ve aynı kıtada bulunan Murabıtlar Hükümeti’ne karşı Mehdi manasında bir ıslahatçı ve İslâm ida­recisi (İmam-ül Müslimîn ve Ha­life-i İslâm) olarak ortaya çıktı. Kendisinden sonra gelen halefleri de aynı ga­yeyi takib ettiler.

2680- Muhammed bin Tumart’dan sonra yerine arkadaşı Abdülmü’min bin Ali geçti. Abdülmü’min başında bulunduğu bir orduyla Mi.. l144-l146 yıllarında Telemsan’da Murabıtları mağlub ettikten sonra Fas, Sebte ve Tanca’ya hâkim ol­muştur. Muvahhidler, Murabıtların başkenti Merakeş’i de ele geçirerek l147 tari­hinde bu hanedana son verdiler. Son Murabıt hüküm­darı İshak bin Ali, Muvahhidler tarafından idam edilmiştir.

Abdülmü’min, Murabıtları unutturmak ve hâkimiyetini yerleştirebilmek için de taassubkârane ve inhisarcı düşüncelerle bazı ifratkâr icraatlar yapmış­tır. Merakeş’i kendisine başkent yapan Abdülmü’min, beş yıl gibi kısa bir süre içerisinde İspanya topraklarına hâkim oldu. l152’de Cezayir, l158’de Tunus, l160’da Trablusgarb’ı ele geçiren Abdülmü’min, Atlantik sahillerin­den Mısır’a kadar uzanan geniş bir bölgeyi İspanya ile birleştirmiştir. Muvahhidlerin çekilmesinden sonra, İspanya’da yeniden küçük beylikler or­taya çıkmış ve bunlar kuvvetli bir İslâm birliği meydana getire­memişlerdir. Abdülmü’min l163 yılında vefat etti. Saltanat çekişmelerine sebeb olan onun taht varisleri arasında en tanınmış olanı Ebu Yusuf Yakub el-Mansur olmuş­tur. Mansur, Mağrib’de ve İspanya’da abidevî yapılar inşa ettirmiştir. Muvahhidler l170 yılında başkenti Sevil’e naklettiler.

2681- Abdülmü’min ve ondan sonra gelen idareciler zamanında ortaya çıkan saltanat çekişmeleri bir kısım muhalif grubların karşı çıkışları ile mey­dana gelen keşmekeşlikler de devam etmiştir. Mi. 1212 yılında Las Havas’da Haçlılara mağlub olan Muvahhidler, buradan sürülmüşlerdir. Mansur’un oğlu Muhammed en Nasır (Mi. l199-1214) pek az bir kuvvetle geri çekile­bilmiş ise de, iki yıl sonra 1214’de ha­yata gözlerini yummuştur. Bunun üze­rine, bütün müslüman İspanya kuzeyden ge­len Hristiyanların akınlarına ve istilasına maruz kaldı.

Nihayet Muvahhidîn’in son hükümdarı Ebu Debbus-ül Vâsık, harbde maktul olmakla Muvahhidîn Hükümeti ortadan kalkmıştır.