İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Bir atıf notu:

-Münakaşa kişinin itibarını giderir, bak: 1610.p

2730/1- Kur’an (8:48) âyetinde, Allah’a ve Resulüne itaat edin (şer’î usule ve düsturlara uyun, meselelerinizi ona irca’ edin), münakaşalarla çe­kişmeyin ve sabırlı olun nasihatı veriliyor. (Bak İhtilaf)

Münakaşaya alışmış olanlar, ekseriyetle sual sorup münakaşa kapısını açarlar. Bir rivayette; suali münakaşa etmek için değil, bilmediğiniz lüzumlu bir şeyi öğren­mek için sorunuz (R.E. 58) şeklinde ders verilir. Kur’an (5:101,102) âyetlerinde de, hoşa gitmeyen şeyleri sormamak tavsiye edilir. S.B.M. 323,1078,1699, 1700, 2173. hadislerinde ve S.M. 30. kitab 10 ilâ 14. hadisleri ile İ.M. Mukaddime’nin 2. hadi­sinde, çok ve lüzumsuz suallerin so­rulmaması beyan ediliyor.

Bununla beraber Kur’anda sual kökünden türemiş ve müsbet manada bazı şeyleri ehlinden sorup öğrenmek manasında olan ifadeler çok âyetlerde zikredilir. Ezcümle (4:83) (16:43) (21:7) âyetleri örnek verilebilir. Bir riva­yette de “Sual, ilmin yarısıdır” denilir. (K.H. hadis: 1492) Diğer bir rivayette de “Sual, ilim hazinelerinin anahtarıdır” buyurulur. (K.H. hadis: 1754)

İki rivayet de mealen şöyledir:

“Musa (A.S.) altı şeyden sual eyledi. Zannederdi ki o hasletler kendisi içindi. Yedinci bir suali ise, kendisini düşünerek sormamıştı.

Demek ki: “Ya Rabbi, kullarının hangisi daha müttakidir?” Allah bu­yurdu ki: “Allah’ı zikreden ve onu unutmayan”. Dedi ki: “Hangi kulun daha hidayettedir?” Buyurdu ki: “Hangi kulum hüdaya (inzal olunan vahye) tabi ise o.” Dedi ki: “Hangi kulun daha ahkemdir?” Buyurdu ki: “İnsanlara hük­mederken kendine hükmettiği gibi olan.” Dedi ki: “Hangi kulun daha ilim sahibidir?” Buyurdu ki: “İlimden doymıyan ve nâsın ilmini de kendi ilmi üzerine toplıyan âlimdir.” Dedi ki: “Hangi kulun daha azizdir?” Buyurdu ki: “Kudreti var iken affeden.” Dedi ki: “Hangi ku­lun daha âbiddir?” Buyurdu ki: “Kısmetine razı olan.” Dedi ki: “Kullarının hangisi en fakirdir?” Buyurdu ki: “Sahib-i sefer olan.” Resulüllah buyurdu ki: Zenginlik, mal zenginliği de­ğil, kalb zenginliğidir. Allah bir kulu için hayır murad ettiğinde onun gön­lünü zengin eder ve kalbine kanaat verir. Allah bir kul hakkında da şer murad ettiğinde, onun ihtiyacını iki gözü arasına kor.” (R.E.294/6)

“Musa (A.S:)dan Yahudiler sordular, gene sordular. Suali çoğalttılar, ar­tırdılar, eksilttiler, ta ki küfre düştüler. Hristiyanlar da İsa (A.S.)dan sordular da sordular. Suali çoğalttılar, artırdılar, eksilttiler ve neticede onlar da küfre düştüler. Muhakkak ki benden size hadisler söylenecektir. Size benim hadis­lerim geldiğinde, Allah’ın kitabını okuyun. Onunla karşılaştırın. Allah’ın ki­tabına uygunsa, onu ben söylemi­şimdir. Allah’ın kitabına uymuyor ise, onu ben söylememişimdir.” (R:E. 294/8)

Kur’an (18:70) âyetinde geçen Hızır (A.S.) Musa’yı sormaktan men et­mesinde şöyle bir işaret de var ki: ilm-i ledüne ait hususları anlamak sual-ce­vaptan daha çok, o ilimde zamanla terakki etmek iledir.