İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Bir atıf notu:

-Mevlid-i Nebeviyenin Mi’raciye kısmındaki müteşabih ifadeler, bak: 2466.p.

2766- Kur’andaki bir kısım âyetlerin müteşabih olduğunu yine Kur’an bildiri­yor. Şöyle ki:

“(3:7) «_«B¬U²7~ «t²[«V«2 «Ä«i²9«~ >¬gÅ7~ «Y­; Ya Muhammed! O şerik ü nazirden mü­nezzeh, aziz ve hakîm olan Allah-ü Zülcelal’dir ki, sana bu Kitab-ı Ekmel’i inzal etti.. °€_«W«U²E­8 °€_«<³~ ­y²X¬8 Bunun âyetlerinin bir kısmı muhkemattır; mana-i mu­rada delaletleri kat’i, ibareleri ihtimal ü iştibahtan mahfuz ve muhkemdir. ¬_«B¬U²7~ Ç•­~ Åw­; Bunlar ümm-ül kitabdırlar; kitabın anası, fehimde asl ü esastırlar. Tefrik-i hakk u batıl, tasdik-i hakaik asıl bun­lardadır. İlm ü amelde ittiba’ edilmesi lâzım ge­len edille-i esasiye, bürhan-ı hidayet bunlardır.

Her âyet-i muhkeme, diğer âyat-ı muhkeme ile mukayese edilmek şar­tıyla ma­naları, hükümleri yakînen tayin olunur. Herbiri nefsinde muhkem olmakla beraber yekdiğerine nazaran ıtlak u takyid, umum u husus, takrir ü tefsir, istisna veya tahsis veya nesih gibi nisbet-i muayyene ile bir alâka-i muhkemeleri vardır. Bunlar zahir, nass, müfesser, mana-yı hassiyle muhkem olmak üzere dört mertebe üzeredirler. Muhkematın bu nizam-ı vahdetle mukayeseleri de, ilm-i Kur’anın usul-i muhkemesindendir..

Diğer bir kısmı da müteşabihattır. Yani herbiri murad olunabilecek gibi gö­rünmekle, birbirine benzer müteaddid manaları muhtemildir.” (E.T. 1035-1036)

2767- “Müteşabihat denildiği zaman manasız bir ibham-ı küllî iddia edil­diğini zannetmek büyük bir hata teşkil eder. Müteşabihat manasız ve müh­mel değil, kes­ret-i maaniden dolayı muayyen bir murad tayini mümkün görünmiyen ve daha doğ­rusu ifade ettiği hakaik-i muhita zihn-i beşerle ka­bil-i istiab olmadığından dolayı, mübhem görünen bir ifadedir. Bu öyle bir beyandır ki; hakikat, mecaz, sarih, ki­naye, temsil, tahkik, zahir, hafi gibi vücuh-u beyanın mecmuunu havidir... Zaten kelâmda ibham, mevkiine göre en büyük vücuh-u belagattan birini teşkil eder. Her şahıs her manaya muhatab olamıyacağı gibi, bütün ilm-i İlahînin ifham ve tebliğine alel’umum beşeriyetin kudreti dahi mütehammil değildir.” (E.T. 159)