Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika

Nazorat savollari 
1.
Tugun deb nimaga aytiladi? 
2.
Salt ishlash rejimi qanday rejim? 
3.
Nominal rejim qanday rejim? 
4.
Elektr zanjirlari deb nimaga aytiladi? 
5.
Zanjirni bir qismi uchun Om qonunini tushuntirib bering 
6.
Krixgofni birinchi qonunini tushuntirib bering 
7.
Kontur deb nimaga aytiladi? 
8.
Tarmoq deb nimaga aytiladi? 
 
3-mavzu. O‘zgaruvchan tok elektr zanjirlari
Reja: 
1. O‘zgaruvchan tok haqida tushuncha va uni hosil qilish.
2. Sinusoidal o‘zgaruvchan kattaliklarni analitik va grafik ifodalari. 
3. O‘zgaruvchan tok zanjiri elementlari. 
O‘zgarmas tok zanjirlarida biz kuchlanishni vaqt davomida o‘zgarmas deb 
qaradik. Haqiqatan ham akkumulyatorlarni kuchlanishi vaqtning biz ko‘rayotgan 
qisqa oralig’ida o‘zgarmas bo‘ladi (albatta, uzoq vaqt davomida qaralganda 

---

14 
akkumulyator zaryadsizlanishi hisobiga kuchlanish asta sekin kamayib boradi). 
O‘zgaruvchan tok vaqt bo‘yicha ma‘lum qoida bo‘yicha o‘zgaradi, ya‘ni 
tokning miqdori vaqtning funksiyasi bo‘ladi. Amalda o‘zgaruvchan elektr toki 
deganda kuchlanishning vaqt davomida o‘zgarishi tushuniladi.
8 rasm. O‘zgarmas elektr toki (direct current-DC), o‘zgaruvchan elektr toki
(alternating current-AC) manbalari va kuchlanish diagrammalari. 
U = F (t) (3.1) 
bu erda U – tokkuchlanishning istalgan vaqtdagi oniy qiymati, t – vaqt. 
O‘zgaruvchan tok tushunchasi juda keng manoli bo‘lib yo‘nalishi, son qiymati, 
yoki xam yo‘nalishi xam son qiymati o‘zgarib turuvchi toklarni o‘z ichiga oladi. 
Tokning o‘zgarish qonuniyatlari turlicha bo‘lishi mumkin. Ayniqsa radiotexnikada 
turlicha qonuniyatlar asosida o‘garuvchi toklar bilan ishlanadi. Masalan ovozning 
yozuvi bunga misol bo‘ladi.
Amalda ishlatiluvchi o‘zgaruvchan elektr tokini uchta turga bo‘lish mumkin: 
1 Faqt miqdori o‘zgaruvchan, (pulsatsiyalanuvchi) tok. 
2. Miqdori va yo‘nalishi o‘zgaruvchan tok. 
3. Davriy o‘zgaruvchan tok. 
9- rasmda davriy (sinusoidal qonuniyat asosida) o‘zgaruvchan tokning va 
o‘zgarmas tokning vaqt bo‘yicha diagrammalari keltirilgan.