İstanbul biLGİ ÜNİversitesi Çocuk çalişmalari bİRİMİ
Yüklə 124,74 Kb.
|
     
İçindekiler
ÇOCUK ALGISI VE ÇOCUK HAKLARI1 Hak: Bu kavram kılavuzda konuşma dilindeki kullanımından farklı olarak, insan ve çocuk hakları içersindeki anlamı üzerinden kullanılmıştır. Hak kavramı ile hak sahibi olan kişinin bir şeye yetkili olduğunu ve onun bir şeyi meşru olarak talep edebileceğini kastederiz. Bir hakkın anlamlı olması için bir şeyi yapabilme yetkisi, bunun için talepte bulunabilme yetkisi ve tüm diğer kişilerin ve devletin saygı gösterme sorumluluğu var olmalıdır. Her hak sorumluluğu da yanında taşır. Hak sahibi biri varsa ona paralel olarak bu hakkın hayata geçmesinden sorumlu ya da sorumlular bulunur. Hak kavramı; ihtiyaç ve istek kavramları ile karıştırılabilir. İnsan hakları ya da çocuk hakları insanın ya da çocuğun kendine özgü ihtiyaçlarından doğar. Her hak bir ihtiyaca dayanmaktadır. Örneğin barınma, kendini ifade etme insanlar için bir ihtiyaçtır ve bu ihtiyaçlar barınma hakkı, ifade özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler olarak tanımlanmışlardır. İstek kavramını ise yerine getirilmesi başkasından istenilen şey ya da bir şeye duyulan arzu olarak kullanırız. Çocuk hakları eğitimi ile çocukların isteklerini ihtiyaçlarından, ihtiyaçlarını haklarında ayırmaları becerisi kazandırılmaya çalışılır Çocukların gelişim dönemi içinde olmaları, onların kendilerine özgü ihtiyaçları ve gelişimsel özellikleri olması nedeniyle insan haklarından farklı olarak “çocuk hakları” tanımlanmıştır. Çocuklar da insanlık toplumunun üyeleri olarak insan haklarından yararlanma hakkına sahiptirler. Ancak toplumsal gelişme içinde belli gruplar çeşitli olanaklar bakımından geri bırakılmış bu anlamda ayrımcılığa uğramıştır. Kadınların, yoksulların ya da engellilerin içinde bulunduğu bu kesimlere çocukları da eklemek gerekmektedir. Dolayısıyla çocuklar, haklarının varlığı kabul edildiği halde, tüm haklarından yetişkinlerle eşit düzeyde yararlanamamaktadırlar. Çocukların uğradığı bu ayrımcılığın temelinde çocukların “hak sahibi bireyler”den çok “yetişkin olması beklenen küçükler” olarak görülmesi yatmaktadır. Çocukluk yetişkinliğe geçiş evresi olarak görüldüğü için, çocukların hakları da geçici olarak görülmekte, hep ileri tarihlere ertelenmektedir. Çocuk haklarının ayrı bir hak grubu olarak var olmasının nedenlerinden biri, bu bakış açısını dönüştürmektir. İkinci neden, çocukların yaşamlarına yetişkinlere bağımlı olarak başlıyor olmaları, dolayısıyla özel haklara sahip olmalarının gerekliliğidir. Çocukların gelişim dönemi içinde olmaları, onların kendilerine özgü ihtiyaçlara ve bunlara bağlı haklara sahip olmasını zorunlu kılmaktadır. Yetişkinliklere bağımlılık, gelişim süreci içinde giderek azalmakta ve zamanla ortadan kalkmaktadır. Ancak bu bağımlılık özellikleri nedeniyle çocuklar olumsuz koşullardan ya da kendilerine bakmakla sorumlu kişi ve kurumların bu sorumluluklarını yerine getirmemesinden daha fazla etkilenmektedirler. Bu nedenle bu durumun çocuk hakları bağlamında tespit edilmesi ve koruma altına alınması gerekmiştir. Uluslararası Sözleşme: İnsan hakları hukuku özelinde, devletler arasında düzenlenen, kişilerin hak ve özgürlüklerini genişleten ve güvence altına alan ve uygulaması uluslar arası kuruluşlar tarafından denetlenen hukuk belgesidir. Uluslararası sözleşmeye taraf olan yani sözleşmede yer alan hak ve yükümlülükleri tanıyan ve kabul eden devletler ise uluslar arası topluma, söz konusu sözleşmeye taraf diğer devletlere, kendi vatandaşlarına ve kendi sınırları içinde yaşayan diğer kişilere karşı, o sözleşmede yer alan hakları yerine getirmekle sorumludur Çocuk hakları alanında 1950’lerden beri yürütülen çalışmalar, devletlerin ve sivil toplum kuruluşlarının yürüttüğü müzakere ve uzlaşma sürecinin sonunda 1989 yılında Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme’de (ÇHS)2 somutlanmıştır. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme; on sekiz yasından küçük herkesi çocuk olarak tanımlayan, çocukların tüm insan haklarına sahip olduklarını teyit eden, içindeki 54 maddede hem çocuk haklarının temel ilkelerini barındıran hem de çocukların sahip oldukları medeni, kültürel, ekonomik, toplumsal ve siyasal hakların ve bu hakların yaşama geçmesinden sorumlu kişi ve kurumların belirtildiği uluslararası bir belgedir. Bu sürecin de bir etkisi olarak Sözleşme, daha önceki insan hakları belgelerinden çok daha kısa sürede, çok daha fazla sayıda devlet tarafından ve daha az çekince konularak onaylanmıştır. Türkiye de bu sözleşmeyi 1990’da imzalamış, 1994’te üç maddeye çekince koyarak (17, 29 ve 30. Maddeler) onaylamış ve 1995’te Resmi Gazete’de yayınlayarak uygulamaya sokmuştur. Sözleşmedeki maddeleri üç genel kategoride toplamak mümkündür: •Sağlama, çocukların eğitim ve sağlık bakımı gibi temel ihtiyaçlarının sağlanmasıyla ilgilidir; • Koruma, çocukların güvenliğini garanti altına alır ve istismar, ihmal ve sömürü gibi özel konuları ele alır; • Katılım, çocukların kendilerini ilgilendiren konularda söz sahibi olmalarının doğru karar verme ve gelişim süreci içinde topluma katılma durumunu sağlayacağını öngörür. Bu üç kategori altında toplanabilecek maddelerde karşılığını bulan çocuk hakları, 4 temel ilkeye3 dayanmaktadır: • Sözleşmenin 2. maddesinde yer alan ayrım gözetmeme ilkesi, tüm hakların, istisnasız bütün çocuklar için geçerli olduğunu ifade eder. Ayrıca devletlerin çocukları her tür ayrımcılığa karşı koruma yükümlülüğünün de altını çizer. İlgili Madde (ler): Madde 2: Ayrım Gözetmeme 1. Taraf Devletler, bu Sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her çocuğa, kendilerinin, anne babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken, mülkiyet, sakatlık, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım gözetmeksizin tanır ve taahhüt ederler. 2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, yasal vasilerinin veya ailesinin öteki üyelerinin durumları, faaliyetleri, açıklanan düşünceleri veya inançları nedeniyle her türlü ayırıma veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkili biçimde korunması için gerekli tüm uygun önlemi alırlar • Sözleşmenin 3. maddesinde yer alan çocuğun öncelikli yararı ise çocuğun dahil olduğu herhangi bir durumda ilk olarak gözetilmesi gerekenin bu çocuğun yüksek yararı olduğunu ifade eder. Çocuğun öncelikli yararı, her zaman ilgili yetişkinlerin (ana baba, öğretmen, veli) çıkarlarından önce gelecektir. Bununla birlikte, çocuğun öncelikli yararının ne olduğu ve bunun nasıl belirleneceği tartışmaya açık, zorlu bir konudur. İlgili Madde (ler): Madde 3: 1. Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir. 2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, vasilerinin ya da kendisinden hukuken sorumlu olan diğer kişilerin hak ve ödevlerini de göz önünde tutarak, esenliği için gerekli bakım ve bu amaçla tüm uygun yasal ve idari önlemleri alırlar. 3. Taraf Devletler, çocukların bakımı ve korunmasından sorumlu kurumların, hizmet ve faaliyetlerin özellikle güvenlik, sağlık, personel sayısı ve uygunluğu ve yönetimin yeterliliği açısından, yetkili makamlarca konulan ölçülere uymalarını taahhüt ederler. • Sözleşmenin 6. maddesinde yer alan yaşama ve gelişmesinin desteklenmesi ilkesi çocuğun yaşayıp gelişmesinin garanti altına alınmasından devletin sorumlu tutar. Devlet, ebeveynlerin sosyo- ekonomik durumu ve çocuğa yaklaşımı gibi unsurlar da dahil olmak üzere, çocuğun haklarına uygun biçimde yaşama ve gelişmesini sağlamakla yükümlüdür. İlgili Madde (ler): Madde 6: 1. Taraf Devletler, her çocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğunu kabul ederler. 2. Taraf Devletler, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azami çabayı gösterirler. Madde 27 1. Taraf Devletler, her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler. 2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu; sahip oldukları imkanlar ve mali güçleri çerçevesinde öncelikle çocuğun anne babasına veya çocuğun bakımını üstlenen diğer kişilere düşer. 3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanakları ölçüsünde, anne babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişilere çocuğun bu hakkının uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve gereksinim olduğu takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destek programları uygularlar. 4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; anne babası veya çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından, çocuğun bakım giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun önlemi alırlar. Özellikle çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun ülkesinden başka bir ülkede yaşaması halinde, Taraf Devletler bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara katılmayı veya bu tür anlaşmalar aktinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerin yapılmasını teşvik ederler. • Sözleşmenin 12. maddesinde yer alan çocuğun görüşlerine saygı ilkesi çocuğun her konuda görüş bildirme ve kendisini etkileyen meselelerde görüşlerinin dikkate alınması gerekliliğini vurgular. İlgili Madde (ler): Madde 12: 1. Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun, kendini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere çocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek suretiyle tanırlar. 2. Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada çocuğun ya doğrudan doğruya veya bir temsilci yada uygun bir makam yoluyla dinlenilmesi fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak çocuğa, özellikle sağlanacaktır. Madde 13: Düşünce Özgürlüğü 1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir; bu hak, ülke sınırları ile bağlı olmaksızın yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir. 2. Bu hakkın kullanılması yalnızca; a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı, b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyle ve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konu olabilir. Madde 15: Örgütlenme Özgürlüğü 1. Taraf Devletler, çocuğun dernek kurma ve barış içinde toplanma özgürlüklerine ilişkin haklarını kabul ederler. 2. Bu hakların kullanılması, ancak zorunlu kılınan ve demokratik bir toplumda gerekli olan ulusal güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni yararına olarak ya da kamu sağlığı ve ahlakın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amaçlarıyla yapılan sınırlandırmalardan başkalarıyla kısıtlandırılamaz. Bu dört ilke Sözleşmede yer alan tüm maddelerin dayanağını oluşturmaktadır. Ancak bu dört ilke bir arada değerlendirildiğinde, Sözleşme’de hedeflenen haklar bütünü ortaya çıkmış olur. Örneğin çocuğun öncelikli yararının nasıl belirleneceği konusundaki tartışma, çocuğun görüşlerine saygı ilkesi uygulandığında daha az karmaşık bir hale gelebilir. Ya da ayrımcılık ilkesi, devletin yaşama ve gelişme konusundaki yükümlülükleri için temel bir yol gösterici olabilir. Çocuk haklarının korunmasından da çocuklar ve yetişkinler de dahil olmak üzere herkes sorumludur. Aile, çocuğun bakım ve gözetiminde ilk sorumluluğa sahiptir ve aynı zamanda çocuğun yetiştirilmesinde ve yönlendirilmesinde de sorumlulukları vardır. Aile çeşitli nedenlerle bu sorumluluğunu yerine getiremediğinde çocuğun bakım ve gözetiminde ikinci sorumluluğa sahip olan devlet devreye girer. İlk önce ailenin desteklenmesi, çocuğun yaşamında risk oluşturan durumların ortadan kaldırılması gerekir. Devlet yetkilileri sorumluluklarını yerine getirebilmek için “hükümetler” ya da “karar alıcılar” tarafından desteklenir. Uluslararası düzeyde çocuk haklarının gerçekleştirilmesi için çalışan kuruluşlar bu konuda hükümetlere yol gösterir ve evrensel insan hakları belgeleri doğrultusunda yasalar oluşturmalarını ve hayata geçirmelerini ister. Medya ise tüm destek halkalarının ortak paydasında yer alır. “GENÇLERLE ÇOCUK HAKLARI” ÖRNEK OTURUMLAR Bu bölümde, eğitim sonrası kendi örgütlenmelerinizdeki gençlere yönelik çocuk hakları ile ilgili örnek oturumlara yer verilmiştir. Bu oturumlar; 15-19 Temmuz’da yapılan eğitimde sizlere uygulanmış etkinliklere benzer etkinliklerdir. A.Çocuk Kim? Ve Çocuk Gelişimi Oturumu (1,5 Saat) Oturum Hedefleri:
Malzemeler:
Akış
Toplumda farklı çocuk algıları vardır. Hak temelli çocuk tanımı tartışmasında aşağıdaki noktalar vurgulanmalıdır:
4. Çocuk Gelişimi çalışması (süre 30 dk.) - Ortaya fiş şeklinde çocukların farklı gelişimsel özellikleri, boş kağıt ve kalemler koyulur. Bir duvara ya da boş bir alana farklı yaşları işaret eden sayılar sırayla asılır: (0,2,3,6,8,11,15,18) Ardından katılımcıların büyük grup şeklinde bu alana çocukların gelişim özellikleri sunumunu hazırlamaları istenir. Bittikten sonra grubun sunum yapması istenir. - Ardından aşağıdaki sorularında yardımıyla eğitmen devam eder: • Neye göre yerleştirme yaptınız? • Değiştirmek istedikleriniz var mı? • Yerleştirmekte zorlandığınız özellikler oldu mu? • Özelliklere ait somut örnekleriniz var mı? • Neden özellikler yaşlara göre farklılık gösteriyor? Bu bölümde çocukların farklı yaşlarda farklı gelişimsel özelliklerini bilmenin öneminin ve çocukları her koşulda “her çocuğun biricikliğinin” altı çizilmelidir. EK: Çocuk Gelişimi Şeritleri Aşağıdaki özellikleri başka bir dosyada font numarası büyütülerek basılır ve her özellik şeritler halinde kesilir. BEBEKLİK
2-3: İlk Çocukluk
3-6: Oyun Çağı
Okul çağı
Ergenlik:
B. Çocuk Haklarına Giriş (30 dakika) Oturum Hedefleri:
Malzemeler:
Akış
Çocuk haklarının ayrıca tanımlanmasının nedenleri üzerinde durulur. Çocukların tüm insanlar gibi birer birey olduğu, ancak yaşama başkalarına bağımlı olarak başladıkları, görüşlerinin nadiren dikkate alındığı, toplumsal değişimlerin ve uygulanan politikaların çocuklar üzerinde diğer grupların hepsinden daha güçlü bir etkisi olduğu paylaşılır. Tüm bu nedenlerle ve çocukları ihmal etmenin önemli ve uzun vadeli sonuçları olduğundan dolayı çocuk haklarının ayrıca tanımlanmasına ihtiyaç duyulduğu belirtilir.
Oturum Hedefleri:
Malzemeler: -Katılımcı sayısı kadar kalem -Not defteri ya da dosya kağıtları -Büyük beyaz poster kağıtları -Tahta kalemleri -Katılımcı sayısı kadar Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin basitleştirilmiş versiyonu (EKLER bölümümde) Akış
Ayrım gözetmeme: http://www.youtube.com/watch?v=yzl0uqqkpKU ya da http://www.youtube.com/watch?v=LK5a-DYzBWk&feature=relmfu Yüksek yarar: http://www.youtube.com/watch?v=M4v5Lb5qPq8 Yaşama ve Gelişme: http://www.youtube.com/watch?v=NeRdAbBso9g&feature=relmfu Katılım: http://www.youtube.com/watch?v=xKBu2B8xZYE&feature=related
3. Paylaşım ve Sorgulama (45 dk.) - Bireysel çalışmalar bittikten sonra, ilk önce birinci sorunun cevapları alınarak panoda benzerlikler ve farklılıklar tablosu hazırlanır. - Ardından ikinci soruya yönelik cevaplar alınır. Alınan cevaplar büyük beyaz bir kağıda yazılır. Özellikle şaşırtan maddeler konuşulurken nedeninin de açıklanması istenir. Ardından son soru ile ilgili isteyen katılımcılardan cümleleri alınır. - Ardından aşağıdaki sorular eşliğinde sorgulama yapılır? • Sözleşmenin tamamını incelemek sizlere neler düşündürdü? Neler hissettirdi? • Bazı maddeleri ilk defa duyuyor olmak size ne düşündürdü? Bu maddeleri şu an biliyor olman nasıl? • Sözleşmenin ruhu konusunda gelen cevapların benzerlikler ve farklılıkları neler? • Sözleşmenin temel ilkeleri olsa neler olurdu sizce? • Sözleşmenin hayata geçmesi konusunda neler düşündürdü?
Eğitim sonrasında en az bir kez Söz Küçüğün oyununu çocuklarla oynamanız beklenmektedir. Oyun sonrasında etki değerlendirme çalışması için gerekli formları doldurup bize ulaştırmanız öngörülmektedir. Bu formların bir tanesi oyunu oynatan kolaylaştırıcının gözlem yaparak oyun esnasında dolduracağı “Gözlem Formu”dur. Diğeri ise oyun sonrasında çocuklarla doldurulacak “Çocukla Yüz yüze değerlendirme formu” dur. Bu formu çocuklarla birebir, yüz yüze doldurmanız tercih sebebidir. Sadece vakit ya da başka kısıtlılıklar olduğunda formu çocuklara dağıtarak çocukların kendilerinin doldurulması istenebilir. Bu formların son halleri sizlerle mail ortamında paylaşılacaktır. Kutu oyununu oynatmanın dışında kutu oyunu içindeki materyalleri kullanarakbir çocuk grubuyla aşağıdaki örnekleri verilen atölyelerden en az birini yapmanız beklenmektedir. Söz Küçüğün Oyunu Haklar-Olaylar Uygulaması Süre: 90 dk Yaş Grubu: 12-14 yaş Katılımcı Sayısı: 10-15 kişi Başlamadan Önce Hatırlatmalar:
Materyaller: Katılımcı sayısı kadar hak kartı Olay olay kartları Akış: 1- Kolaylaştırıcı katılımcılara kendini tanıtıp etkinlik hakkında kısa bir bilgilendirmede bulunur. Daha sonra çocuk, hak,sözleşme kavramları açıklanır. Çocuk Haklarına ilişkin kısa bir giriş konuşması yapılır ve etkinlik kapsamında bu haklara değinileceği belirtilir. 2-Her bir katılımcıya birer hak kartı dağıtılır ve en az bir kere kendi içinden okuması istenir. 3-Olay Olay kartını okumak üzere gönüllü bir katılımcı davet edilir. Seçenekleri ile birlikte olay okunur ve doğru cevap verilene kadar salondaki katılımcılara söz hakkı verilir. Doğru cevap alındıktan sonra kart üzerinde olayla ilgili açıklama aynı gönüllü tarafından gruba okunur. 4-Açıklama okunduktan sonra katılımcılara ellerindeki hak kartlarının bu olayla ilgili olup olmadığı gönüllü katılımcı tarafından sorulur, tahminde bulunulması istenir. Gönüllü elindeki olay olay kartının en altında olayın hangi hak kartı ile ilgili olduğunu göreceğinden gelen tahminlerin doğru olup olmadığını grupla paylaşır. 5-Doğru tahminde bulunan gruptaki katılımcı/katılımcılar ellerindeki olayla ilgili hak kartını gruba okuması talep edilir. Not: Olay kartının birden fazla hak kartıyla ilgili olması durumunda etkinlik zamanınız yeterli ise tüm ilgili kart isimleri bulunana kadar grubun tahminlerde bulunmasına izin verilir. Zaman sıkıntısı yaşanıyorsa gruptan sadece 3 kişiye tahmin hakkı verileceği, doğru hak kartlarının bilinmemesi halinde gönüllü katılımcının ilgili hak kartını açıklayacağı belirtilir. Daha sonra ilgili hak kartını elinde bulunduran katılımcı kartı okumak üzere orta yere davet edilir 6- Kolaylaştırıcı okunan hak kartının anlaşılamaması veya ekstra bir bilgi verilmesi gereğini duyarsa bu aşamada gruba açıklamada bulunabilir. Olayla ilgili katılımcılardan zamanın elvermesi halinde soru alınabilir veya ilgi çekici örnekler paylaşılabilir. 7-Kart okuyan gönüllüye teşekkür edilip yerine oturması istenir. Yeni olay kartını okumak için başka bir gönüllü davet edilir. El kaldıran katılımcılardan gönüllü seçilirken cinsiyet dengesi ve aynı etkinlikte daha önce gönüllü olup kart okuyup okumadığı dikkate alınarak seçim yapılmalıdır. Mümkün olduğunca herkese eşit fırsat tanınmalıdır. 8-Etkinlik için ayrılan süre içerisinde yukarıdaki süreç tekrarlanarak mümkün olduğunca çok olay grupla paylaşılması sağlanır. Okulun ihtiyacına veya o bölgede yaşanan hak ihlallerine, etkinlik esnasında gözlem sonucunda ihtiyaca duyulan konularda Olay olay kartları sıralanabilir. Verilen süre içersinde tüm olay olay kartlarının okunması mümkün olmadığından ağırlıklı olarak konuşulması veya paylaşılması gereken bir konuları içeren olay kartları seçilerek gönüllülere verilebilir. 9- Etkinliğin son 15 dakikası soru-cevap ve değerlendirmeye ayrılmalıdır. Renkler - Haklar Oyunu Süre: 30-60 dk Yaş Grubu: 12-14 yaş Katılımcı Sayısı: 10-12 kişi (Eğer 12 kişi üstünde ise sayılar ile de oynayabilirsiniz.) Başlamadan Önce Hatırlatmalar:
Materyaller:
Akış:
Oyun bittikten sonra aşağıdaki sorular yardımıyla oyun üzerine konuşulur:
Katılımcılardan hak vurgusu gelmezse; bu oyunda, renk kartlarının hakları temsil edebileceğinden bahsedilir. Herkesin haklara sahip olduğu ama haklarını kullanması için mücadele etmesi, dayanışmasına benzediğinden bahsedilir. Ebenin ise haklarımızı kullanmamızı kısıtlayan, elimizden alan olarak düşünebileceği belirtilir. EKLER Basitleştirilmiş Çocuk Hakları Sözleşmesi 1* Her birey on sekiz yaşına kadar çocuk olarak kabul edilir. Her çocuk vazgeçilmez haklara sahiptir. 2*Çocuk Hakları, bütün çocuklar içindir. Doğum yerleri, konuştukları dil ne olursa olsun fark etmez. Büyüklerinin inançları ya da görüşleri nedeniyle hiçbir çocuğa ayrım yapılmaz. 3* Çocuklarla ilgili bütün yasa ve uygulamaları oluşturanlar, önce çocukların yararını düşünmek zorundadır. Devlet, çocukların koruma ve bakımını üstlenenlerin sorumluluklarını yerine getirmeleri için önlemleri alır ve onların sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerine bakar. 4* ÇHS’de yazılı olan hakların uygulanması için gereken her türlü çabanın gösterilmesi gerekir. Devlet çocukların bu haklardan yararlanmasını sağlar. 5* Devlet, hakların uygulanması konusunda çaba gösterirken başta anne baba olmak üzere çocuktan sorumlu olan kişilerin haklarına karşı saygılı olur. 6* Yaşamak, her çocuğun temel hakkıdır ve herkesin ilk görevi çocukların yaşamını korumaktır. 7* Her çocuğun bir isme ve vatandaşlığa sahip olma hakkı vardır. Devlet, çocuk doğduğunda bu ismi kaydeder ve çocuğa bir kimlik verir. 8* Çocuklara verilen isim, vatandaşlık hakkı ve aile bağları korunmalıdır. Tüm bunlar zorla değiştirilemez ve alınamaz, değiştirilmek istenir ya da çocuğun elinden bu haklar alınırsa devlet bu duruma karşı çıkmalıdır. 9* Her çocuğun ailesiyle birlikte yaşama hakkı vardır. Anne baba çocuğa bakamıyorsa, çocuk bu durumdan zarar görmesin diye ona başka bir bakım sağlanmalıdır. Bu durumda da her çocuğun, anne ve babasıyla düzenli olarak görüşebilme hakkı vardır. 10* Anne babası ayrı ülkelerde yaşayan çocukların aileleriyle birlikte olabilmeleri için devletler kolaylık gösterir. 11* Anne ve babalarının izni olmadan hiçbir çocuk başka bir ülkeye götürülemez. Çocukları bu şekilde başka yerlere götüren kişilere karşı mücadele edilmesi gerekir. 12* Her çocuk, görüşlerini serbestçe ifade etme, kendisini ilgilendiren her konuda görüşlerinin dikkate alınmasını isteme hakkına sahiptir. Herkesin çocukları dinleme, onların fikirlerini öğrenme ve onlara saygı gösterme sorumluluğu vardır. 13* Her çocuğun duygu ve düşüncelerini istediği şekilde açıklama hakkı vardır. Çocukların da başka kişilerin zarar görmemesi için gerekeni yapmaları gerekir. 14* Her çocuğun, kendi düşüncesini geliştirme ve istediği dini seçme hakkı vardır. Bu konularda çocukları büyüten yetişkinlerin de onlara yol gösterme hakkı ve sorumluluğu vardır. 15* Çocukların arkadaşlarıyla barış içinde toplanabilme, dernek kurabilme ya da derneklere üye olma hakkı vardır. 16* Hiç kimse çocukların onurunu kıramaz, onları küçük düşüremez, özel hayatına karışamaz. Çocukların bu hakkı yasalarla korunur. 17* Devlet, kitle iletişim araçlarının, çocuğun gelişimi açısından önemini kabul eder. Çocuğun bunlarla çeşitli bilgi ve belgelere ulaşmasını sağlar, kendi kültürü ve dili bakımından bu araçlarla alabileceği gereksinimleri karşılar. Ayrıca kitle iletişim araçlarının verebileceği her türlü zarardan çocukları korur. 18* Çocukların yetişmesinden ve gelişmesinden sorumlu olan büyükler, bu sorumluluklarını en iyi biçimde yerine getirirler. 19* Hiç kimse, çocuklara karşı olan sorumluluklarını onlara zarar verecek şekilde kullanamaz. Devlet çocukların hiçbir zarara uğramaması için her türlü önlemi almakla yükümlüdür. 20* Her çocuğun ailesinden yoksun kaldığında ya da aile ortamı onun için uygun olmadığında devletten özel koruma ve yardım alma hakkı vardır. Anne babasıyla birlikte yaşayamayacak çocuklar için özenli bir araştırmayla iyi aileler bulunur. 21-22* Yaşadığı ülkenin dışında bir başka ülkeye gitmek zorunda kalan her çocuğun, gittiği ülke tarafından korunma hakkı vardır. 23* Engelli çocukların özel olarak korunma ve saygı görme hakkı vardır. Devlet engelli çocukların bakımını, eğitimini sağlayacak kurumları oluşturma sorumluluğuna sahiptir. Engelli çocukların ailelerine her türlü yardım yapılır. 24* Her çocuğun sağlık hizmetinden yararlanma hakkı vardır. Hastalıklardan korunması devletin ve toplumun güvencesi altında olup çocukların beslenmesine, aşılanmasına, çevrenin temizliğine ve diğer sağlık koşullarına dikkat edilir. Hastalanan çocuklar tedavi edilir. 25* Çocuk haklarına uygun olarak kreşler, çocuk yuvaları, yurtlar, okullar, çocuk hastaneleri oluşturulur, bunlar düzenli olarak kontrol edilir. 26-27* Her çocuğun gelişme hakkı ve sağlığı güvence altında olmalıdır. Bu konuda çocukların daha iyi bir yaşam sürdürmeleri için gerektiğinde yardım edilir. 28* Her çocuk eğitimini tam yapabilmek için desteklenir ve korunur. İlköğretim parasız ve hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm çocuklar için hak ve zorunludur. 29-30* Çocuklara verilen eğitim onların gelişimlerini en fazla ölçüde sağlayacak düzeyde olmalıdır. Eğitim, çocukların hoşgörüsünü, kendi kültürüne ve farklı kültürlere saygısını, ayrımcılığa karşıtlığını, doğaya saygısını arttıracak biçimde düzenlenir. Çocuğun kendi kültürü, bulunduğu ülkedekinden farklıysa gelişim ve eğitim hakkının her aşamasında buna gereken özen gösterilir. 31* Çocukların boş zamanlarını değerlendirebilmeleri, kendilerini geliştirebilmeleri için oyun bahçeleri, çocuk kulüpleri, kütüphaneler, spor ve kültür merkezleri açılmalıdır. Her çocuğun bu tür etkinliklere katılma hakkı vardır. 32* Çocukların okula gitme, oyun oynama hakkı vardır. Onlar yetişkinler gibi çalıştırılamazlar. Çalışmak zorunda kalırlarsa yapacakları iş onların sağlığı ve eğitimleri için sorun oluşturmamalıdır. 33* Bütün çocuklar her türlü zararlı maddelere karşı korunur. Bu tür maddeleri üretip çocuklara veren kişiler cezalandırılır. 34* Çocukları bedensel ve ruhsal yönden örseleyecek hiçbir yaklaşıma izin verilemez. 35* Devlet, çocukları koruma ve çocukları kaçırıp onları satan, onları çalıştırmak isteyen kişilerle mücadele etme sorumluluğuna sahiptir. 36* Hiçbir kişi kendi çıkarları için çocukları kullanamaz. Devlet böyle bir duruma karşı her çocuğu korur. 37* Çocuklar hiçbir şekilde insanlık dışı yöntemlerle ya da aşağılanarak cezalandırılamaz. Bir çocuk suça itilmişse ona uygulanacak ceza yaşına ve gelişimine uygun, onun eğitimini engellemeyecek şekilde olmalıdır. 38* Her çocuğun barış ortamında yaşama ve savaşlardan korunma hakkı vardır. Çocukların askere alınmaması gerekir. Devlet, çocukları silahlı çatışmalardan ve sonuçlarından korumakla sorumludur. 39* Çocuklar çeşitli nedenlerle zarar görmüşlerse onların iyileştirilmeleri için çalışmalar yapılır, bir daha aynı şekilde zarar görmemeleri için önlemler alınır. 40* Yasalarla sorunu olan çocuklar bu durumdan tek başlarına sorumlu değildir. Çocuklar farkında olarak kimseye zarar vermez. Suça itilen çocuklar, yetişkinler gibi cezalandırılamaz, özel yasalarla yeniden topluma kazandırılırlar. 41* Bir devletin yasaları burada belirtilen hükümlerden daha iyiyse, bunlar hiçbir şekilde değiştirilemez. 42* Devlet, ÇHS’nin herkes tarafından öğrenilmesini sağlar. 43* ÇHS’nın uygulanmasını değerlendirmek üzere Çocuk Hakları Komitesi kurulmuştur. 44* Devlet ve o ülkede yaşayan insanlar Çocuk Hakları Komitesine, çocuk haklarıyla ilgili durum hakkında bilgileri vermekle sorumludur. 45* İlgili kuruluşlar Çocuk Hakları Komitesinin çalışmalarına kolaylık ve yardım sağlar. ***
NOT: Çocuk Hakları Sözleşmesi 54 maddeden oluşmaktadır. Sözleşmenin bundan sonra 54’e kadar devam eden maddeleri, sözleşmenin devletler tarafından nasıl imzalanacağı, onaylanacağı ve yürütüleceği ile ilgilidir. ÖNERİLEN KAYNAKLAR:
http://cocukcalismalari.bilgi.edu.tr/images/PUSULACIK.pdf Not: Pusulacık içersinde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin orijinal ve çocuk dostu hallerini bulabilirsiniz.
http://www.amnesty.org.tr/ai/system/files/insanhaklariicinilkadim.pdf
1 Bu bölüm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi’nin farklı çalışmalar için hazırladığı metinlerden derlenmiştir. 2 Sözleşmenin Çocuk Dostu versiyonu ve orjinali EKLER bölümünde sunulmuştur. 3 Çocuk hakları ile ilgili farklı kaynaklarda bu dört temel ilke yerine “şemsiye haklar” ifadesini de görebilirsiniz. 4 Çocuk Haklarına Dair sözleşmeden ve ilkelerinden söz etmek için Çocuk Çalışmaları Birimi tarafından hazırlanan ÇHS tanıtım videosu da bu oturumun bilgi verme aşamasında kullanılabilir. Videoya Eylül ayından itibaren Çocuk Çalışmaları Birimi Vimeo sayfasından (http://vimeo.com/user10611068/videos) erişilebilir. 11.12.1994 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, kısaca Çocuk Hakları Sözleşmesi olarak bilinen ‘Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’den kısaltarak uyarlayanlar: Ezgi Koman, Deniz Kırımsoy, Emrah Kırımsoy. Yüklə 124,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
