İyiliği Emretmek ve Kötülükten Alıkoymak

3⁷⁶ el-Mübin-ül-Muin li-Şerh-il-Erbain: 189.

3⁷⁷ Fethu’l- Mübin li-Şerhi’l-Erbain: 220.

3⁷⁸ Müslim-Kitabu’l-İman’da: (Münkeri nehyetmek imandandır babında).

3⁷⁹ Ahkâmu’l-Kur’an: 2/38.

3^{80 0} et-Teysir bi-Şerhi’l-Cami-is Sağir: 2/418.

3⁸¹ Fethu’l-Mübin li-Şerhi’l-Erbain: 220.

3⁸² Gazali şu yorumla bu noktayı vuzuha kavuşturur: “Bir adamı cahillikle itham etmek, ona eziyettir. Her işinde ve özellikle şer’i meselelerde cehaleti çok az kimseler kabul eder. Bunun için hiddetli kimseler cehalet ve hataları üzerine ikaz edildikleri zaman, hemen öfkelenirler ve cehalet perdelerinin açılmaması için, bile bile hakka karşı direnir dururlar. İnsan tabiatı, mahrem yerini örtmekten daha ziyade cehaletini örtmeye meyleder. Çünkü cehalet insanda manevi bir çirkinlik ve yüzkaralığıdır. Sahibi daima kınanır.” (İhya –Terc. cilt: 2, sh:810) (Çeviren).

3⁸³ İhyâ-u Ulûmi’d-Din: 2/289-292.

3⁸⁴ el-Hucurat: 9.

3⁸⁵ Es-Sâbûni Tefsir-ul Ahkâm: (c:2, sh:494) de şöyle der: “Mü’minlerin arasını düzeltmek farzdır. Ortaya çıkacak anlaşmazlıkların önlenmesi için aralarını bulmak farzdır. Tecavüz sulh yoluyla önlenemediği takdirde kılıç (silah) kullanmak farzdır. İslam’ın birliğini korumak ve mustaz’aflardan zulmü defetmek için mütecavize karşı koymak (beş vakit namaz gibi) farzdır” (Çeviren).

3⁸⁶ Ahkâm-ul Kur’an: 3/493.

3⁸⁷ el-Keşşaf: 1/224-225.

3⁸⁸ Ahkâm-ul Kur’an: 2/224.

3⁸⁹ el-Câmiu li-Ahkâm-il-Kur’an: 4/49.

3⁹⁰ el-Camiu li-Ahkâm-il Kur’an:

3⁹¹ İhyâ: 2/277 (Zalim yöneticiye karşı hak sözü söylemek cihadın en üstünüdür. Nitekim hadis açıktır. İmama karşı söylenmesi caiz olan bu gibi hak sözü başkalarına karşı söylemek için imamdan (devlet başkanından) izin almaya ne lüzum vardır? İşte çalgı aletlerini kırmak ve içki dökmekte de hüküm aynıdır. İdarecilerden müsaade almadan, eskilerin devamlı onlara öğüt vermeleri, onlardan müsaade olmaya gerek olmadığının kesin bir delilidir. Hatta emredilen ma’rufu vali ve yöneticiler kabul ederlerse ne âlâ; şayet kızarlarsa, onların kızmaları münker bir harekettir, bunu reddetmek vaciptir) (İhyâ-Terc: 2/7827 ‘Çeviren).

3⁹² Şerh-u Sahih-i Müslim: 1/51 (Terc: 1/282).

3⁹³ et-Turuk-ul Hükmiyye fi-Siyaset-iş-Şer’iyye: 256.

3⁹⁴ Bedâi-üs-Sanai fi-Tertib-iş-Şerai: 7/176.

3⁹⁵ et-Teşrî-ül-Cinaî: 1/86.

3⁹⁶ Ahkâm-ul-Kur’an: 2/37-38.

3⁹⁷ et-Teşri-ul-Cinaî: 1/511-512.

3⁹⁸ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/284 (Terc: 2/799).

3⁹⁹ el-Bahr-ur-Râik Şerh-u Kenz-id-Dakaik: 5/42.

4⁰⁰ A.g.e.

4⁰¹ A.g.e.

4⁰² el-Bahr-ur-Râik Tekmilesi: 302.

4⁰³ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/290.

4⁰⁴ A.g.e.

4⁰⁵ A.g.e.

4⁰⁶ Tekmilet-u Bahr-ir-Râik: 302

4⁰⁷ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/291

4⁰⁸ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/291 (... Mesela: Kötü bir insan bir kadınla gayri meşru halde çalgısını çalmaya devam ediyor. Arada ırmak veya duvar gibi bir engel varsa, okunu eline ve adama: “Bu işten vazgeç, yoksa seni öldürürüm” der. Şayet vazgeçmezse öldürmemek şartıyla ayaklarına nişan almak suretiyle atar ve bu hususta da tedrice riayet eder. Bütün bunlar kötülüğü önlemek içindir. İmkan nispetinde kötülüğü önlemek vaciptir. Burada Allah hakkı ile kul hakkı arasında fark yoktur...) (İhyâ-u Ulumi’d-Din: Terc: 2/816) (Çeviren).

4⁰⁹ İhyâ-u Ulumi’d-Din:2/291-292.

4¹⁰ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/292.

4¹¹ Ahkâm-ul-Kur’an (İbnül Arabi: 1/122).

4¹² Şerh-u Sahih-i Müslim: 1/52 (Terc: 1/283).

4¹³ el-Keşşaf: 1/225.

4¹⁴ Bu münasebetle burada bir açıklama yapmak gerekir. Çünkü bazı kimseler ma’ruf ve münker kavramları arasındaki inceliği tefrik edemiyorlar. Fakat İmam Gazali’nin genişçe temas ettiği bir fark vardır. Şöyle ki: “Münker” ‘ma’siyet’ kelimesinden daha kapsamlıdır. Mesela, bir kimse bir çocuğun veya delinin içki içtiğini gördüğünde onun içkisini dökmesi gerekir. Aynı şekilde bir delinin, deli bir kadınla veya bir hayvanla zina ettiğini gördüğünde, onu bu fiilinden men eder. Bu şekilde işlenen bir fiil, insanlar arasında açıkça işlense bile fuhuş sayılmaz. Hatta böyle bir fiili açıktan değil de gizli yapsa dahi yine mani olunması gerekir. Delinin işlediği bu fiile “ma’siyet” denmez. Çünkü asi olmadan ma’siyet olmaz. Çocuk ile deli mükellef olmadığından, onlara asi denemez. Fakat “münker” ifadesi şer’an inkar ve men edilmiş bir iş olması bakımından buna münker denir. Bu bakımdan “münker’ kelimesi “ma’siyet’ kelimesinden daha genel ve geniş kapsamlıdır. Küçük ve büyük günahları “münker”’ kelimesinin kapsamına aldık. Artık ma’rufu emr münkeri nehiy büyük günahlara mahsus değildir. Hatta küçük günahlardan oldukları halde hamamda mahrem yerini açmak, yabancı kadınla bir arada bulunmak ve yabanca kadınlara bakmaktan men etmek de vaciptir. (İhya: 2/285).

4¹⁵ Mebâriku’l-Ezhar Şerh-u Meşâriki’l-Envar: 1/51.

4¹⁶ İrşâdü’l-Akl-is-Selim: 2/489.

4¹⁷ el-Mübinu’l-Muin li-Fehm-i Erbain: Sh:189.

4¹⁸ el-Hucurat: 12

4¹⁹ Ebu Davud, Kitabu’l-Edeb (Tecessüs babın)da rivayet etti.

4²⁰ A.g.e.

4²¹ A.g.e.

4²² a) İmam Malik el-Muvatta –Kitabu’l-Hudud (yaptığı zina fiilini bizzat itiraf eden) babında rivayet etti. (c3/43).

4²³ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/285.

4²⁴ el-Ahkâmü’s-Sultaniyye: 243.

4²⁵ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/285.

4²⁶ el-Ahkâm-üs-Sultaniyye: 243.

4²⁷ İhyâ-u Ulumi’d-Din: 2/285.

4²⁸ A.g.e. 2/286.

4²⁹ A.g.e. 2/286.

4³⁰ A.g.e.: 2/286.

4³¹ el-Ahkâmü’s-Sultkaniyye: 231-232.

4³² Amr b. As Rasulullah’tan (s.a.v.) şöyle buyurduğunu işittiğini bize rivayet etmiştir: “Hakim hükmedeceği zaman içtihad eder ve isabetli bir hüküm verirse, onun için iki ecir vardır. Hükmedeceği vakit içtihad eder, fakat hata ederse, buna da bir içtihad ecri vardır” (Buhari-Müslim rivayet etmiştir) Riyazü’s-Salihin Terc: 3/354. Hadis No: 1888 (çeviren).

4³³ el-Mübinu’l-Muin li-Fehmi Erbain: 190.

4³⁴ A.g.e.: 190.

4³⁵ İhya: 2/287.

4³⁶ et-Turuku’l-Hükmiyye fi’s-Siyaset-iş-Şer’iyye: 254.

4³⁷ A.g.e.:256.

4³⁸ A.g.e.: 254.

4³⁹ et-Turuku’l-Hükmiyye fis-Siyaset-iş-Şer’iyye: 256.

4⁴⁰ Tirmizi-Birr ve Sıla (Çocuğun terbiyesi) babında rivayet etti. (Bir sa’: Bin dirhemlik hububat ölçeği). (Terc: c: 3/379).

4⁴¹ A.g.e.: 3/380 (Terc).

4⁴² Ebu Davud-Kitab-us-Salah (Çocuk ne zaman namaz kılmakla emrolunur) babında rivayet etti.

4⁴³ Redd-ül Muhtar Aled-Dürr-il Muhtar 3/261.

4⁴⁴ el-Bahr-ür Râik Şerh-u Kenz-id Dakâik: 5/49.

4⁴⁵ Âl-i İmran: 35.

4⁴⁶ Ahkâm-ul Kur’an: 2/12.

4⁴⁷ Redd-ül Muhtar Aled-Dürr-il Muhtar: 3/261.

4⁴⁸ A.g.e.

4⁴⁹ el-Bahr-ur-Râik: 4/171.

4⁵⁰ A.g.e.

4⁵¹ ed-Dürr-ül Muhtar: 2/883.

4⁵² A.g.e.: 2/883.

4⁵³ el-Bahr-ür Râik: 4/200.

4⁵⁴ el-İsrai: 23.

4⁵⁵ Tirmizi-Diye babında (babanın çocuğunu öldürmesi sebebiyle kısas uygulanır mı, uygulanmaz mı?) babında rivayet etti. (Terc: 3/14).

4⁵⁶ el-Hidaye Mea Şerhih-il İnayeti ala Hamiş-i Feth-il Kadir: 8/260.

4⁵⁷ Ahkâm-ul-Kur’an: 2/339, el-Bahr-ür-Râik: 5/78.

4⁵⁸ İhyâ: 2/280 (Terc: 2/788)

4⁵⁹ Redd-ul-Muhtar Aled-Dürr-il Muhtar: 3/261.

4⁶⁰ et-Teşri-ul-Cinai: 1/261.

4⁶¹ en-Nisa: 34.

4⁶² Tefsir-u İbn-i Kesir: 1/491.

4⁶³ Ahkâm-ul-Kur’an: 2/229.

4⁶⁴ Şerh-u Sahih-i Müslim: 1/51.

4⁶⁵ Kenz-üd Dekâik mea Şerh-il Bahr-ir-Râik: 5/48-49.

4⁶⁶ Şerh-u Sahih-i Müslim: 1/51.

4⁶⁷ el-Bahr-ür-Râik: 5/49.

4⁶⁸ A.g.e.

4⁶⁹ Bedâi-us-Sanai fi-Tertib-iş Şerai: 2/334.

4⁷⁰ Müslim-Kitab-ul Hacc (Haccet-ün Nabi babında) rivayet etti.

4⁷¹ Câmi-ul-Beyan: 5/41.

4⁷² Tenvir-ul-Ebsar: 3/262.

4⁷³ el-Hidaye Mea Feth-il Kadir: 4/217.

4⁷⁴ Bedâi-üs-Sanaî: 2/334.

4⁷⁵ et-Teşri-ul-Cinaî: 1/516-517.

4⁷⁶ el-Bahr-ür-Râik: 3/237

4⁷⁷ Redd-ül Muhtar Aled-dürr-il-Muhtar: 2/572

4⁷⁸ A.g.e. Burada zikredilen görüşler, Hanefi hukukçularının tercih ettikleri görüş olarak, “namazı terkeden kadına kocasının tazir cezası uygulayabileceği” noktasında düğümlenmektedir. (Bahr-ür-Râik: 5/49).

4⁷⁹ İhyâ-u Ulûm-id-Din: 2/280.

4⁸⁰ Lokman: 17.

4⁸¹ Kitabımızın başında ve I. bölümünde ele aldığımız “Bu görevin farziyeti ve önemi” adındaki araştırmamızı göz önünde bulundurun ve bir daha göz atın.

4⁸² Kur’an’ın mânâlarını iyiden iyiye düşünen kimse, onu tekrar tekrar okumak suretiyle daha evvelce anlamadığı bir çok mânâlar kendisine açılır. (Ebussuud). Ayette geçen “Allah’ı zikretmek” kısmına İbni Abbas (r.a.) şöyle mânâ vermiştir: “Allah’ın sizi anması, sizin onu anmanızdan daha büyüktür”.(Çeviren).

4⁸³ El-Ankebut: 45.

4⁸⁴ Mefâtih-ul Gayb: 6/578.

4⁸⁵ el-Hisbe fil İslam: 71.

4⁸⁶ el-A’raf: 199.

4⁸⁷ Ruh-ul Meâni: 9/146-147.

4⁸⁸ Mefâtih-ul Ğayb: 4/347.

4⁸⁹ Câmi-ul Beyan fi-Tefsir-il-Kur’an: 9/98.

4⁹⁰ el-Hilafetü vel-İmâmetü-Diyaneten ve Siyaseten: Abdulkerim Hatib: sh.158. (Çeviren).

4⁹¹ el-Mübin-ul-Muin Li-Fehm-il Erbain: 193-194.

4⁹² Ğarâib-ul Kur’an ve Rağaib-ul Furkan Ala Hâmişi İbni Cerir: 4/31-32.