Jizzax politexnika instituti

Tahliliyfikrlashsavolqo‘yishdanboshlanadi, muammosavollarorqaliyechiladi. Shuninguchundarsjarayonidasavolorqalitalabalardao‘zfikriniasoslashko‘nikmasinihosilqilishkattaahamiyatgaega.
O‘qituvchining savoli talabalarni fanni o‘rganishda boshqarish vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Aynan savollar, ularning mohiyati va vaziyatga ko‘ra qo‘llash, talabalarni tahliliy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi
Bunday metod asosida amaliy dars o‘tganda o‘quvchi-talabalar soni 25-30 nafardan oshmagani, ular iloji boricha bir-biriga nisbatan yuzma-yuz o‘tirgani ma‘qul. Eng maqbul holat «P» shaklida joylashtirishdir, lekin hamma vaqt ham bunday shaklda dars o‘tkazib bo‘lmaydi. Sababi, ko‘pincha bunga imkoniyat yo‘q. Ko‘pgina ilg‘or pedagoglarning fikricha, stollarni «archa» shaklida joylashtirgan ma‘qul. Bunda har bir talaba o‘qituvchiga nisbatan yarim burilishda joylashadi. Savol-javob, davra suhbati tarzida dars o‘tilganda stollarni yarim doira shaklida joylashtirish mumkin.
2.
Ma‘lumki, savollarsiz dars o‘tib bo‘lmaydi. Ta‘lim jarayonini qanday metodlar asosida tashkil qilishimizdan qat‘iy nazar, albatta savollardan foydalanamiz.
Aniq yo‘naltirilgan savollar asosidagi suhbat o‘qituvchining ko‘rsatmalari bo‘yicha olib boriladi. Suhbatning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan savollarni to‘g‘ri qo‘yishga bog‘liq. Ilgarigi mavzuda ko‘rib o‘tilgan savollar alohida yoki tizim shaklida qo‘yilish, ular oddiy yoki murakkab bo‘lishi mumkin.
Eng muhimi sаvоllаrni to‘g‘ri shаkllаntirish vа bеrish muhim. Ulаr o‘zаrо mаntiqiy bоg‘liqlikkа egа bo‘lishi kеrаk, o‘rgаnilаyotgаn sаvоl mоhiyatini оchib bеrishi, tizimdа bilimlаrni o‘zlаshtirishgа yordаm bеrishi kеrаk. Sаvоllаr mаzmuni vа shаkligа ko‘rа tа’lim оluvchilаrning rivоjlаnish dаrаjаsigа mоs kеlishi lоzim.
Esdа tuting: оsоn sаvоllаr fаоl bilish fаоliyatini rаg‘bаtlаntirmаydi, jiddiy munоsаbаt esа bilishgа rаg‘bаtlаntirаdi.
Savollar bilan bir qatorda xohish, istak tug‘diruvchi so‘zlardan ham foydalanish mumkin. Bunday so‘zlar talabalarning bildirayotgan fikriga, gapirishiga turtki beruvchi yoki qisqa mulohaza, maslahat tarzidagi masalan, «ha», «davom eting», «to‘g‘ri», «shunday qilib», «to‘g‘rirog‘i», «aniqrog‘i» kabilardir. Ko‘pincha bunday ta‘kidlar keng fikrlash imkonini berib, nisbatan yaxshi natijalarga erishishga olib keladi. Bunday savol esa, fikr doirasini anchagina cheklaydi va qisqa mulohaza, do‘stona ohangda yoki iltimos shaklida ifodalanadi. Ular ko‘rsatma tariqasida «asoslab bering», «xulosa chiqaring», «yakun yasang», «xarakterlang» va hokazo tarzida ifodalanadi. O‘qituvchi doimo o‘z oldiga qanday savol berish kerak yoki qanday qilib to‘g‘ri savol bersam bo‘ladi, degan masalani qo‘yadi. Masalani quyidagicha hal qilish mumkin:

•