Kamil insan Müəllif: Ustad Şəhid Mürtəza Mütəhhəri

RUHİ QÜDRƏT

İndi isə islam me᾽yarları ilə bir mətləbi açıqlamaq istəyirəm və söhbəti Peyğəmbərdən (s) nəql edilmiş bir rəvayətlə başlayıram.

Hədis kitablarında nəql edilib ki, Peyğəmbər (s) Mədinədəki məhəllələrdən birindən keçəndə bir qrup gənc müsəlmanın, güclərini yoxlamaq üçün daş qaldırdığını gördü. Onlar bu günkü ağırlıq qaldıranlar kimi, həmin böyük daşı qaldırmaqla güclərini sınayırdılar, biri daşı yerindən bir az qaldıra bilirdi, o biri ondan bir az çox və nəhayət hamı daşı yuxarı qaldırmağa çalışırdı. Peyğəmbər (s) onların yanında dayanaraq buyurdu: Mən sizə bu yarışda hakimlik edimmi? Onların hamısı sevindilər və dedilər: - Ey Allahın Peyğəmbəri! Bundan yaxşı nə ola bilər? Siz bizim bu yarışımıza hakimlik edin və bizlərdən hansımızın daha güclü olmağımızı deyin. Peyğəmbər (s) buyurdu: Yaxşı, mən hakim oluram, amma sizin daşı qaldırmağınıza ehtiyac yoxdur. Siz daşı qaldırmamış mən sizə hansınızın güclü olmasını müəyyənləşdirən bir me᾽yar və ölçü vasitəsi deyirəm. Soruşdular: Hansımız daha güclüdür? O həzrət buyurdu: Nəfsinin onu günaha sövq etməsi və onda günah meyli olmasına baxmayaraq, həmin istək müqabilində müqavimət göstərən şəxs daha güclüdür. Yə᾽ni insan, qarşısında olan günah bir işdən xoşu gəldiyi halda, həmin işdən uzaq olur və öz nəfsinin müqabilində dayanaraq bu istəyini həyata keçirməyir!

Peyğəmbər (s) burada iradi gücün nəfsani istəklər müqabilində dayanması məsələsinə toxunub. Güc, insanın yalnız yerdən daş qaldırması və qüdrət, onun ağır çəkili əşyanı çiyinlərində aparması deyil. Bu, güc və qüdrətin bir növü, yə᾽ni fiziki gücdür ki, o, heyvanlarda da vardır və insanla heyvan bu gücə malik olmaq baxımından müştərəkdirlər. Mən bu növ qüdrətin kamal olmasını demək istəmirəm. Bu güc də kamaldır. Bəli güc də insan üçün kamillikdir. Amma insanda əzələ gücündən üstün digər bir qüdrət də vardır və o, iradənin gücüdür. İradənin gücü insanın nəfsani istəkləri müqabilində müqavimət göstərə bilməsidir.

Elə bu məntiqə görədir ki, islam əxlaqında, o cümlədən irfan ədəbiyyatımızda bu məsələ bir növ güc və qüdrət adlandırılıb. Peyğəmbər (s) həmçinin buyurub: İnsanların ən şücaətlisi nəfsani istəklərinə qalib gələndir. Burada da söhbət şücaət, qüdrət və qələbədən gedir. Sə᾽di deyir: