KandiLLİ rasathanesi

KANDİLLİ RASATHANESİ 5

Bibliyografya : 6

KANDİYE 6

Bibliyografya : 8

KA'NEBİ 8

Bibliyografya : 9

KANÎ 9

Eserleri. 9

Bibliyografya : 10

KANÎİ-İ TÛSİ 10

Eserleri. 10

Bibliyografya: 11

KANİJE 11

Bibliyografya : 12

KANİM 12

Bibliyografya : 15

KANİMÎ 15

Bibliyografya : 16

KANNEVCİ 17

KANO 17

Bibliyografya : 18

KANPÛR 18

Bibliyografya : 18

KANSU GAVRİ 19

Bibliyografya: 21

KANSU GAVRİ KÜLLİYESİ 21

Bibliyografya : 22

KANTAR 22

Bibliyografya : 25

KANTARA 26

KANTEMİROGLU (DIMITRIE CANTEMIR) 26

Eserleri. 27

Bibliyografya ; 28

Mûsîki. 29

Bibliyografya : 30

KANUN 30

Bibliyografya : 31

Malî Yönetim ve Kamu Yönelimi. 31

Bibliyografya : 34

KANUN 34

Bibliyografya : 36

KÂNUN-I ESASI 36

Bibliyografya : 39

KANUN-I KADIM 39

EL-KÂNÛN Fİ’T-TIB 39

Bibliyografya : 41

KANUNİ HACI ARİF BEY 41

KANUNİ KÖPRÜSÜ 41

Bibliyografya : 41

KANÛNİ SULTAN SÜLEYMAN 42

KANÛNİ SULTAN SÜLEYMAN CAMİİ 42

Bibliyografya : 42

KANUNNAME 43

Bibliyografya : 46

KÂNUNNAME-İ ARAZI 47

el-KÂNÛNÜ'1-MES'ÛDÎ 47

Bibliyografya : 48

KAPALI ÇARŞI 48

KAPAN 48

Bibliyografya : 49

KAPARO 49

Bibliyografya : 51

KAPI 52

Bibliyografya : 53

KAPI AĞASI 53

KAPI AĞASI KÖPRÜSÜ 53

KAPI AĞASI MEDRESESİ 53

Bibliyografya : 54

KAPI HALKI 54

Bibliyografya : 55

KAPICI 56

Bibliyografya 58

KAPIKULU 59

Bibliyografya : 61

KAPIYA ÇIKMA 61

KAPİTÜLASYON 61

KAPLAN, MEHMET 61

Eserleri. 63

A) Araştırma ve İncelemeler. 63

B) Denemeler. 63

C) Antolojiler ve Diğer Çalışmalar. 63

Bibliyografya : 64

KAPLICA 64

Bibliyografya : 66

KAPTAN-I DERYA 67

KAPTAN İBRAHİM PAŞA KÜLLİYESİ 67

KAPTANPAŞA EYALETİ 67

KAPUDAN PASA 67

KAPUDAN PAŞA 67

Bibliyografya : 69

KAR 69

Bibliyografya : 70

KAR-I NATIK 70

Bibliyografya : 71

KARA AHMED PAŞA 71

Bibliyografya : 73

KAHA AHMED PAŞA KÜLLİYESİ 73

KARA DAVUD 73

Bibliyografya : 74

KARA DAVUD İZMİTÎ 74

Eserleri. 74

KARA FAZLİ 75

Bibliyografya : 76

KARA HALİL EFENDİ 76

Bibliyografya : 77

KARA HOCA 77

KARA MEMİ 77

Bibliyografya : 79

KARA MURAD PAŞA 79

Bibliyografya : 81

KARA MUSTAFA PAŞA 82

KARA SİNAN 82

Eserleri. 82

Bibliyografya : 82

KARA ŞEMSİ 82

Bibliyografya : 83

KARABACEK, JOSEF RİTTER VON 83

Eserleri. 84

KARABAG 84

Bibliyografya : 86

KARABAĞI 86

Eserleri. 87

Bibliyografya : 87

KARABAŞ VELİ 88

Eserleri. 89

Bibliyografya : 89

KARABAŞİYYE 90

RARABEG, ALİ RIZA 90

Bibliyografya : 90

KARABEG, MUSTAFA SIDKI 90

Bibliyografya : 91

KARABEKİR, Kâzım 91

KARABET 91

KARABÜK 91

Bibliyografya : 93

KARACA AHMED 93

Bibliyografya : 94

KARACA BEY 94

KARACAAHMET MEZARLIĞI 95

Bibliyografya : 97

KARACAOĞLAN 97

Bibliyografya : 99

KARÂCSON, IMRE (EMERİC) 99

Eserleri. 100

Bibliyografya: 100

KARAÇAY- BALKARLAR 100

Bibliyografya : 102

KARAÇELEBIZADE ABDÜLAZİZ EFENDİ 102

Eserleri. 103

Bibliyografya : 104

KARACİ 104

Bibliyografya : 105

KARADAĞ 105

Bibliyografya : 107

KARADENİZ 107

Bibliyografya : 108

Tarih. 108

Bibliyografya : 110

XVIII. Yüzyıl ve Sonrası. 110

Bibliyografya : 112

KARADENİZ, M. EKREM HULUSİ 113

Bibliyografya : 113

KARAEVLİ 114

Bibliyografya : 114

KARAFERYE 114

Bibliyografya : 116

KARÂFÎ, BEDRCDDİN 117

Eserleri. 117

Bibliyografya: 117

KARÂFÎ, ŞEHABEDDÎN 118

İlmî Kişiliği, 118

Eserleri. 124

A) Kelâm, Mezhepler ve Din­ler Tarihi. 124

B) Fıkıh Usulü. 124

C) Fıkıh. 125

Bibliyografya : 126

KANDİLLİ RASATHANESİ

Osmanlı döneminde kurulup çalışmalarına halen Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde devam eden rasathane.

1868 yılında Fransa hükümetinin tav­siyesiyle meteoroloji çalışmaları yapmak üzere Rasathâne-i Âmire-i Alâimü'l-cev adı altında kuruldu; ilk müdürü Fransız I. Coumbary'dir. Beyoğlu'nda Tünel civa­rında faaliyete geçen rasathane, Anado­lu'nun çeşitli yerlerinde şube açmak ve yapılan meteoroloji gözlemlerinin som irlanni toplayarak her sabah Avrupa'daki önemli merkezlere telgrafla bildirmek görevini yüklenmişti. Rasathânei Âmire her ne kadar meteoroloji istasyonu ola­rak kurulmuşsa da kuruluş günlerinden kalan aletlere bakıldığında astronomik gözlem yapma amacını da taşıdığı anla­şılmakta, II. Abdülhamid'in rasathane müdürü Coumbary, Maarif Nâzın Münif Paşa ve sertabîb-i şehriyârî Maroyan efendüeri 1878 yılında 8 cm. çaplı bir ra­sat dürbünüyle Merkür'ün güneşin önün­den geçişini gözlemek için Yıldız Sarayf na davet etmesi de bunu doğrulamaktadır. Uzun bir süre görevde kalan Coumbary'-den sonra 1895 yılında müdüriüğe geti­rilen Salih Zeki'nin 1908'de Maarif Meclisi üyeliğine tayini üzerine rasathanenin fa­aliyetleri bir süre aksadı. Salih Zeki, mü­dür olduğu yıl yeni bir bina yapılması için teşebbüse geçerek İstanbul ve çevresin­de uygun bir yer aramışsa da muhteme­len başka sebeplerden doiayı amacını gerçekleştirememiştir.¹ Salih Zeki'den sonra onun kâtibi Bedîî Bey, rasathaneyi Beyoğlu'n-daki binasından Maçka'daki topçu kışla­sının karşısında ve telgrafhaneden Emile Lecoin'ın sismografi istasyonunun yanın­da bulunan binaya taşıdı. Kuruluşundan itibaren sık sık tahsisat sıkıntısı çeken rasathane nihayet Otuzbir Mart Vak'ası'nda (12 Nisan 1909) tamamen tahrip edil­di; daha sonra sağlam kalan birkaç aleti Kabataş Lisesi'nde koruma altına alındı.

Bir müddet açılmayan rasathanenin yi­ne meteoroloji faaliyetlerinde bulunmak maksadıyla ikinci defa kurulması için Sa­lih Zeki'nin teklifiyle Maarif Nâzın Emrul-lah Efendi 21 Haziran 1910'da Fatin Hoca'yı (Gökmen) rasathane müdürlüğü gö­revine getirdi. 1911 yılının Temmuz ayın­dan itibaren, Fatin Hoca'nın tesbit ettiği Kandilli'nin gerisinde Anadoluhisarı ile Vaniköy arasında yer alan İcadiye tepe­sindeki bir kagir kule ile iki ahşap odadan oluşan yangın gözetleme kulesinde, Fran­sız Meteoroloji Birliği'nin ve Fransız Mil­lî Meteoroloji Bürosu müdürü Charles Alfred Angot'nun sağladığı aletlerle sis­tematik meteoroloji faaliyetlerine başlan­dı; 1912'de de kuruma bağlı olarak Tedkî-kât-ı İklîmiyye Müfettişliği kuruldu. 1920 yılında binaya betonarme üç oda ilâve edildi ve meteoroloji parkının etrafı du­varla çevrildi. 191 l'de bir müdür iki kâtip, 1923'te bir müdür, bir râsıt ve iki kâtip­ten ibaret olan kadro 1939 yılında bir mü­dür, iki teknisyen ve sekiz memura yük­seltildi. Bu arada önceleri yabancı râsıtlar tarafından yapılan gözlemler Fatin Ho­ca'nın ve onu dışarıdan destekleyen Da­rülfünun Rektörü Salih Zeki'nin gayretle­riyle Türk ve müslüman kadrolarının eli­ne geçmeye başladı. 1924'te İtalyan hükümetinin yardımlarıyla Türkiye'deki ilk oşinografi çalışmalarına da Kandilli Ra­sathanesi bünyesinde başlandı ve Arna-vutköy, Anadolukavağı ve Burgaz adasın­da mareografi istasyonları kuruldu. Cum-huriyet'İn ilk yıllarında yine Rasathâne-i Âmire diye anılan müessese 1928'den sonra Maarif Vekâleti Hey"et ve Fizikî Arzî İstanbul Rasathanesi adını aldı. 1936 yı­lında da ilk defa resmî belgelerde Kan­dilli Rasathanesi adıyla geçmeye başladı; buraya aynı zamanda Vaniköy Rasatha­nesi de deniliyordu.

Fatin Hoca rasathaneyi yeniden kurar­ken Belçika'daki Uccle Kraliyet Gözleme-vi'ni örnek almıştı. İlk iş olarak Kabataş Lisesi'ndeki. Otuzbir Mart Vak'ası'nda tahrip edilen Rasathâne-i Âmire'nin alet­lerinden sağlam kalan iki deniz krono­metresi, eski bir geçiş aleti, küçük bir te-adolit ve iki elektrikli duvar saatini dev­raldı. 1912'de iki Leroy kronometresiyle iki sekstant daha temin ederek bir sani­ye duyarlılıkla zaman tayini çalışmaları yapmaya başladı. 1918 yılında önemli bir adım atarak Alman Kari Zeiss firmasına 20 cm. çaplı ve 307 cm. odak mesafeli ekvatoryal bir dürbün sipariş etti; ancak dürbün I. Dünya Savaşı sebebiyle 1925 yılında gelebilmiş ve binasının tamam­lanması geciktiği için de 1935 yılında fa­aliyete geçebilmiştir. Aslen astronomi ho­cası olan Fatin Hoca, rasathanenin me­teoroloji işlerinden çok astronomi ve je­ofizik konularında faaliyet göstermesini istediği için Cumhuriyetin ilânının ardın­dan hükümete meteoroloji şebekesinin Kandilli Rasathânesi'nin dışında kurulma­sını teklif ettiyse de hemen sonuç alama­dı. Bunun üzerine bir süre daha meteoro­loji işlerini aksatmadan kendini astrono­mi-jeofizik rasathanesinin kurulup geliş­tirilmesine adadı ve 1943'te emekli olun­caya kadar devamlı artan bir çabayla bu yolda çalıştı. 1925 yılında rasathanenin başlangıcından beri önem verdiği ve an­cak sekstantla yapabildiği zaman tayini işini daha modern hale getirebilmek için yeni alınan kısa ve uzun dalga radyoiany-la prizmalı bir astrolab faaliyete geçirildi. İKİ yıl sonra zaman tayini laboratuvannı geliştirmek amacıyla Askania meridyen geçiş aleti, meridyen doğrultusunu sabit tutabilmek için kolimatör ve mir takımı alındı. 1931'de Rifler firmasından sabit basınç altında çalışan sarkaçlı bir saat ile Onogo saat işaretlerini vermeye mahsus cihazlar getirtilerek bu laboratuvarın ku­ruluşu tamamlandı. Öte yandan 1933'te, 1926'dan beri deprem ölçümleri için kul­lanılan küçük model lchert sismograf ta­kımının yanı sıra bir takım da Galitzin sis­mografı devreye sokularak deprem ka­yıtları için önemli bir adım atıldı ve 1934 yılından itibaren kayıtlara başlandı. Aynı yıl Meteoroloji ve Sismoloji Rasadâtı adıyla Kandilii Rasathânesi'nin ilk resmî yayını çıkarıldı. Rasathanede yapılan ilk astronomi çalışması ise 19 Haziran 1936 tarihinde Uludağ'da bir tam güneş tutul­masının gözlemlenmesidir. Bu gözlemle ilgili olarak ekvatoryal dürbün korona re­simleri çekmek için Uludağ'a götürülmüş ve gözlemin arkasından tam tutulma hattı hesapları yayımlanmıştır. Astrono­mi ve deprem araştırmalarına başlanmış olmakla birlikte bu konular üzerine ciddi çalışmalar ancak yokluğu çekilen eleman­ların temininden sonra 1947 yılında ger­çekleştirilebildi. II. Dünya Savaşı sırasında ihmal edilen rasathaneye 1949'da kuartz saat, kronograf ve sismograflar getirtil­dikten sonra milisaniye derecesine kadar doğru zaman ayarı veren "zaman bölü­mü" faaliyete geçti. 196O'lı yıllar rasatha­nenin en parlak çalışmalarını yaptığı dö­nem oldu.

Kandilli Rasathanesi 1982'de, Yüksek Öğretim Kurulu Kanunu ile Kandilli Ra­sathanesi ve Deprem Araştırma Enstitü­sü adı altında Boğaziçi Üniversitesi'ne bağlanınca organizasyonunda yenileme­ye gidilerek görev alanı da genişletildi. Depreme dönük çalışmalar ilk hedef ol­du. Araştırma ve uygulama çalışmaları üç anabilim dalında ² yüksek lisans ve dokto­ra eğitimiyle bütünleştirildik Böylece dep­rem konusunda gözlem, eğitim, araştırma ve uygulama faaliyetlerini bir tek bün­ye altında toplayan ilk kuruluş olma özel­liğini kazandı. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü bu çerçe­vede Türkiye'nin her bölgesinde yeni dep­rem istasyonları kurmakta ve Türkiye deprem şebekesini sürekli geliştirmekte­dir. Deprem şebekesinden merkeze gelen bilgi vasıtasıyla kurum, yurdun herhangi bir bölgesinde meydana gelen depremin yerini ve büyüklüğünü çok kısa sürede belirleyerek gerekli mercilere bildirmek­tedir. Halenon-line, leased-line, radio-link, dial - up ve sabit deprem istasyon sa­yısını elliye ulaştırmış olup bunların ikisi Kıbrıs'tadır.

İstanbul ve civarında altmışa yakın kuv­vetli yer hareketi kayıtçısı çalıştıran ens­titü. Kuzey Kıbrıs'ta Yakındoğu Üniver­sitesi ile iş birliği yaparak beş istasyonlu bir şebeke kurmuştur. İstanbul'da Aya-sofya ve Süleymaniys Camii ile yüksek bir binaya deprem aletleri yerleştirilerek binaların deprem sırasındaki durumları gözlenmektedir. Artçı sarsıntı ve bazı özel amaçlı projeler için on iki adet kuvvetli yer hareketi kayıtçısından yararlanmak­ta, birçok önemli köprü ve baraja da ka-yıtçılann konması için gerekli hazırlıklar yapılmaktadır. Ayrıca kurumdaki astrono­mi, meteoroloji ve manyetizma gözlem birimlerine güncel teknoloji getirilmiştir.

Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araş­tırma Enstitüsü, aynı zamanda milletlera­rası iş birliği çerçevesinde nükleer pat­lamaları denetleyen bir kuruluş olup bu konuyla ilgili ulusal veri merkezi görevini de yürütmektedir. Aynı amaçla Türkiye'­de kısa ve uzun periyotlu şebekeler çalış­tırmakta, elde edilen verileri milletlerara­sı veri merkezlerine göndermekte, nük­leer patlamaları belirleyerek yeni yöntem­ler denemekte ve gerekli altyapıyı kurmaktadır.

Rasathanede özellikle Fatin Hoca'nın topladığı müslüman bilim adamları tarafından telif edilmiş matematik, astrono­mi ve astrolojiye dair SOO'den fazla yaz­ma eser, matbu kitaplar ve birçok takvi­me sahip bir kütüphane ile bir tarihî ast­ronomi aletleri koleksiyonu bulunmakta­dır.

Bibliyografya :

BA, İrâde-i Husûsiyye, nr. 133; Deulet-iAtiy-ye-i Osmaniyye Salnamesi (1323), 61. sene, İs­tanbul 1321,s.484;a.e. (1326), 64. sene,İstan­bul 1323, s. 539; SerueL-l Fünûn Salnamesi, İstanbul 1910, s. 56; Nüzhet GöKdoğan, "Türk Astronomi Tarihine Bir Bakış", Tanzimat!, İs­tanbul 1940, s. 469-475; Gövsa. Türk Meşhur­ları, s. 343; Muammer Dizer. "Milli Eğitim Ba­kanlığı Kandilli Rasathanesi", Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Rasathaneleri (Kandilli Rasat­hanesi Yayını), İstanbul 1973, s. 1-11; a.mlf.. "Rasathâne-i Âmire", Bilim Tarihi, sy. 16, İstan­bul 1993, s. 3-10; a.mlf., "Türkiye'de Meteo­roloji", a.e., sy. 21 (1993). s. 3-19; a.mlf.. "Ku­ruluşunun 125. Yılında Kandilli Rasathanesi: 1868-1993", TT, XX[/122(I994). s. 27-31; XXI/ 125 (1991). s. 53-56; a.mlf., "Gökmen, Mehmet Fatin", DİA, XIV, 142; Cahit Kayra-Erol Üyepa-zarcı. Mekanlar oe Zamanlar; Kandilli, Vani-köy, Çengelköy, İstanbul 1993, s. 121-122; Sa­lim Aydüz, Osmanlı Deoleti'nde Müneccimba-şılık ue Müneccimbaşılar [yüksek lisans tezi, 1993). İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 116; "Gökmen, Fatin", TA, XVII, 501-502; "Kandilli Rasathanesi", a.e., XXI, 199-201; "Salih Zeki Bey", a.e., XXVIII, 80; "Kandilli Rasathanesi", Dfl/sM, IV, 411-412. Salim Aydüz