Basılı kaynaklar aynı zamanda elektronik olarak da üretilmiş olabilirler.
Bilgi merkezlerinin halen nicelik yönünden en önemli bölümünü oluştururlar.
Basılı olmayan ve/veya görsel-işitsel kaynaklar
Basılı olmayan ve/veya görsel-işitsel kaynaklar
Görsel-işitsel ve grafik kaynaklar: Ses ve video cd’leri, kasetler, plaklar, haritalar, planlar, küreler, resimler, posterler, afişler, modeller vb..
Mikroformlar
Elektronik kaynaklar: Internet üzerinden herkesçe görüntülenebilen kaynaklar (elektronik ansiklopedi, sözlük, “açık erişim” dergiler/makaleler, web sayfaları, vb.) ya da abonelik/satın alma yolu elde edilen (veri tabanları, e-dergiler, vb.) kaynaklar.
Bu kaynakları kabaca ikiye ayırabiliriz:
Bu kaynakları kabaca ikiye ayırabiliriz:
“Anadan doğma” dijital kaynaklar (born digital)
Bilgisayar ortamında üretilmiş ve bilgisayar aracılığı ile erişilen kaynaklardır.
Bu kaynakların basılı versiyonları genelde üretil(e)mez.
E-postalar, vikiler, web sayfaları, multimedia materyaller (ses dosyaları, dijital görüntü ve resimler), vb.
“Sonradan olma” dijital kaynaklar (digitized)
Orijinali basılı olarak üretilmiş, sonradan elektronik ortama aktarılan kaynaklardır.
Genelde eski teknoloji ile üretilmiş kaynaklar sonradan dijitalleştirilir (basılı dergilerin/gazetelerin eski sayıları, plaklar, kasetler, tarihi kaynaklar, arşiv belgeleri, vb.)
Birincil / İkincil
Birincil / İkincil
kaynaklar
Birincil kaynaklar, bilginin kendisini taşır.
Birincil kaynaklar, bilginin kendisini taşır.
İkincil kaynaklar, bilgi hakkında bilgi verir.
???
Birincil kaynaklar, bilginin kendisini taşır.
Birincil kaynaklar, bilginin kendisini taşır.
Genelde özgün bir içeriği olan, bilgiyi doğrudan sunmayı amaçlayan kaynaklardır:
Monograflar, kitaplar, raporlar, süreli yayınlar, derleme eserler, arşiv belgeleri gibi kaynaklara genel olarak birincil kaynak adı verilir.
İkincil kaynaklar, bilgi hakkında bilgi verir.
İkincil kaynaklar, bilgi hakkında bilgi verir.
Başka bilgi kaynakları ve içerdikleri bilgi ile igili bilgi veren, bir başka deyişle bilgiye yönlendiren kaynaklardır.
Genelde birincil kaynaklar kullanılarak (derlenerek, analiz edilerek,vs.) üretilir.
Birincil kaynaklara erişimi sağlar.
Bilginin kendisini içermez, düzenleme, eriştirme ve yönlendirme amacı taşırlar.
Bibliyografyalar, dizinler, kataloglar, ...
Birincil kaynaklar
Birincil kaynaklar
Kullanıcı bakış açısına göre birincil bilgi kaynağı, bir olayı ilk elden (olayı yaşayanın kendisinden) ya da olayın görgü tanığı aracılığıyla açıklayan kaynaklardır.
Genellikle bir olayı oluşturan ham veri ve gerçekleri içerir.
Yorum ve analiz içermeyen orijinal kaynaklardır
Bilginin kendisini doğrudan elde edebildiğimiz kaynaklardır.
Bilimsel açıdan, herhangi bir bilim dalında yapılan araştırma, inceleme ve gözlemleri birinci elden okurlara aktaran kaynaklar olarak da tanımlanabilir.
Neler?
Günlükler, mektuplar, bir olayı rapor eden gazete makaleleri, fotoğraf ve filmler, kanunlar, mahkeme kayıtları, anketler, istatistikler, işlem kütükleri,...
İkincil kaynaklar
İkincil kaynaklar
İkincil bilgi kaynakları gerçek olayın olup bitmesinin ardından ortaya çıkar.
Birincil kaynakları analiz eden, yorumlayan ya da değerlendiren kaynaklardır.
Neler?
Bir olayın ya da birincil bir kaynağın yorumunu yapan bir kitap ya da makale, çeşitli ders kitapları, ansiklopediler, sözlükler, vb. ikincil kaynak olarak değerlendirilebilir.
Birincil-İkincil Kaynak ayrımı
Birincil-İkincil Kaynak ayrımı
Kabaca yapılan tanımlara rağmen kullanılan kaynakların birincil ya da ikincil olarak adlandırılması zaman zaman güç olabilir.
Neden?
Doğum sertifikası
= Birincil
Ölüm belgesi
= Birincil + İkincil
(ikincil de olabilir, çünkü doğum sertifikasından ya da kayıtlarından aktarılan doğum tarihi vb. bilgileri de içerir)
Yetişkin bir yazarın tüm hayatını yazdığı otobiyografisi = Birincil? İkincil?
(her detayı hatırlar mı?)
Birincil kaynaklar kullanılarak yapılmış bir çalışma sonucu elde edilmiş bir yeni bir sonuç = Birincil? İkincil?
(bilgiyi kullananın ihtiyacına bağlı)
Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı?
Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı?
Sorunun doğru bir yanıtı yok. Tercih edilecek kaynak türü kişilerin bilgi ihtiyacına göre değişebilir. Örneğin:
Bir arkadaşınızın başına gelen bir olayı kendisinden dinlerken aldığınız bilgi sizin başınıza gelen bir olay hakkında elinizde olan bilgiden daha az güvenilir olabilir.
Tarih dersine çalışırken, bir olay hakkında yazılmış bir ders kitabını okumaktansa olay hakkındaki birinci el bilgiyi okumak daha ilgi çekici/akılda kalıcı olabilir.
Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı?
Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı?
Çelişkili bilgiler varsa?..
Çelişkili bilgilerle karşılaştığınızda hangisine inanmanız, hangisini dikkate almanız gerektiğine nasıl karar vereceksiniz?
Hangisi gerçek olaya daha yakın?
İlk etapta ilk duyduğunuz bilgiye ya da birincil bilgiye güvenemeyebilirsiniz, fakat en azından farklı bilgi akışı olduğunun farkına varmalısınız.
Farklı birincil kaynaklar kullanılarak yapılmış yorumlar, güvenilir kaynaklardan geliyorsa daha güvenilir bilgi kaynakları olabilir.
Araştırma yaparken?..
Genelde bir araştırma yapıyorsanız hem birincil hem de ikincil kaynaklardan yararlanmalısınız.
Birincil kaynak? İkincil Kaynak?
Birincil kaynak? İkincil Kaynak?
Kişilerin bilgi ihtiyaçlarına göre birincil ya da ikincil kaynak kullanımının önemi değişir.
Her iki tür kaynak da değerlidir.
Genellikle en değerli ikincil kaynaklar çeşitli birincil kaynaklardan toplanan bilgilerin derlenmesi ile elde edilir. Bu tip ikincil kaynaklarda çoğu zaman yeni fikirler ve buluşlar da ortaya çıkabilir.
Bir olayı ilk elden (olayı yaşayanın kendisinden) ya da olayın görgü tanığı aracılığıyla açıklayan kaynaklardır.
İkincil?
Bir olayın ya da birincil bir kaynağın yorumunu yapan bir kitap, makale ya da çeşitli ders kitapları, ansiklopediler, sözlükler, vb.
Üçüncül olabilir mi?
Bilgi bilimi literatüründe bilgi kaynak türleri birincil ve ikincil olarak genelde ayırt edilir. Ancak kullanıcı bakış açısı ile olaya yaklaşılırsa üçüncül bir türün de olması gereklidir.
Üçüncül Kaynaklar: Herhangi bir konu hakkında genel tanım ve açıklamalar veren ansiklopedi ve sözlük gibi kaynaklar ile, konu ile ilgili birincil ve ikincil kaynaklara erişim sağlayan dizinler, bibliyografyalar ve abstraktlardır.
Üçüncül Kaynaklar: Herhangi bir konu hakkında genel tanım ve açıklamalar veren ansiklopedi ve sözlük gibi kaynaklar ile, konu ile ilgili birincil ve ikincil kaynaklara erişim sağlayan dizinler, bibliyografyalar ve abstraktlardır.
Başka bir deyişle bilginin kendisini barındırmayan, ancak bilginin olduğu kaynağı gösteren kaynaklara üçüncül kaynaklar denir.
Bu ayırımda, ansiklopediler ve sözlükler gibi bilgi içeren danışma kaynakları da üçüncül kaynak olarak değerlendirilir.
Bu ayırımda, ansiklopediler ve sözlükler gibi bilgi içeren danışma kaynakları da üçüncül kaynak olarak değerlendirilir.
Niçin?
Popüler kaynaklar kişilere bir konu hakkında genel fikir verecek biçimde hazırlanır ve bilgiyi bu şekilde sunarlar.
Popüler kaynaklar kişilere bir konu hakkında genel fikir verecek biçimde hazırlanır ve bilgiyi bu şekilde sunarlar.
Bilimsel kaynaklar alanında uzman olan kişilere sunulmak üzere düzenlenmiş bilgileri içerir.
“Popüler” / “Bilimsel” ?..
“Popüler” / “Bilimsel” ?..
Hangisi?
Hangisinin kullanılabileceğine bu bilgiyi talep eden kullanıcı profiline bakılarak karar verilebilir.
Hitap ettiği kitle?
Popüler kaynaklar genel izleyici kitlesine hitap eder. Bu kişiler genelde araştırdıkları konuda uzman olmak zorunda değildir.
Popüler (Popular) yayınlar halkın geneline yöneliktir ve onları bilgilendiren ve eğlendiren yayınlardır.
Popüler (Popular) yayınlar halkın geneline yöneliktir ve onları bilgilendiren ve eğlendiren yayınlardır.
Time and Rolling Stone gibi dergiler ile Rosemary Wallner’ın Michael Jackson : Music's Living Legend, Rockbottom Books, adlı kitabı popüler kaynaklara örnektir.
Lisa D. Campbell, “Michael Jackson: The King of POP”
…
Bilimsel kaynaklar
Bilimsel kaynaklar
Belirli bir başlıkla ilgili olma eğilimindedirler.
Bilim dalının özelliklerine göre değişmekle birlikte genelde uzun ve detaylı makaleler halinde yazılabilir.
Genelde orijinal araştırma yazılarıdır.
Teknik bir dil ya da jargon kullanırlar.
Tarihi kaynaklar
Tarihi kaynaklar
Tarih boyunca üretilmiş, üretildiği dönem hakkında ya da o döneme has bilgiler veren basılı/elektronik ya da görsel tüm kaynaklar.
El yazmaları, ses/görüntü içeren arşiv belgeleri, arkeolojik eserler, eskiye ait belge niteliği taşıyan herşey.
Güncel kaynaklar
Süreli yayınlar: belli ya da düzensiz aralıklarla çıkan ve uzun süreli (sonsuza kadar) devam edeceği varsayılan yayınlardır. Dergiler, gazeteler, ansiklopediler, dizin ve öz dergileri, bibliyografyalar, bültenler, vb.
Süreli yayınlar: belli ya da düzensiz aralıklarla çıkan ve uzun süreli (sonsuza kadar) devam edeceği varsayılan yayınlardır. Dergiler, gazeteler, ansiklopediler, dizin ve öz dergileri, bibliyografyalar, bültenler, vb.
Süresiz yayınlar: Kitaplar, tezler, raporlar, vb.
Resmi yayınlar: Bir devlet kuruluşu tarafından yayınlanan resmi yayınlar. Ör. Resmi gazeteler, istatistikler, bültenler, resmi web siteleri, vb.
Resmi yayınlar: Bir devlet kuruluşu tarafından yayınlanan resmi yayınlar. Ör. Resmi gazeteler, istatistikler, bültenler, resmi web siteleri, vb.
Resmi olmayan yayınlar: Devlet kuruluşu haricinde üretilen yayınlar.
Ticari (Trade) yayınlar popüler ya da bilimsel kategorisine girmeyen, ya da bazen herhangi birine giren ve bunların birleşiminden oluşan özel ticari bir alanda ürün ve pazarın uygulamacılarla bilgi paylaşımını amaçlayan yayınlardır.
Ticari (Trade) yayınlar popüler ya da bilimsel kategorisine girmeyen, ya da bazen herhangi birine giren ve bunların birleşiminden oluşan özel ticari bir alanda ürün ve pazarın uygulamacılarla bilgi paylaşımını amaçlayan yayınlardır.
Firma katalogları, ürün katalogları, fiyat katalogları, tanıtıcı broşür ya da kitapçıklar, reklam afişleri, videoları, vb.
Popüler ve bilimsel yayınların bir karışımı olarak değerlendirilebilir
Popüler ve bilimsel yayınların bir karışımı olarak değerlendirilebilir
Belli bir alana yönelik reklamlar içerir
Popüler magazinde olduğu gibi çok sayıda resim ve görsel öğe içerebilir.
Parlak kağıda basılı olabilir
Belli bir ticaret ya da endüstri alanında bilgi verir.
Gri yayınlar:
Gri yayınlar:
Teknik yayınlar olarak da bilinir
Yaygın olarak kullanılmazlar
Gri (teknik) yayınları daha çok alanında uzman kişiler üretir ya da kullanır
Teknik kataloglar, Patentler, Standartlar, Tezler, Proje/araştırma raporları
Üreticisi genelde resmi kurumlar, özellikle de araştırma kurumlarıdır.
Video
Video
Types of Information
DİZİN:
DİZİN:
Türk kütüphaneciliğinin en önemli yayın organı olan “Türk Kütüphaneciliği” dergisinde çıkan tüm makaleleri dizinler
İlk cildi 1952-1992, II. Cildi 1993-2000 ve son cildi de 2000’den sonraki yıllarda dergide çıkan makaleleri dizinler
Kütüphanecilik, Arşivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon ve Bilgi Bilimi konularında yayınlanan “editoryal (derleme)” kitapların içinde yer alan makaleleri dizinler.
Kütüphanecilik, Arşivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon ve Bilgi Bilimi konularında yayınlanan “editoryal (derleme)” kitapların içinde yer alan makaleleri dizinler.
Düzeni ve kullanımı Dizin’e benzer
Yazar, makale ve konu dizinleri vardır, kendi içinde alfabetik sıralanmıştır.
«Directory of Open Access Journal»ı inceleyin.
«Directory of Open Access Journal»ı inceleyin.
Buradan, açık erişimli bir dergiden tam metin bir makaleye erişin. Konu “coğrafi bilgi sistemleri” (geographic information systems) olsun.
A.Ü. Kütüphanelerinin abone olduğu elektronik kaynaklardan “kütüphaneler ve telif hakları” (libraries and copyright) konusunda tam metin bir makale bulun. Türkçe ve İngilizce makalelere ulaşmak arasında erişim zorluğu açısından nasıl bir fark var? Bu konuda Türkçe bir makale arasanız nereye başvurmalısınız?
Ulrichsweb’i kullanarak sosyal bilimler (social sciences) alanında hangi dergiler olduğuna bir göz atın. Nasıl arama yaptınız?
California State Library.(2000). Information what is it?
California State Library.(2000). Information what is it?
RPCC Library. (2006). Information: Types, Scope, and Formats. http://www.gorpcc.com/docs/2B_InformationTypes.ppt
Ulrich’s Periodicals Directory. (Çevrimiçi)
http://ulrichsweb.com/
Olşen, Şemsa. (1999). Internet Üzerindeki Bilgi Kaynaklarının Seçimi ve Değerlendirilmesi. Türk Kütüphaneciliği, 13 (3): 197-206. (Nasıl erişeceğinizi siz biliyorsunuz;)
Al, Umut ve Al, Pınar. (2003). Elektronik Bilgi Kaynaklarının Seçimi. Bilgi Dünyası, 4 (1): 1-14. (Nasıl erişeceğinizi siz biliyorsunuz;)
Tonta, Yaşar. (1996). Internet, Elektronik Kütüphaneler ve Bilgi Erişim. Türk Kütüphaneciliği, 10 (3): 215-223. (Nasıl erişeceğinizi siz biliyorsunuz;)
Kaye, D. (1995). Sources of information, formal and informal. Library Management, 16(5): 16–19.
Kaye, D. (1995). Sources of information, formal and informal. Library Management, 16(5): 16–19.
