KirkçEŞme tesisleri

Köprülü Kütüphanesi

Yavuz Çelenk, 1994

resenin ihtiyacı üzerine, 1805'te 350 kitap satın alarak kütüphaneye bağışlayan mütevelli Mehmed Asım Bey, yeni gelir kaynakları göstermiş; ayrıca kütüphane ihtiyaçları ve personel ücretleri için nakit de a-yırmıştır.

Kütüphanede aileden dört kişinin bağış koleksiyonu bulunmaktadır. Bunlar, I. kısımda Köprülü Mehmed Paşa, Fazıl Ahmed Paşa; II. kısımda Hacı (Hafız) Ahmed Paşa; III. kısımda Mehmed Âsim Bey koleksiyonlarıdır. Kütüphanedeki yeni eserler ve başvuru kitapları ise IV. kısımda yer almışlardır.

Kütüphanenin eski harfli basma fihristinde, Fazıl Ahmed Paşa'ya ait birçok kitap Köprülü Mehmed Paşa'ya; Hacı (Hafız) Ahmed Paşa'ya ait olanlar da Fazıl Ahmed Paşa'ya ait gösterilerek, önemli bir yanlışlık yapılmıştır. Ayrıca Köprülü Mehmed Paşa adı Köprülüzade Mehmed Paşa şeklindedir. İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi ve Günay Kut'un yayınlarıyla bu yanlışlıklar ayrıntılı olarak ortaya konmuştur.

Devrinde 2.000'in üstünde kitapla kurulan kütüphanede bugün Türkçe, Arapça ve Farsça dillerde 2.775 yazma, 1.058 de basma eser bulunmaktadır. Yaklaşık 3.000 adet yeni dermenin Gökçeada Halk Kütüp-hanesi'ne devriyle yer sıkıntısı bir ölçüde çözümlenmiştir.

Yazma ve basmalar için ayrı olarak hazırlanmış alfabetik (yazar, kitap) ve konu (Dewey Onlu Sistemi) fiş ve İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) tarafından hazırlanan üç ciltlik Arapça baskılar katalogu mevcuttur.

Kütüphaneye başvurular doğrudan yapılabilmekte; mikrofilm, fotoğraf türü istekler Süleymaniye Kütüphanesi'nde karşılanmaktadır. Kütüphaneye ait kitapların mikrofilmlerinin alınması ve bilgisayara yüklenmeleri halen Süleymaniye Kütüphanesi'n-ce yürütülmekte ve sürdürülmektedir.

Üniversite eğitimli bir sorumlu yönetici ve bir yardımcı hizmet personeliyle işleyen kütüphane, pazar ve pazartesi günleri kapalı, diğer günler iş saatlerinde a-çıktır.

Bibi. Catalogue ofManuscripts in the Köprülü Library, I-III, ist., 1986; Defter-iKütüphane-i Köprülü Fazıl Ahmed Paşa (Köprülü Kütüphanesi, 2462, 2463 ve vakfiyeler 19, 20), (yazma fihristler); G. Kut, "istanbul'daki Yazma Kütüphaneleri", TD, S. 33, (1980-1981); G. Kut-N. Bayraktar, Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Ankara, 1984, s. 76-80; t. E. Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi, U, Kuruluştan Tanzimat'a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara, 1988; 11 Kültür Müdürlüğü, istanbul Kütüphaneler ve Müzeler Rehberi, İst., 1992; Köprülüzade Mehmed Paşa 'nın Kütüphanesinde Mahfuz Kütüb-i Mevcudenin Defteri, by, ty, (basma fihrist); N. Malkoç Öztürk-men, istanbul ve Ankara Kütüphaneleri, Ankara, 1957.

HAVVA KOÇ

Mimari

Yapı, tasarım açısından İstanbul'daki ilk bağımsız kütüphane binasıdır. Üç tarafı yol ile çevrili bir bahçe içinde yer alan yapı, taş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiştir. Yapı kare planlı olup üzeri pandantiflerle geçişi sağlanan, dıştan sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür. Batısında yer alan ve dört basamakla çıkılan revaklı bölüm eksende öne alınmış "T" şeklinde bir düzenlemeye sahiptir. Altı mermer sütun üzerinde baklavalı başlıklara oturan sivri kemerli revak, üçü elips biçiminde olan dört kubbe ile örtülmüştür. Eksende yer alan, içten ve dıştan basık kemerli olarak düzenlenen kapı ile kütüphane mekânına geçilir. Yapı yanlarda altta birer, üstte ikişer, girişin karşısında ise altlı üstlü üçer pencere ile aydınlatılmıştır. Pencereler tuğladan sivri boşaltma kemeri altında dikdörtgen açıklıklı olup dıştan küfeki taşı söveli-dir. İçte yalnızca alt pencereler mermer söveli olarak düzenlenmiştir.

Yapıda kubbe ortasında, kubbe ete-

ğinde, pandantiflerde ve içte kapı üzerinde kalem işi süslemeler vardır. Bunlar "C" ve "S" kıvrımlarının belirgin olduğu, kahverengi, siyah ve kırmızı renklerin kullanıldığı geç devir kalem işleridir. Pandantiflerde kırmızı zemin üzerinde bir çiçek demeti altında siyah zemin üstüne sarı ile "Maşallah" yazısı ve 1181/1767-68 tarihi bulunmaktadır. Aynı şekilde içte kapı üzerinde de "Maşallah" yazısı ile 1289/1872 ve 1327/1911 tarihleri yazılıdır. Bu tarihler geç devirde yapılan tamirlere işaret etmektedir. 1181/1767 tarihi mevcut kalem işlerine uygundur. 1289/1872 ve 1327/1911' de de bazı tamirler yapılmıştır. Bunlardan R. 1327/1911 tarihi Evkaf Nazırı Hayri Efendi zamanında başlatılan, kütüphaneleri yenileştirme hareketi çerçevesinde elektriğin getirilmesi, kitap dolaplarının yapılması, minder ve rahlelerin kaldırılarak masa ve sandalyelerin kütüphaneye girdiği tarih olmalıdır.

AHMET VEFA ÇOBANOĞLU