KirkçEŞme tesisleri

KÜÇÜKMUSTAFAPAŞA

Unkapanı'ndan Eyüp'e doğru Halic'in batı kıyısında Cibali ile Fener arasında yer alan ve Fatih îlçesi'ne bağlı Küçük Mustafa Paşa Mahallesi'nden oluşan semt. Sem-

tin adı Küçük Mustafa Paşa Hamamı'mn banisi Sadrazam Bozoklu Küçük Mustafa Paşa'dan (ö. 1698) gelir. 15-17. yy'larda buradaki ilk mescidin banisi Molla Hüsrev' den dolayı Molla Hüsrev Mescidi Mahallesi olarak anılmıştır. Ayakapı(-») semti de bugün Küçük Mustafa Paşa Mahallesi sınırları içindedir. Semti güneyden kuzeye doğru bir uçtan diğer uca kat eden Küçük Mustafa Paşa Caddesi, Fatih'ten Haliç kıyılarına uzanan Karadeniz ve Haliç caddeleri arasında yer alır ve Haliç Caddesi i-le kesiştiği noktadan itibaren doğuya kıvrılarak, Halic'e doğru Miralay Nazım Bey Caddesi adıyla devam eder. Miralay Nazım Bey Caddesi, I. Süleyman (Kanuni) döneminde (1520-1566) sur yıkılarak ya da burada bulunan küçük bir Bizans kapısı genişletilerek oluşturulan Bâb-ı Cedid ya da Yeni Kapı ile Abdülezel Paşa Caddesi'ne(-t) bağlanır. Yeni Kapı'nın hemen doğusunda surlara bitişik küçük bir Bizans kilisesi kalıntısı vardır. Bir 17. yy yapısı olan Küçük Mustafa Paşa Hamamı, Kara Sarıklı Sokağı üzerindedir. Gül Camii(->) önündeki Vakıf Mektebi Sokağı'nda ise, sokağa ismini veren Adile Sultan Mektebi(-») bulunur. Bugün Küçükmustafapaşa semtinin bulunduğu bölge İstanbul'un fethinden 15. yy'ın sonuna kadar daha çok Rumların yaşadığı bir yerdi. Fetihten sonra Anadolu ve Rumeli'den İstanbul'a getirilen Rumlar, daha çok surlarla Haliç kıyısı arasında kalan bölgeye yerleşmişler, suriçi ise, II. Meh-med (Fatih) dönemi (1451-1481) şeyhülislamlarından Molla Hüsrev'in 1465'te burada bir mescit yaptırması, yine Fatih döneminin önde gelenlerinden Ahmed Çelebi' nin sura bitişik olarak, bugün Ayakapı Mes-cidi(->) olarak bilinen bir başka mescit yaptırması ve Ayia Teodosia Kilisesi'nin Gül Camii'ne dönüştürülmesi ile Müslüman bir karakter kazanmaya başlamıştır. Sün-bülî Şeyhi Mehmed Giysudar Geylani de (ö. 1569) semtte bugün mevcut olmayan Sirkeci Tekkesi'ni kurmuştur, încebel Sokağı'nda bulunan Bizans döneminden kalma bir kilise 16. yy'da Sinan Paşa Mescidi adıyla camiye çevrilmiştir. Semtin batısında yer alan Fatih Külliyesi'nin ve Fa-

tih, Zeyrek, Çarşamba gibi semtlerin de etkisiyle Küçükmustafapaşa'nın Müslüman karakteri güçlenmiş, surlarla Haliç kıyısı arasında yaşayan Rumlar Fener'e ve başka semtlere göç etmişlerdir. Ayakapı İskelesi'nin bitişiğinde bulunan ve Ayios Nikolaos Kilisesi'nin(->) karşısına düşen Rum okulu uzun yıllar kapalı kalmış ve 1980'lerdeki Haliç kıyı düzenlemeleri sırasında yıkılmıştır.

Semt, bitişiğindeki Cibali'den kaynaklanan 1718, 1756 ve 1833 yangınlarından büyük ölçüde zarar görmüş ve bugünkü ızgara planlı sokak yapısına, yangın alanlarındaki düzenlemeler sonucu 19. yy'da ulaşmıştır. Semtteki eski evlerin çoğu, muhtemelen bu yangınlar nedeniyle yeniden kagir olarak yapılmıştır.

Küçükmustafapaşa orta ve yoksul tabakadan insanların yerleştiği bir semt olarak gelişmiş ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında özellikle Doğu Karadeniz bölgesinden göç almış ve giderek bir Karadenizliler semti görünümü kazanmıştır. Bu durum semtteki mesleki yapıyı da etkilemiş ve Küçükmustafapaşa Karadenizlilerin yatkın olduğu fırıncılık, marangozluk, balıkçılık yapan, küçük ticaretle uğraşan insanların yaşadığı, kahvehanesi bol bir semt haline gelmiştir. Semtin iskelesi durumundaki Ayakapı İskelesi, Haliç'teki kıyı düzenlemelerinin yapıldığı 1980'li yıllara kadar balıkçı kayıklarının çekek yerlerinin bulunduğu, semtte yaşayan reislerin takalarının bağlandığı ve özellikle deniz kıyısına sıralanmış kereste, kum ve çimento depolarına, un değirmenlerine denizyoluyla getirilen malzemelerin boşaltıldığı bir konumdaydı.

İSTANBUL