KirkçEŞme tesisleri

Mermer Kule

A. Eken,

Kartpostallarda İstanbul, ist., 1992

yy'lar) ait olduğu söylenirse de daha sonra yapılmış olmalıdır. Duvarlarında Pale-ologos ve Kantakuzenos ailelerine ait mo-nogramlar bulunduğu için 14. yy'ın sonlarında, I. Bayezid'in (Yıldırım) (hd 1389-1402) muhtemel bir kuşatmasına karşı önlem olarak, devşirme malzemelerle surların yenilenmesi sırasında inşa edilmiş olması kuvvetli bir ihtimaldir.

Bibi. F. Dirimtekin. Fetihten Önce Marmara Surları, İst., 1953, s. 50-51; U. Peschlow, "Mer-merkule-ein spâtbvzantinischer Palast in Kons-tantinopel", Studien zur byzantinischen Kunst, (Festschrift H. Hallensleben), Amster-dam, 1994.

ALBRECHT BERGER

MERTER

Kentin İstanbul yakasında, Bakırköy'ün kuzeydoğusunda, E-5 karayolunun kuzeyinde yer alan geniş bir bölgeye yayılmış semt. İstanbul'un birçok semtinde rastlandığı gibi, tek bir idari birime tekabül etmeyişi nedeniyle semtin coğrafi sınırlarını belirlemek güçtür. Bakırköy merkezinin kuzeyinde yer alan ve yakın tarihlerde ilçe statüsü kazanan Bahçelievler'in(-») bir bölümü ile onun doğusunda, 1970'lerin ortalarında Tozkoparan Mahallesi'nden ayrılan A. Nafiz Gürman Mahallesi (Mer-ter) konut ve sanayi kuruluşlarının birlikte yer aldıkları bir yöredir. Bakırköy îlçesi'ne bağlı A. Nafiz Gürman Mahallesi, Merter semtinin merkezini teşkil eder.

Kuruluşu 1960'larda, Ahmet Meıter'e ait Meıter Çiftliği diye bilinen geniş arazinin iskâna açılması ve Londra Asfaltı'mn hemen yanında üç büyük blok apartmanın inşasıyla başlayan Merter semti 1960-1970 arasında yeni blokların yapılmasıyla gelişmiştir, ilk kurulan apartman blokları, o zamana göre ileri teknolojiyle yapılmış, oldukça konforlu ve görece lüks sayılan binalardı. Kent merkezine uzak sayılmakla birlikte, temiz havalı, kırlık ve kentin kalabalığından uzak olmalarıyla, ilgi ve beğeni toplamışlardı. Semt giderek kuzey, kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerine doğru yayılmış; özel kişilerin, müheahhitlerin, konut kooperatiflerinin eski Londra Asfaltı' nm güneyinde inşa ettikleri yeni binalar, şimdiki E-5 üzerinde ilk yapılan blokların arkasında kalan geniş alanları kaplayarak çoğalmış; daha önce Tozkoparan

Mahallesi'ne bağlı olan, Merter evlerinin bulunduğu bölge A. Nafiz Gürman Mahallesi olarak ayrılmış, 1985 sonrasında semt, Bahçelievler'in sınırlarına dayanıp iç içe geçmiştir.

Adını bölge topraklarının ilk sahibi olan Merter ailesinden alan semt, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DtSK)(-*) genel merkezinin 1970'lerin başında buraya taşınmasından sonra çeşitli işçi olay ve hareketlerine sahne olmasıyla da tanınmış, aynı semtte oturan DiSK Genel Başkanı Kemal Türkler Temmuz 1980'de evinden çıkarken, dönemin terör olaylarının kurbanı olmuş, burada vurularak öldürülmüştür.

Merter'in merkezi sayılabilecek A. Nafiz Gürman Mahallesi'ne ait nüfus verileri ve diğer veriler semtin genel yapısı konusunda ipuçları vermektedir.

Bu verilere göre Merter'de nüfus artışı oldukça hızlıdır. 1970'te, bugün Merter'in koptuğu Tozkoparan Mahallesi ile birlikte Î6.535 olan semt nüfusu, Merter Tozko-paran'dan ayrıldığı için 1975'te 13-237'ye düşmüş, ancak 1985'te, 10 yılda 2,5 kata varan bir artışla 33.778'e yükselmiştir. Yine idari değişikliklerin sonucu olarak 1990' da 32.142'ye düşen A. Nafiz Gürman Ma-hallesi'nin nüfusuna, Merter semtinin yayıldığı çevre mahallelerin Merter semti sayılabilecek bölümlerinin nüfusu eklendiğinde, 50.000'e varan nüfuslu, büyük bir semt ortaya çıkar. Bu görece hızlı büyüme sürecine rağmen A. Nafiz Gürman (Merter) Mahallesi içinde İstanbul doğumluların oranı yüzde 40,9 düzeyinde bulunmaktadır. Bu oran metropoliten ortalamanın (yüzde 37,6) üzerindedir. Kuruluşunda, daha çok istanbul'un çeşidi yörelerinde yaşayan nüfusun daha muntazam ve konforlu konutları tercih ederek yerleştikleri Merter, sonraki yıllarda genişleyip yayıldıkça göçle gelen nüfus da almıştır. Merter'in Türkiye'nin neredeyse tüm illerinden göç aldığı görülmektedir, istanbul'daki düzensiz yapılaşmış (gecekondu) mahallelerinin çoğundan farklı olarak, Merter'de hiçbir göçmen grubunun sayıca belirgin bir üstünlüğe sahip olmadığı görülüyor. Merter'in nüfus yapısının diğer bir özelliği de, 1990

4,7 düzeyindedir. Bu açıdan erkek ve kadın nüfus arasında bir miktar farklılaşma görülmektedir. Erkeklerde okuma yazma bilmeyenlerin çağ nüfusu içindeki oranı yüzde 2,2 olup, büyükşehir ortalamasının (yüzde 4,7) 2,14 kat daha altında bir düzeydedir. Kadınlarda okuma yazma bilmeyenlerin toplam çağ nüfusuna oranı, yüzde 7,2 düzeyindedir. Bu büyükşehir ortalamasından (yüzde 14,7) 2,04 kat daha düşük bir değerdir.

Okullaşma oranlarına bakıldığında büyükşehir ortalamasını oldukça aşan değerlere rastlanıyor. Büyükşehirde toplam eğitim çağı nüfusunun yüzde 47,7'si sadece ilkokul mezunu düzeyinde iken, aynı oran Merter'de yüzde 36,2 düzeyinde kalmaktadır. Erkek nüfusta, büyükşehir ortalaması yüzde 49,4, A. Nafiz Gürman Mahallesi'nde yüzde 35,5 düzeyindedir. Kadınlarda, eğitimlerine ilkokulu bitirdikten sonra son vermiş olanların eğitim çağı nüfusuna oranı, büyükşehirde yüzde 45,9 düzeyinde iken, A. Nafiz Gürman Mahallesi'nde yüzde 36,8 düzeyinde kalmaktadır.

Ortaokul mezunları kategorisinden itibaren büyükşehir ortalamalarının olduk-