Kitabın adı: Axirət azuqəsi Müəllif: Doktor Misbah Yəzdi

ÜMİD VƏ QORXUNUN TƏKANVERİCİ ROLU

Təbii olaraq, insanı ixtiyari işlərə sövq etdirən şey ya mənfəət və xeyrə ümid bəsləməsi, ya da ziyana düşmək qorxusu olur. Əlbəttə, xeyir və ziyanın əhatə dairəsi çox genişdir. Bəziləri üçün mənfəət, elə həmin dünyəvi və maddi mənfəətlər hesab olunur və bəziləri də axirət nemətlərini həqiqi mənfəət bilirlər. Eləcə də bəziləri zərər dedikdə, maddi və dünyəvi zərərləri nəzərdə tutur, bəziləri də, axirət əzabını həqiqi zərər hesab edirlər. Bu iki dəstədən daha yuxarı olan Allah övliyaları, mənfəətlərini İlahi hüzurun dərki və Allahın feyz qapısından bəhrələnməkdə, təbii olaraq ziyanlarını da həmin nemətlərdən məhrum olmaqda görürlər. Onların qorxusu, ilahi feyzdən məhrum qalmaq qorxusudur və aydındır ki, bu qorxu dünya və axirət zərərindən çəkinənlərin qorxusundan daha şiddətlidir. Əlbəttə, bu işin həqiqəti bizlərə qapalı və dərkimizdən uzaqdır. İcmali olaraq ayə və rəvayətlərdən anlaşılır ki, belə bir xof da mövcuddur. Ümid edirik, Allah-təala Əhli-beytin nurani kəlmələrinin bərəkəti ilə bu mənanın dərkinin ləyaqətini bizlərə də inayət etsin.

Hər halda, ilahi xof və ya insanın özü tərəfindən ziyana uğraması ehtimalı ilə yaratdığı qorxu hissi - hansı ki, Allah tərəfindən aradan qaldırıla bilər - insanın Allaha qarşı həddən artıq diqqətli olmasına səbəb olur. Eləcə də, Allahın bəndəsinə əta etdiyi savab və mükafat meyli və ya Allah feyzinə qovuşmaq şövqü, insanın Allahla bağlılığını möhkəmləndirən səbəblərdəndir. İnsanların fəaliyyətə vadar edilməsi və onların qəflətdən ayılmasında xofun təkanverici rolu daha çoxdur. Hər kəs bunu özündə də imtahan edə bilər. Eşidəndə ki, bizi amansız bir təhlükə gözləyir, bu anda həmin xətərin aradan qaldırılması üçün daha çox əl-ayağa düşürük, yoxsa hansısa mənfəətə, savaba ümid bəsləməklə? Bizim üçün xətərin sovuşması, mənfəətin cəlbindən daha önəmlidir. Bəlkə də, bu səbəbdən Quranda qorxuducu xəbərlər bəşarət və ümid xəbərlərindən daha çox yer almışdır; həmçinin, peyğəmbərlər «nəzir» (qorxudan) ünvanı ilə tanıtdırılmışdır. Bəzi ayələrdə peyğəmbərlər həm «mübəşşir» (müjdə verən) və həm də «nəzir» (qorxudan) olaraq tanıtdırılır. Bu ayədə olduğu kimi:

«İnsanlar tək bir ümmət idi. Allah onlara müjdə verən və xəbərdarlıq edən (əzabla qorxudan) peyğəmbərlər göndərdi…»¹.

Quranda çox az hallarda Peyğəmbərin (s) ancaq bəşir və mübəşşir ünvanı ilə göstərilməsinə rast gəlinir. Onlar əksər hallarda nəzir adı ilə yad edilir:

«Cəhənnəm (kafirlərə olan) qeyzindən az qala parça-parça olsun. Hər hansı bir tayfa cəhənnəmə atıldıqca, onun gözətçiləri onlardan (məzəmmətlə), «Məgər sizə (sizi Allahın əzabı ilə) qorxudan bir peyğəmbər gəlməmişdimi?», - deyə soruşacaqlar»².

Peyğəmbərlərin qorxudan, çəkindirən olaraq göstərilməsi və bu məsələyə təkid edilməsi ona görədir ki, onların xalqa verdikləri qorxu xəbərləri yaxşı əməllərinin müqabilində vəd olunmuş müjdə və bəşarətdən daha artıq təsir göstərir.

İlahi xof, insana faydalı olan hallardan biridir. Xüsusilə, əgər sabit bir hala gələrsə, zikr olunduğu kimi, insana bəxş edə biləcəyi faydasından biri də, onun Allaha olan bağlılığının möhkəmlənməsi olacaqdır. Baxmayaraq ki, hazırkı yazıda bu məsələnin elmi tərəflərinə toxunmaq imkanı yoxdur, lakin məsələnin daha artıq dərki üçün Allah qorxusu barədə deyilmiş bəzi rəvayətlər və həmçinin, ilahi xofun ruhda və qəlbdə daha dərin təsir qoymasını nəzərə alaraq, bəzi məsələlərə işarə edəcəyik.